Nền kinh tế có phục hồi nhưng mong manh

Diễn đàn Kinh tế mùa Thu 2014 diễn ra trong hai ngày 27 và 28-9.

Đây là hoạt động diễn ra mỗi năm hai lần, do Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, Viện Khoa học xã hội Việt Nam, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đồng tổ chức với sự tham gia của đại diện các tổ chức quốc tế, các bộ ngành trung ương và địa phương cùng nhiều chuyên gia kinh tế hàng đầu.

Mong manh bởi doanh nghiệp còn khó khăn

Theo TS. Võ Trí Thành, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương, mặc dù nền kinh tế đã có một số dấu hiệu tích cực nhưng việc phục hồi kinh tế sẽ rất khó khăn.

TS. Võ Trí Thành đưa ra 5 vấn đề cần tập trung để cải cách cơ cấu mạnh trong thời gian tới. Đó là doanh nghiệp Nhà nước cần xử lý vấn đề minh bạch, đại diện sở hữu và giám sát, cổ phần hóa; hệ thống ngân hàng chuyển từ tránh đổ vỡ hệ thống sang lành mạnh hóa; tạo dựng khung pháp lý phù hợp cho đầu tư công; tiếp tục cải cách thị trường sản xuất; lựa chọn lĩnh vực đột phá như nông nghiệp, du lịch…

Dẫn những đánh giá của các tổ chức trong và ngoài nước cho rằng trong năm 2014 không chỉ nền kinh tế Việt Nam mà cả kinh tế thế giới vẫn còn gặp nhiều khó khăn, trở ngại, GS.TS Trần Thọ Đạt, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân cũng cho rằng, mục tiêu tăng trưởng kinh tế 2014 của Việt Nam là 5,8% là một thách thức đối với các nhà hoạch định chính sách ở Việt Nam.

Ông Trương Đình Tuyển, nguyên Bộ trưởng Bộ Thương mại nhận định, từ đầu năm đến nay, nền kinh tế vĩ mô ổn định tốt hơn, lạm phát giảm, nhưng đến tháng 8 CPI mới ở mức 1,84% so với tháng 12-2013. Do đó, ông Tuyển dự báo cả năm 2014, CPI khó vượt quá 4,5% so với tháng 12-2013. “Nền kinh tế đã thoát đáy và đang “vật vã” để đi lên nhưng tổng cầu vẫn yếu”- nguyên Bộ trưởng nhận định.

Theo ông Trương Đình Tuyển, điều này là bởi khu vực doanh nghiệp vẫn rất khó khăn, chỉ số quản trị mua hàng theo HSBC, tuy vẫn ở mức trên 50 điểm nhưng đã sụt giảm 4 tháng liên tục.

“Điều đáng lưu ý là khu vực tư nhân Việt Nam ngày càng yếu đi, tỷ trọng xuất khẩu của khu vực này 8 tháng năm 2014 chỉ còn chiếm 32,7% trong tổng kim ngạch của cả nước, trong khi kim ngạch xuất khẩu của khối FDI đã lên tới 67,3%”.

Ngoài ra, theo ông Tuyển, hệ thống phân phối cũng đang bị các nhà đầu tư nước ngoài xâm lấn, FDI trong lĩnh vực này đã chiếm tỷ trọng gần 70% tổng giá trị sản xuất công nghiệp cả nước. “Tình hình này là tốt hay xấu và liệu tăng trưởng kinh tế có đi liền với tích lũy và tăng cường nội lực, gia tăng sức mạnh của DN trong nước? Đây là một câu hỏi cần được đặt ra một cách nghiêm túc”- ông Tuyển đặt vấn đề.

Nguyên Bộ trưởng Trương Đình Tuyển còn cho rằng, hiện Việt Nam sẽ khó đạt được mức tăng trưởng 5,8% như chỉ tiêu. Nếu muốn đạt, phải tăng thêm khai thác dầu thô, khai thác than… như đã từng làm nhưng đây là cách tăng trưởng không hiệu quả. “Vấn đề không chỉ là tốc độ tăng trưởng mà quan trọng hơn là cách thức tạo ra tăng trưởng. Nếu giải quyết được nợ xấu, cải thiện môi trường kinh doanh, tạo điều kiện khuyến khích đầu tư tư nhân, thì có thể tiếp cận đến chỉ tiêu này và tạo đà cho năm 2015”.

Năm 2015 phục hồi mạnh hơn

Cũng đồng tình rằng khu vực tư nhân chưa có sự phát triển nào đáng kể, bà Phạm Thị Thu Hằng, Tổng Thư ký VCCI còn cho rằng, các doanh nghiệp khu vực tư nhân ở Việt Nam tham gia hợp tác rất hạn chế ở công đoạn phát triển sản phẩm mới. Những hạn chế này đã khiến cho DN trở nên thụ động cả ở khâu tìm kiếm thị trường lẫn khai thác nguồn nguyên liệu tại chỗ, cũng như tìm kiếm các cơ hội thị trường ở những khu vực khác.

Do đó, bà Hằng cho rằng, để thực hiện tốt các mục tiêu kinh tế xã hội năm 2015, cần hình thành các tổng công ty tư nhân xuyên suốt toàn bộ chuỗi để có thể giúp cho Việt Nam có một nền nông nghiệp cạnh tranh, thiết lập được quan hệ đối tác trên cơ sở thị trường, đảm bảo sự thông suốt trong toàn bộ chuỗi giá trị.

Còn theo ông Trương Đình Tuyển, giải pháp ngắn hạn là đẩy mạnh cải cách hành chính, cải thiện môi trường đầu tư.

Đối với nợ xây dựng cơ bản và nợ của DNNN, ông Tuyển cho rằng, cần tìm nguồn để bán cổ phần của các doanh nghiệp Nhà nước mà Nhà nước không cần tham gia sở hữu tại Tổng công ty Đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) để giải phóng bớt gánh nặng cho các tổ chức tín dụng đi đôi với việc xử lý lãnh đạo doanh nghiệp đã gây ra nợ xấu và tái cơ cấu doanh nghiệp đó.

Ngoài ra, giải pháp trung dài hạn là song song thực hiện hai vấn đề. Thứ nhất là đẩy mạnh tái cơ cấu nền kinh tế, trong đó việc xây dựng thể chế kinh tế thị trường hiện đại phải dựa trên ba trụ cột thị trường, Nhà nước và xã hội.

Thứ hai là chuyển đổi mô hình tăng trưởng, trong đó đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin trong sản xuất và quản lý, coi công nghệ thông tin là một nền tảng của phương thức phát triển mới.

Mặc dù còn những băn khoăn về sự hồi phục của nền kinh tế nhưng dự báo về các chỉ tiêu năm 2015, ông Trương Đình Tuyển nhận định rằng kinh tế Việt Nam năm 2015 có mức phục hồi cao hơn và có khả năng đạt mức tăng trưởng từ 6 đến 6,2%.

Điều này là bởi yêu cầu cải thiện môi trường kinh doanh đang được Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo quyết liệt và sẽ có chuyển biến trên hầu hết các tiêu chí trong nửa đầu năm 2015.

Ngoài ra, nhiều khả năng hầu hết hiệp định mậu dịch tự do Việt Nam đang đàm phán sẽ được hoàn thành không muộn hơn 6 tháng đầu năm 2015. Điều này sẽ tạo điều kiện thu hút đầu tư và mở rộng thị trường xuất khẩu, qua đó thúc đẩy tăng trưởng.