Tuân thủ CBAM: Con đường hướng tới xuất khẩu xanh

Vinamilk, một trong những thương hiệu phát triển bền vững, duy trì phát triển thương hiệu xanh. Ảnh: DN cung cấp

Thách thức giảm phát thải

Tại Hội nghị tập huấn “Tuân thủ CBAM: Con đường hướng tới xuất khẩu xanh vào thị trường châu Âu”, do Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TP. Hồ Chí Minh (ITPC) phối hợp với Tiểu ban tăng trưởng Xanh thuộc Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu (EuroCham) tổ chức ngày 27/5/2025, các chuyên gia, doanh nghiệp đã chia sẻ nhiều kinh nghiệm nâng cao năng lực xuất khẩu xanh để tuân thủ quy định và tăng cường năng lực cạnh tranh, mở rộng vào các thị trường lớn, đặc biệt là châu Âu.

Bà Hồ Thị Quyên, Phó Giám đốc ITPC cho biết, trong bối cảnh toàn cầu đang nỗ lực chuyển đổi sang nền kinh tế xanh và phát triển bền vững, Liên minh châu Âu (EU) đã triển khai CBAM nhằm giảm thiểu phát thải khí nhà kính và thúc đẩy sản xuất sạch.

Đây không chỉ là thách thức mà còn là cơ hội để các doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh và đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế.

Để duy trì và mở rộng thị phần tại thị trường EU, việc tuân thủ các quy định mới như CBAM là điều tất yếu.

CBAM không chỉ yêu cầu minh bạch về lượng phát thải carbon trong quá trình sản xuất mà còn đòi hỏi các doanh nghiệp phải áp dụng công nghệ sạch và quy trình sản xuất thân thiện với môi trường.

Theo bà Quyên, CBAM hiện đang trong giai đoạn chuyển tiếp từ ngày 1/10/2023 đến hết năm 2025. Trong thời gian này, các doanh nghiệp xuất khẩu sang EU cần báo cáo lượng phát thải carbon trực tiếp và gián tiếp trong quá trình sản xuất, nhưng chưa phải nộp thuế carbon. Từ ngày 1/1/2026, CBAM sẽ chính thức áp dụng, yêu cầu các doanh nghiệp mua chứng chỉ CBAM tương ứng với lượng phát thải trong sản phẩm xuất khẩu sang EU.

Bà Nina Miron Claudia, Chuyên viên chính sách của Tổng cục Thuế và Liên minh Hải quan châu Âu khẳng định CBAM là một công cụ then chốt của Ủy ban châu Âu nhằm thúc đẩy quá trình phi carbon hóa. Cơ chế này tuân thủ các chính sách quốc tế và cam kết pháp lý của EU, bao gồm cả tính tương thích với Tổ chức Thương mại thế giới. CBAM cũng tính đến giá carbon mà các nhà khai thác ở nước thứ ba đã thực trả.

Theo bà Nina Miron Claudia, Ủy ban châu Âu đã đề xuất các biện pháp đơn giản hóa CBAM, như giới thiệu ngưỡng tối thiểu mới là 50 tấn/nhà nhập khẩu/năm đối với tổng lượng nhập khẩu sắt thép, nhôm, xi măng và phân bón, nhằm giảm gánh nặng hành chính cho các nhà nhập khẩu nhỏ mà vẫn đảm bảo hiệu quả về môi trường. CBAM khẳng định sự cởi mở đối với các nỗ lực phi carbon hóa ở các nước thứ ba thông qua phương pháp luận “phát thải thực tế” và khấu trừ giá carbon đã trả ở các nước này

Hướng đến xuất khẩu xanh

Đề cập về chủ đề hỗ trợ xuất khẩu, TS. Nguyễn Phương Nam, Tổng giám đốc Công ty Tư vấn và Dịch vụ Đổi mới khí hậu Klinova đã chia sẻ với các doanh nghiệp về lộ trình kỹ thuật và chiến lược chi tiết cho các doanh nghiệp Việt Nam nhằm tuân thủ CBAM của EU.

CBAM nhìn chung đặt ra không ít thách thức cho các nhà xuất khẩu Việt Nam, bao gồm các yêu cầu ngày càng cao về báo cáo phát thải, sự phức tạp trong thu thập số liệu và mức độ cạnh tranh gia tăng khi các nhà nhập khẩu EU sẽ ưu tiên hàng hóa có cường độ phát thải thấp.

Để đối phó các quy định mới, TS. Nguyễn Phương Nam khuyến nghị doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động tìm hiểu kỹ về CBAM, rà soát quy trình sản xuất và xây dựng cơ sở dữ liệu về phát thải khí nhà kính. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thực hiện kiểm kê phát thải và cường độ phát thải trên mỗi sản phẩm, từ đó lên kế hoạch giảm nhẹ phát thải một cách hiệu quả, ví dụ như sử dụng năng lượng tái tạo và tối ưu hóa công nghệ.

Với kinh nghiệm từ doanh nghiệp, ông Tạ Văn Thuận, Trưởng phòng Kinh doanh quốc tế, Công ty CP Phân bón Dầu khí Cà Mau (PVCFC) chia sẻ chiến lược sản xuất theo xu hướng chuyển dịch xanh và giảm phát thải trong phân bón. Ông Thuận cho biết PVCFC, thành viên của Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam, đặt mục tiêu giảm 80.000 tấn/năm lượng khí thải CO₂ trước năm 2030 và 220.000 tấn/năm vào năm 2050.

Công ty đã áp dụng các giải pháp bao gồm tăng cường thu hồi CO₂ từ khí thải, thử nghiệm sản xuất hydro ít phát thải, sử dụng năng lượng tái tạo như điện mặt trời và biomass. Công ty cũng dự kiến ra mắt ít nhất 2 sản phẩm phân bón phát thải thấp mới trước năm 2050, tập trung vào nguyên liệu thân thiện môi trường.

Theo bà Hồ Thị Quyên, việc tuân thủ CBAM không chỉ là trách nhiệm của cơ quan quản lý mà còn đòi hỏi sự chủ động từ phía doanh nghiệp. Theo đó, các doanh nghiệp cần chủ động đầu tư vào công nghệ sạch, cải thiện quy trình sản xuất, xây dựng hệ thống quản lý phát thải và nâng cao năng lực báo cáo, xác minh dữ liệu phát thải.

“Việc chuyển đổi sản xuất xanh không chỉ có ý nghĩa quan trọng với mỗi doanh nghiệp mà còn tác động tới cả chuỗi cung ứng. Khi một đơn vị cung ứng giảm phát thải, các doanh nghiệp trong chuỗi hoạt động cũng sẽ đến gần hơn với mục tiêu về đạt mức phát thải ròng khí nhà kính bằng 0 vào năm 2050.”- bà Quyên nhấn mạnh.