Lỗ hổng quay vòng hóa đơn hợp thức đường lậu

6,8 tấn đường lậu do Cục Quản lý thị trường TPHCM tạm giữ tại Công ty TNHH T.M.D.N (TPHCM)

Nhân bản nhiều lần lượng đường

Ngày 23/8/2024, Đội Quản lý thị trường (QLTT) số 3, Cục QLTT tỉnh Phú Yên tiến hành khám xe ô tô tải mang biển kiểm soát 78C-037.xx, phát hiện trên xe vận chuyển 16 tấn đường cát, trên bao bì thể hiện đường được sản xuất tại Thái Lan, không có nhãn phụ bằng tiếng Việt.

Tại thời điểm kiểm tra, ông P.H.H (cư trú tại địa chỉ: khu phố Phú Thọ 2, phường Hòa Hiệp Trung, thị xã Đông Hòa) là người trực tiếp điều khiển phương tiện cũng là người quản lý số đường nêu trên, xuất trình hóa đơn bán tài sản tịch thu sung quỹ nhà nước số 0092993 ngày 21/5/2024. Tiến hành đối chiếu hàng hóa thực tế so với hóa đơn, tổ công tác phát hiện thời điểm xuất hóa đơn là ngày 21/5/2024 nhưng trên bao bì hàng hóa lại thể hiện các ngày sản xuất trong tháng 6/2024 (sau ngày xuất đơn) là không phù hợp.

Hiệp hội Mía đường Việt Nam cho biết, theo thống kê của Tổ chức Đường quốc tế (ISO), trong năm 2023 ước tính mặt hàng đường từ Campuchia và Lào xuất lậu vào Việt Nam là 523.098 tấn, 6 tháng đầu năm 2024 ước tính là 326.894 tấn.

Thực tế hoạt động gian lận thương mại đường nhập lậu trong thời gian vừa qua cho thấy một số dấu hiệu rất đáng lo ngại như: đối với mặt hàng đường cát nhập lậu, không rõ nguồn gốc xuất xứ do các lực lượng chức năng tại các địa phương bắt giữ, tịch thu được xem là tài sản được xác lập quyền sở hữu toàn dân. Đường cát bị bắt giữ được đem đi kiểm nghiệm nếu đạt tiêu chuẩn quốc gia, các địa phương xử lý theo phương thức tổ chức bán đấu giá tài sản. Tuy nhiên, phương thức đưa đường cát có nguồn gốc Thái Lan bất hợp pháp bị tịch thu quay trở lại thị trường này đã bộc lộ bất cập.

Việc các đối tượng buôn lậu có thể "nhân bản" lên nhiều lần số lượng đường lậu đưa vào thị trường nhờ các hóa đơn đấu giá. Việc này đã được Hiệp hội Mía đường Việt Nam phát hiện trong đợt công tác khen thưởng và khảo sát việc xử lý bắt giữ đường lậu tại Cục QLTT tỉnh Quảng Trị vào tháng 6/2024. Trong 8 vụ việc mà Hiệp hội Mía đường Việt Nam có thể tiếp cận thông tin, có tổng cộng là 391,38 tấn đường nhập lậu đã bị kiểm tra, nhưng cơ quan chức năng chỉ có thể bắt giữ được 44 tấn (tỷ lệ 11,2%). Toàn bộ số lượng 347 tấn đường lậu còn lại (gấp 7,8 lần số lượng bắt giữ) đã được đưa vào thị trường. “Kẽ hở này xuất hiện nhờ kỹ thuật “quay vòng hóa đơn” do việc kiểm tra chỉ đối chiếu số lượng trên hóa đơn thay vì phải kiểm tra nguồn gốc xuất xứ theo quy định pháp luật”- Hiệp hội Mía đường Việt Nam chỉ rõ nguyên nhân.

Xử lý hành chính ít mang lại hiệu quả

Cũng theo Hiệp hội Mía đường Việt Nam, hiện nay có nhiều vụ việc chỉ xử lý hành chính các hành vi nhập lậu và gian lận thương mại đường lậu. Chẳng hạn, tại Quảng Trị, chỉ trong 10 tháng năm 2023, lực lượng chức năng trên tuyến biên giới và dọc tuyến đường 9 đã bắt giữ gần 300 vụ vi phạm, với 663 tấn đường có xuất xứ nước ngoài bị thu giữ. Toàn bộ số đường nhập lậu bị thu giữ đều là đường trắng và đường tinh luyện sản xuất tại Thái Lan, nhưng chỉ có vài vụ bị truy tố, còn lại là xử lý hành chính.

Trên các tuyến giao thông, số lượng xe tải vận chuyển đường Thái Lan không giấy tờ chứng minh nguồn gốc xuất xứ bị phát hiện nhiều, nhưng lượng bắt giữ không đáng kể và hầu hết cũng chỉ xử phạt hành chính dẫn đến số lượng và quy mô ngày càng tăng. Điều này cho thấy các phương thức xử lý hành chính ít mang lại hiệu quả cao.

Cuối tháng 4/2024, Đội QLTT số 1, Cục QLTT tỉnh Ninh Thuận phối hợp với Phòng Cảnh sát giao thông- Công an tỉnh Ninh Thuận khám xe ôtô tải biển kiểm soát 65H-013.xx đang lưu hành theo hướng Bắc – Nam, tạm giữ 4 tấn đường nhập lậu trên xe. Ông T. T. T, địa chỉ: Tổ 8, ấp Bình Hoà, xã Mỹ Khánh, TP Long Xuyên, tỉnh An Giang là người trực tiếp điều khiển phương tiện cũng là người quản lý số hàng hóa này, không xuất trình được hóa đơn chứng từ chứng minh tính hợp pháp của lô hàng.

Trước đó, kiểm tra đột xuất Công ty TNHH T.M.D.N, tại ấp Bàu Tre 1, xã Tân An Hội, huyện Củ Chi, TPHCM, Cục QLTT TPHCM đã phát hiện, bắt giữ 6,8 tấn đường cát nhập lậu, xuất xứ Campuchia. Theo nhận định của Cục QLTT TPHCM, giá mặt hàng đường cát ngoại thấp hơn giá sản phẩm trong nước đã làm gia tăng tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, vận chuyển, kinh doanh, tàng trữ trái phép đường cát ngoại, gây thất thu thuế, ảnh hưởng nghiêm trọng đến các doanh nghiệp sản xuất đường trong nước và người trồng mía. Để ngụy trang, các đối tượng vận chuyển, giao nhận vẫn bằng hình thức sang từ xe lớn sang các xe trung chuyển nhỏ trong đêm tại các bãi xe nằm vùng ven như các huyện Bình Chánh, Hóc Môn, Củ Chi, quận 12… để vận chuyển vào nội thành tiêu thụ.

Còn theo Hiệp hội Mía đường Việt Nam, việc bày bán và vận chuyển đường Thái Lan tại thị trường tiêu thụ chính là các đô thị rất công khai và tự do. Đường vi phạm quy định ghi nhãn hàng hóa hoặc truy xuất nguồn gốc cũng lưu hành và hầu như không có đối tượng nào bị truy tố. Nhiều biện pháp được áp dụng, nhưng kết quả chỉ là xử lý hành chính và các đầu nậu đường đều thực hiện nhiều lần hành vi gian lận thương mại đường nhập lậu qua nhiều năm một cách công khai.