Xuất khẩu thủy sản đảo chiều: Trung Quốc vượt Mỹ, chiếm vị trí số 1

Hoạt động sản xuất tại Công ty CP Vĩnh Hoàn.

Thị phần dịch chuyển rõ rệt

Theo số liệu từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), trong 4 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu thủy sản Việt Nam ghi nhận mức phục hồi mạnh, đạt kim ngạch 3,3 tỷ USD, tăng 21% so với cùng kỳ năm ngoái. Tuy nhiên, cơ cấu thị trường xuất khẩu đã có sự thay đổi lớn khi Trung Quốc vượt Mỹ để trở thành điểm đến số 1 của thủy sản Việt.

VASEP chỉ rõ, Trung Quốc (bao gồm cả Hồng Kông) đã nhập khẩu 709,8 triệu USD thủy sản Việt Nam trong 4 tháng qua, tăng tới 56% so với cùng kỳ 2024. Riêng tháng 4, kim ngạch đạt 182,3 triệu USD, tăng 29%. Động lực chính đến từ nhu cầu cao về tôm, cua, ghẹ và nhuyễn thể trong phân khúc cao cấp.

Ở chiều ngược lại, Mỹ – từng là thị trường xuất khẩu lớn nhất năm 2024 – đã tụt xuống vị trí thứ ba với kim ngạch 498,4 triệu USD, chỉ tăng nhẹ 7%. Tháng 4/2025, xuất khẩu sang Mỹ giảm mạnh 15%, chỉ còn 120,5 triệu USD. VASEP nhận định, sự suy giảm này phản ánh rõ rệt tác động từ chính sách thuế quan đối ứng mà Hoa Kỳ áp dụng.

Xuất khẩu sang Nhật Bản tiếp tục giữ đà tăng trưởng ổn định, đạt 536,6 triệu USD trong 4 tháng, tăng 22%. Các thị trường khác như EU và Hàn Quốc cũng ghi nhận mức tăng lần lượt 17% và 15%, với kim ngạch tương ứng 351,5 triệu USD và 264,1 triệu USD.

Doanh nghiệp tính chuyện chuyển hướng nếu kịch bản xấu phát sinh

Tại Đại hội cổ đông thường niên 2025, ông Hồ Quốc Lực – Chủ tịch HĐQT Công ty CP Thực phẩm Sao Ta – bày tỏ lo ngại nếu Mỹ chính thức áp mức thuế 46% cho Việt Nam, trong khi các nước khác chỉ khoảng 20%, thì khả năng doanh nghiệp phải rút khỏi thị trường này là rất lớn.

Quý I/2025, Sao Ta và công ty con đã xuất khẩu sang Mỹ hơn 46 triệu USD. Ước tính nếu tính cả lượng hàng đang trên đường, con số này có thể vượt 60 triệu USD. Việc tranh thủ thời gian “hoãn thuế” 90 ngày để đẩy mạnh xuất khẩu được xem là giải pháp phòng ngừa rủi ro.

Liên quan đến lo ngại về thuế quan khi xuất khẩu vào thị trường Mỹ, tại Đại hội đồng cổ đông Công ty CP Vĩnh Hoàn (doanh nghiệp xuất khẩu cá tra hàng đầu), Tổng giám đốc Nguyễn Ngô Vi Tâm cho biết doanh nghiệp đã chủ động tính toán tác động của thuế đối ứng đến khả năng sinh lời.

Hiện nay, nhu cầu từ các khách hàng Mỹ vẫn ổn định, thậm chí mong muốn Vĩnh Hoàn tăng tốc nuôi cá lớn nhanh để kịp tiến độ giao hàng. “Chúng tôi chưa có lý do để bi quan hay rút lui khỏi thị trường Mỹ. Trong 90 ngày hoãn áp thuế, Vĩnh Hoàn sẽ tận dụng tối đa cơ hội để đẩy mạnh xuất khẩu” – bà Nguyễn Ngô Vi Tâm, Tổng giám đốc Công ty CP Vĩnh Hoàn cho biết.

Tuy nhiên, trong kế hoạch tài chính năm 2025, ở kịch bản cơ bản, Vĩnh Hoàn đặt mục tiêu lợi nhuận khoảng 1.000 tỷ đồng, giảm 226 tỷ đồng so với năm 2024.

Theo VASEP, trong tháng 5 và 6/2025, hoạt động xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sẽ có sự chuyển dịch đáng kể, nhằm đón đầu thời điểm Mỹ bắt đầu áp dụng chính sách thuế mới từ ngày 9/7.

Các doanh nghiệp sẽ tập trung đẩy mạnh xuất khẩu sang Mỹ, đặc biệt với các sản phẩm chủ lực như tôm và cá tra, để tận dụng cơ hội trước khi chi phí tăng do thuế. Dự kiến, kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này có thể tăng 10–15% so với tháng 4/2025, nhờ các hợp đồng ký kết gấp rút và chiến lược giảm giá để giữ thị phần.

Ngược lại, xuất khẩu sang các thị trường như Trung Quốc và ASEAN có thể chững lại, tăng trưởng chỉ khoảng 3–5%, do sức ép cạnh tranh ngày càng lớn từ thủy sản Trung Quốc. Các sản phẩm nước này bị áp thuế cao tại Mỹ nên buộc phải chuyển hướng về thị trường nội địa và lân cận, làm giảm sức hút của hàng Việt, đặc biệt ở phân khúc giá rẻ.

Riêng các thị trường EU và Nhật Bản dự kiến vẫn duy trì được mức tăng trưởng ổn định 8–10%, song không đủ để bù đắp sự sụt giảm từ Trung Quốc và ASEAN.