Kinh nghiệm của Brazil về hợp tác với cộng đồng thương mại

Ảnh minh hoạ.

Vào các năm 1998/ 1999, Phòng Thương mại Brazil tiến hành nghiên cứu về ảnh hưởng của “thời gian” đối với tính cạnh tranh của Brazil. Đã có 177 doanh nghiệp khẩu được thăm dò để xác định tầm quan trọng của yếu tố thời gian đối với sự cạnh tranh của các doanh nghiệp Brazil.

Tại thời điểm đó, trị giá kim ngạch xuất khẩu hàng năm của Brazil là 51 tỷ USD. Nghiên cứu chỉ ra rằng các công ty có trụ sở tại Brazil đang mất dần các cơ hội xuất khẩu và thị phần và chi phí hoạt động và lưu giữ hàng hóa cũng tăng do thời gian bị kéo dài. Thực tế, những khó khăn đó xuất phát một phần từ những “nút thắt cổ chai” trong quá trình kiểm soát của các cơ quan chức năng khi làm thủ tục cho hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu. Những vấn đề này không có dấu hiệu thay đổi trong thời gian nghiên cứu.

Trong danh sách được liệt kê, có bốn vấn đề chính có liên quan đến thủ tục xuất khẩu, nhập khẩu. Người ta không ngạc nhiên khi nhận thấy chỉ có ít thay đổi trong hệ thống pháp lý của Brazil trong thập kỷ vừa qua cho dù kim ngạch xuất khẩu của quốc gia này đã tăng đáng kể với con số 200 tỷ USD.

Hai vấn đề ảnh hưởng đến chi phí của các công ty. Đó là, thời gian tuyệt đối để di chuyển hàng hóa qua biên giới. Trong trường hợp này, ý nghĩa của câu nói “thời gian là tiền” có ý nghĩa chính xác tuyệt đốt. Vấn đề thứ hai là việc không thể dự đoán được những gì sẽ xảy ra trong quy trình và như vậy không thể biết chắc hàng hóa sẽ được làm thủ tục trong thời gian bao lâu, có thể là một vài ngày hay thậm chí một vài tuần.

Các công ty phải xây dựng nhà xưởng để giảm thiểu rủi ro khi các dây chuyền phải ngừng hoạt động do bị ảnh hưởng từ những trục trặc của dây chuyền thương mại (trong đó có một phần liên quan đến cơ quan Hải quan). Đánh giá của các chuyên gia cho thấy, kho hàng nguyên liệu nhập khẩu thường lớn hơn số nguyên liệu được cung cấp tại chỗ 9 lần. Do đó, việc bảo hiểm trước những biến động của quá trình làm thủ tục xuất khẩu, nhập khẩu là rất tốn kém.

Do đó, đây chính là thời điểm nâng cao khả năng cạnh tranh của Brazil và ý tưởng về một liên minh các công ty và tổ chức khu vực tư nhân phối hợp với chính phủ để cải cách, hiện đại hóa hải quan đã được hình thành. Lần đầu tiên ý tưởng này được đưa ra tại hội thảo về chiến lược công nghệ thông tin- viễn thông do Chương trình Hội nghị về Thương mại và Phát triển UNCTAD của Liên Hợp quốc tổ chức vào tháng 11-2003 tại thành phố Rio.

Ngày 11-4-2004, liên minh Procomex chính thức được thành lập tại một sự kiện quan trọng có sự tham gia của các nhà lãnh đạo Hải quan Brazil, Cộng hòa Séc và Vương quốc Thụy Điển. Hơn 50 hiệp hội kinh doanh của Brazil đã thống nhất cùng tham gia liên minh để thúc đẩy khả năng cạnh tranh quốc tế của Brazil thông qua một hệ thống hải quan hiệu quả có thể bảo vệ các quyền lợi quốc gia cũng như nâng cao tính hiệu quả của các công ty trên thị trường quốc tế.

Họ đã thỏa thuận hỗ trợ các nỗ lực của một liên minh có sứ mệnh nâng cao khả năng cạnh tranh của Brazil nhờ vào một hệ thống thông quan hiệu lực và hiệu quả. Những nhiệm vụ chính của hệ thống thông quan được kỳ vọng gồm: bảo vệ nguồn thu quốc gia; bảo vệ môi trường; bảo vệ di sản văn hóa; bảo vệ các quyền lợi an ninh quốc gia; bảo đảm thu thập đầy đủ, chính xác thông tin về thương mại; bảo đảm sự di chuyển nhanh chóng của hàng hóa; và bảo đảm đối xử với các doanh nhân trên cơ sở khách quan.

Ngay từ khi mới đi vào hoạt động, chiến lược của Procomex là hướng đến các hiệp hội để tìm kiếm sự ủng hộ tầm nhìn, sứ mệnh và mục tiêu cải cách, hiện đại hóa, cũng như chuyển đổi các mục tiêu đó thành những khuyến nghị cụ thể.

Hiện nay, trong liên minh có hơn 70 hiệp hội. Khu vực tư nhân từ lâu đã có ý thức về nhu cầu và mong muốn đẩy nhanh cải cách hải quan. Tuy nhiên, về mặt lịch sử, những yêu cầu này được đưa ra lại không có trọng tâm rõ ràng về cải cách hải quan, không có tính hợp pháp và không bảo vệ quyền lợi khu vực tư nhân. Tại Brazil, truyền thống làm việc với tinh thần cộng đồng vẫn còn hạn chế. Các doanh nhân nước ngoài quan tâm đến thay đổi thường thất vọng và nhận thấy phía đối tác không được tổ chức sẵn sàng để thay đổi. Hơn nữa, các nhu cầu về hậu cần thường thiếu trọng tâm.

Khi sáng kiến này được đưa ra, nhiều doanh nghiệp và quan chức Chính phủ nghĩ rằng đây là một cố gắng đáng ghi nhận nhưng sẽ có ít cơ hội thành công. Tuy nhiên, liên minh đã thành công với trọng tâm là cải cách hải quan, từ đó mang lại uy tín và sự công nhận cho thương hiệu Procomex. Tổ chức này đã trở thành nhà đối thoại có giá trị với các cơ quan chính phủ, tạo nền tảng cho các đối thoại giữa khu vực tư nhân với chính phủ về các vấn đề cùng quan tâm, đồng thời tránh được những tranh cãi, bất đồng như trước đây.

Đến năm 2005, thực tế đã chứng minh đây không phải là một nỗ lực ngắn hạn và liên minh bắt đầu thay đổi để có được những nguồn lực và một cơ cấu cho phép vận hành hiệu quả hơn, thu hút được sự tham gia đồng đều của tất cả thành phần liên quan. Tháng 8-2005, Viện liên minh Procomex được thành lập với mô hình điều hành đảm bảo có sự tham gia đồng đều của các tổ chức và doanh nghiệp trong các ban điều hành. Điều này rất có lợi cho quá trình cải cách vì các doanh nghiệp là những nguồn thu chính cho ngân sách và cũng là những nguồn của các kinh nghiệm, thông tin đặc biệt.

Khi bắt đầu triển khai hoạt động tham vấn với chính phủ, việc duy trì tính liên tục của hoạt động này không hề dễ dàng. Các cố gắng của liên minh tập trung vào duy trì ba lĩnh vực hỗ trợ chính. Trước hết, các cơ quan chính phủ phải chứng tỏ sự sẵn sàng phối hợp với khu vực tư nhân để tìm kiếm các giải pháp phù hợp với Brazil. Ngoài ra, các tổ chức phải có được sự hỗ trợ chính trị và các doanh nghiệp phải cung cấp các nguồn tài chính cần thiết.

Trong một xã hội, thay đổi trong các cơ quan chính phủ thường liên quan đến những ý tưởng khác nhau. Luôn tồn tại rủi ro vì triệu chứng “không quan tâm vì công việc không liên quan” vẫn xuất hiện trong nhiều cơ quan chính phủ. Hiện tượng này xuất hiện trong quản lý hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu qua biên giới vì nhiều cơ quan vẫn cho rằng đây là công việc do cơ quan Hải quan chủ trì.

14 cơ quan chính phủ có liên quan đến quy trình công việc của cơ quan Hải quan dường như không có quan hệ chặt chẽ với nhau và thường hoạt động theo những chương trình riêng rẽ. Để bù đắp vào thiếu hụt trên, cơ quan Hải quan Brazil rất chủ động trong việc thay đổi, phối hợp với khu vực tư nhân và chủ trì các nỗ lực của phía chính phủ trong quá trình hiện đại hóa hải quan.

Kinh nghiệm cho thấy, cải cách hải quan chỉ có thể đạt được mục tiêu cuối cùng với sự nỗ lực, chủ động của cơ quan Hải quan. Bên cạnh đó, không thể thiếu sự ủng hộ của cấp lãnh đạo nhà nước và nguồn tài chính dồi dào. Quá trình cải cách được chia sẻ công khai, được thảo luận và sắp xếp thứ tự ưu tiên theo ý kiến của các cơ quan chính phủ và khu vực tư nhân. Dựa trên những ưu tiên được xác định trong các phiên họp liên tịch, các nhóm làm việc đã đưa ra bản đồ các chi tiết của quy trình và khuyến nghị thay đổi các quy định liên quan.

Những đề nghị thay đổi quy trình thủ tục xuất phát từ sự hợp tác giữa chính phủ và khu vực tư nhân dẫn đến giảm thời gian cho các doanh nghiệp Brazil. Điều đó sẽ giúp các doanh nghiệp cạnh tranh hơn trên thị trường quốc tế, giúp Brazil thu hút nhiều đầu tư nước ngoài hơn, tạo ra nhiều việc làm hơn cho người dân quốc gia này. Từ đó, tình hình chính trị- xã hội của đất nước cũng được ổn định hơn./.

Ngọc Vân- Theo WCO