Ngành cơ khí đã có bước tiến nhưng vẫn thiếu “sếu đầu đàn” dẫn dắt

Các diễn giả chia sẻ tại tọa đàm.

Tại tọa đàm “Đa dạng thị trường, phát triển sản phẩm cơ khí” diễn ra ngày 9/12/2024, TS. Phan Đăng Phong, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Cơ khí cho rằng, ngành cơ khí Việt Nam đã phát triển với nhiều chuyển biến tích cực, từng bước làm chủ công nghệ, mở rộng đầu tư nâng cao chất lượng sản phẩm, tỷ lệ nội địa hoá và phát triển thị trường.

Đơn cử, trong lĩnh vực sản xuất ô tô, xe máy, doanh nghiệp Việt Nam đã tự chủ trong việc thiết kế, chế tạo các dây chuyền lắp ráp ô tô.

Điển hình vừa rồi thành công trong việc ứng dụng dây chuyền để sản xuất, lắp ráp ô tô của VinFast và các dây chuyền lắp ráp đã đưa vào vận hành, góp phần cho ra đời một số dòng xe như: VF7, VF8, VF3...

Hay trong lĩnh vực năng lượng tái tạo năng lượng mới thì doanh nghiệp cũng đã thành công trong việc tiếp nhận, chuyển giao công nghệ thực hiện hệ thống phao nổi và neo cho các dự án điện mặt trời.

Tuy vậy, doanh nghiệp cơ khí chưa đáp ứng được nhu cầu của thị trường. Chẳng hạn như trong lĩnh vực đường sắt đô thị hiện nay hoặc là trong lĩnh vực các nhà máy điện khí, doanh nghiệp chưa có đủ các năng lực để làm tổng thầu hoặc làm trọn gói.

Các nhà máy về nhiệt điện, thuỷ điện, năng lượng mới, năng lượng tái tạo, xi măng hoặc sản xuất nguyên liệu… chúng ta mới đáp ứng chưa đến 30% giá trị nhu cầu thiết bị.

“Chỉ khi có những doanh nghiệp đủ năng lực để làm tổng thầu thì chúng ta mới có thể phát triển các thiết bị phụ trợ của các dây chuyền thiết bị.

Còn nếu chúng ta không làm chủ được thì nước ngoài làm chủ về phần này, họ sẽ thuê lại các nhà thầu, có thể là nước ngoài hoặc các nhà thầu phụ trong chuỗi của họ hoặc các nhà thầu phụ tại Việt Nam. Như vậy, chúng ta sẽ rất bị động trong phát triển các thiết bị phụ trợ”, ông Phan Đăng Phong nói.

Ông Phan Đăng Phong cũng cho rằng, nguyên nhân lớn là chưa có nhiều doanh nghiệp “sếu đầu đàn” sở hữu các công nghệ nguồn, đủ năng lực, kinh nghiệm để thực hiện các dự án trọn gói.

Ông Nguyễn Đức Cường, Phó Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Hà Nội cho hay, trong lĩnh vực gia công chế tạo máy, tỷ trọng doanh nghiệp FDI đang tham gia hoạt động sản xuất tại Việt Nam chiếm tỷ lệ rất lớn; trong đó các doanh nghiệp Việt đa phần là sản xuất linh, phụ kiện chi tiết để cung cấp ngược lại cho các doanh nghiệp FDI, bên cạnh đó là sản lượng dành cho xuất khẩu.

Theo đại diện Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Hà Nội, phát triển công nghiệp cơ khí hiện có nhiều thuận lợi, đặc biệt là về chính sách ưu đãi và sự có mặt của các tập đoàn lớn đa quốc gia tại Việt Nam. Tuy vậy, ngành cơ khí vẫn thiếu “sếu đầu đàn” nên chưa thể lớn mạnh.

Ở góc nhìn của một doanh nghiệp trực tiếp triển khai các thị trường quốc tế, ông Cao Văn Hùng, Giám đốc phát triển thị trường quốc tế, Công ty CP Cơ khí chính xác Smart Việt Nam cho rằng, doanh nghiệp trong ngành sản xuất đang được hưởng lợi rất nhiều từ các làn sóng chuyển dịch của các khách hàng mới, do đó nếu không chủ động chớp lấy cơ hội, chắc chắn cơ hội sẽ vụt đi, và rất khó để có lại những cơ hội như vậy.

Hiện công ty tập trung 90% hoạt động vào các thị trường quốc tế, xuất khẩu sản phẩm tới hơn 20 quốc gia trên thế giới và tiếp tục mục tiêu đa dạng hóa thị trường. “Với việc triển khai chiến lược đa dạng hóa thị trường, chúng tôi vẫn có những thị trường cốt lõi để tạo tiền đề, tạo sức bật cho doanh nghiệp có nguồn lực để triển khai các thị trường quốc tế khác”, ông Cao Văn Hùng cho biết.

Nêu quan điểm về các chính sách hỗ trợ phát triển công nghiệp cơ khí, ông Cao Văn Hùng cho hay, nhiều chính sách phát triển ngành vẫn chỉ là lý thuyết, nên doanh nghiệp muốn tiếp cận sẽ gặp nhiều khó khăn.

Chưa kể, doanh nghiệp còn phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các đối tác của Trung Quốc, Malaysia, Ấn Độ…

Do đó, muốn có những “sếu đầu đàn”, doanh nghiệp cần được hỗ trợ để đầu tư thuận lợi, từ đó mở rộng nghiên cứu và phát triển, tăng năng suất, chất lượng sản phẩm.

“Không thể dừng lại ở vấn đề đi gia công cho đối tác nước ngoài, mà chúng ta cần có những thương hiệu riêng, cần phải có những dòng sản phẩm và thế mạnh riêng để tạo sức bật và tạo ra những doanh nghiệp lớn kéo những doanh nghiệp nhỏ hơn đi theo.

Do đó, cần sự chung tay của các bộ, ban ngành và Chính phủ hỗ trợ thêm cho các doanh nghiệp thực sự muốn triển khai những hoạt động như vậy”, ông Cao Văn Hùng nêu.