Bước tiến lịch sử trong tiến trình cải cách ở Myanmar

Cử tri Myanmar xếp hàng đi bỏ phiếu trong cuộc tổng tuyển cử ngày 8-11.

Những kết quả đầu tiên đã được Ủy ban bầu cử liên bang của Myanmar (MUEC) công bố sau cuộc tổng tuyển cử đầu tiên kể từ khi Myanmar tiến hành cải cách mở cửa sau khi chính quyền dân sự thay thế chính quyền quân sự cách đây 4 năm. Đúng như dự đoán của giới phân tích và đông đảo cử tri, đảng Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ (NLD) đối lập của bà San Suu Kyi đang giành những thắng lợi đầu tiên trước đảng Đoàn kết và Phát triển Liên bang (USDP) trong cuộc tổng tuyển cử lịch sử này.

Bên cạnh đó, các ứng cử viên của NLD còn giành được 3 ghế nghị viện cấp bang/vùng trong khi các đại diện của USDP chỉ giành được 1 ghế nghị viện cấp bang/vùng. MUEC cho biết kết quả của cuộc tổng tuyển cử nước này sẽ được công bố 6 lần trong ngày cho đến ngày 15-11.

Tuy khả năng giành chiến thắng của NLD vẫn chưa rõ ràng, song dường như NLD có nhiều thuận lợi để định hình nền chính trị Myanmar. Chiến thắng áp đảo ngay trong lần công bố kết quả bầu cử đầu tiên này được coi là bước đi đầu tiên đối với NLD hướng tới việc hoàn toàn nắm quyền.

Lãnh đạo NLD San Suu Kyi đã có các phát biểu khá thận trọng về khả năng đảng này giành thắng lợi áp đảo trong cuộc tổng tuyển cử lịch sử của nước này. Dù nhắc tới khả năng NLD sẽ giành chiến thắng, song bà Aung Saan Suu Kyi cũng kêu gọi những người ủng hộ mình không nên khiêu khích các đối thủ chính trị. Trong lần phát biểu trước công chúng đầu tiên sau cuộc bầu cử tại Yangon, bà Suu Kyi nói: “Còn hơi sớm để chúc mừng các ứng cử viên của chúng ta. Tôi muốn lưu ý các bạn rằng không nên khiêu khích các ứng cử viên đối thủ thất bại”. Trong khi đó, Tổng thống Myanmar U Thein Sein cam kết tôn trọng kết quả cuộc tổng tuyển cử cũng như bày tỏ tin tưởng rằng tất cả các lực lượng chính trị cũng sẽ tôn trọng kết quả bầu cử.

Hiện trở ngại lớn nhất mà NLD đang gặp phải là các quy định Hiến pháp Myanmar hiện hành, theo đó khả năng bà San Suu Kyi trở thành Tổng thống Myanmar gần như bằng 0 ngay cả khi NLD giành chiến thắng áp đảo do bà có chồng và con mang quốc tịch Anh.

Thực tế, nếu NLD giành được hơn 2/3 ghế và đạt được đa số tuyệt đối, Tổng thống sắp tới của Myanmar có thể là người thuộc đảng này. Dù không có cơ hội trở thành người đứng đầu đất nước, song bà San Suu Kyi từng tuyên bố sẽ là người lãnh đạo đất nước. Ở cương vị lãnh đạo không có đối thủ của NLD, chắc chắn bà sẽ là người lập chính sách cho một chính phủ mà đảng này chiếm đa số. Tuy nhiên, chưa rõ bà sẽ lãnh đạo thế nào khi theo Hiến pháp, Myanmar không có thủ tướng.

Thêm vào đó, Hiến pháp Myanmar cũng đã quy định về số ghế Quốc hội mà giới tướng lĩnh quân đội được nắm giữ. Điều này đồng nghĩa với việc lực lượng này sẽ có nhiều ảnh hưởng và thậm chí là “quyền sinh quyền sát” đối với việc hình thành Chính phủ mới. Nắm 1/4 số ghế Quốc hội, giới tướng lĩnh Myanmar có quyền phủ quyết mọi đề xuất sửa đổi Hiến pháp hiện hành, vốn do Chính phủ quân sự tiền nhiệm soạn thảo. Thực trạng chính trị tại Myanmar là bất cứ điều gì không được phe quân đội chấp nhận thường thất bại.

Trong khi đó, đảng cầm quyền đương nhiệm USDP có nhiều đảng viên thuộc giới quân đội và giới chủ doanh nghiệp, những người tích lũy sự giàu có nhờ mối quan hệ với các cựu tướng lĩnh. Trong xã hội Myanmar, giới quân đội, tăng lữ và giới chủ doanh nghiệp là những lực lượng cực kỳ quan trọng, nhất là trong giai đoạn quốc gia này đang hướng tới cải cách và tăng trưởng. Nếu không có sự hậu thuẫn của các nhóm người này, NLD có thể sẽ thực sự dấn thân vào một cuộc chiến đầy cam go.

Bên cạnh đó, việc không có nhiều kinh nghiệm cầm quyền, cũng sẽ khiến NLD vấp phải rất nhiều thách thức về mặt chính trị khi điều hành đất nước nếu đắc cử. Tuy từng giành chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 1990, song NLD lại không được nắm quyền điều hành đất nước, thậm chí còn bị chính quyền quân sự đàn áp và có thời gian phải giải tán. Bản thân người đứng đầu NLD San Suu Kyi từng bị giam lỏng trong suốt hơn 15 năm. Bên cạnh đó, những rạn nứt trong nội bộ đảng cũng là nhân tố đe dọa tới các quyết sách của NLD khi uy tín của bà Suu Kyi ngay trong nội bộ NLD đã bị xói mòn trong những năm gần đây.

Giới phân tích cho rằng dù cuộc bầu cử này chưa mang lại nền dân chủ toàn diện cho Myanmar song dẫu sao đây vẫn là cơ hội để đưa quốc gia này tiếp cận gần hơn với nền dân chủ. Thực tế, cho dù đảng nào giành thắng lợi và chiếm đa số ghế trong Quốc hội thì mối quan hệ giữa các chính đảng và lực lượng vũ trang ở nước này sẽ là vấn đề được dư luận quan tâm bởi đây là yếu tố quan trọng quyết định tương lai của Myanma. Bên cạnh đó, Myanmar phải thành lập được một Chính phủ thực sự phục vụ lợi ích của nhân dân. Đây cũng chính là mong muốn và kỳ vọng của người dân Myanmar về một bước tiến lịch sử trong tiến trình cải cách ở quốc gia Đông Nam Á này.