Hành trình gian nan thu hồi nợ thuế XNK - Bài 1: Doanh nghiệp bỏ trốn, mất tích - Hải quan “ôm” nợ

Hoạt động nghiệp vụ tại Hải quan Hải Phòng. Ảnh: T.Bình.

NK hàng rồi mất tích

Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan, đến hết tháng 5/2018, tổng số nợ thuế toàn ngành là 5.480,87 tỷ đồng, trong đó số nợ khó đòi là 3.881,07 tỷ đồng, chiếm 70,8% tổng số nợ thuế. Xoay quanh số nợ này là những câu chuyện bi hài về những DN nợ thuế bỏ trốn, mất tích; về hành trình khó khăn của cơ quan Hải quan trong quá trình thu hồi nợ thuế, xử lý nợ... Từ số báo này, Báo Hải quan đăng tải loạt bài về thực trạng thu hồi nợ thuế ở một số đơn vị Hải quan có số nợ tồn đọng lớn, nhằm phác họa một bức tranh tổng thể về số nợ thuế mà ngành Hải quan đang phải chịu trách nhiệm theo dõi và xử lý nợ.

Tại Cục Hải quan TP.HCM, có nhiều DN có số thuế nợ lên đến hàng chục tỷ đồng đã mất tích, bỏ trốn. Ông Phạm Văn Hồng, Phó Trưởng phòng Thuế XNK – Cục Hải quan TP.HCM cho biết, tính đến hết tháng 5/2018, tổng số nợ thuế thuộc diện khó đòi do đơn vị quản lý là trên 1.532,444 tỷ đồng của 1.755 DN. Có thể kể ra những con số nợ lớn như: Công ty TNHH Silver Star Việt Nam nợ hơn 47 tỷ đồng; Công ty Cổ phần XNK và Dịch vụ cảng Sài Gòn nợ hơn 33 tỷ đồng; Công ty TNHH Sản xuất túi xốp Hoàn Cầu nợ 23 tỷ đồng…

Theo Cục Hải quan TP.HCM, trong số hơn 1.532,444 tỷ đồng nợ thuế khó đòi có trên 1.000 tỷ đồng nợ thuế của DN đã bỏ trốn, mất tích; 55 tỷ đồng nợ của DN đã có quyết định giải thể, phá sản của cấp có thẩm quyền; 66 tỷ đồng nợ thuế của DN đang bị điều tra khởi tố. Chỉ có 36 tỷ đồng nợ thuế đang chờ xóa theo quy định tại Thông tư 179/2013/TT-BTC ngày 2/12/2013 của Bộ Tài chính.

Cùng với phóng viên tìm lục những bộ hồ sơ nợ thuế dày cộp được chất cao trong nhà kho, một công chức theo dõi nợ thuế của Cục Hải quan TP.HCM cho biết, tất cả các vụ việc này đã được đốc thu, truy tìm DN trong nhiều năm, thậm chí cả chục năm nhưng vẫn không có kết quả.

Trong số các DN nợ thuế chây ỳ đáng lưu ý là Công ty TNHH Silver Star Việt Nam (Bình Chánh, TP.HCM) nợ thuế trên 47,7 tỉ đồng từ năm 2008, đã bỏ trốn khỏi địa chỉ đăng kí kinh doanh.

Cuối tháng 11/2007, DN này đăng kí tại Chi cục Hải quan quản lý hàng đầu tư thực hiện hợp đồng gia công 1,4 triệu đôi giày, dép thể thao các loại, thời hạn thực hiện hợp đồng 1 năm. Trong thời hạn thực hiện hợp đồng, Công ty TNHH Silver Star Việt Nam đã thực hiện trên 470 tờ khai XNK hàng hóa. Đến tháng 11/2008, hết thời hạn hợp đồng, Công ty không thực hiện thanh khoản hợp đồng, đồng nghĩa với số nguyên phụ liệu NK chưa được xác định đã XK thành phẩm gia công hay chưa và số tiền thuế NK đối với số nguyên phụ liệu còn nợ được treo tương ứng. Chi cục đã thực hiện đôn đốc thanh khoản, cử công chức đi xác minh tại chính quyền địa phương thì được biết DN này không còn hoạt động tại địa chỉ đăng kí kinh doanh. Xác minh tại cơ quan quản lý xuất nhập cảnh, phát hiện giám đốc DN là người nước ngoài đã về nước.

Không nhiều như con số 1.400 tỷ đồng nợ thuế ở Hải quan TP.HCM, nhưng Cục Hải quan Hải Phòng hiện cũng đang phải theo dõi và xử lý số nợ thuế lên đến 995 tỷ đồng của 1.527 DN. Số nợ thuế này đang rơi vào cảnh rất khó thu hồi bởi nhiều lý do, nhất là trường hợp người nộp thuế bỏ trốn, mất tích.

Trong tổng số nợ thuế khó đòi tại đơn vị có đến 922 tỷ đồng của 1.256 DN, phát sinh từ 1/7/2013 trở về trước, chiếm gần 93% tổng số nợ khó đòi của đơn vị. Đơn cử trong nhóm “Nợ của người nộp thuế bỏ trốn, mất tích không kinh doanh tại địa chỉ đăng ký, ngừng và tạm dừng hoạt động kinh doanh” tại Cục Hải quan Hải Phòng có các trường hợp: Công ty XNK Vinashin (MST: 0100113303011) nợ ấn định SXXK nguyên liệu đóng tàu phát sinh từ năm 2006 đến năm 2009 với số tiền 54 tỷ đồng; Công ty CP Thương mại Hachimex (MST: 0200139129) NK mặt hàng đường thô rời Thái Lan nợ phát sinh từ năm 2005, 2006 với số tiền 9,84 tỷ đồng; Công ty TNHH Hoa Kỳ (MST: 0200457227) nợ ấn định mặt hàng kính phát sinh trong năm 2004 với số tiền 8 tỷ đồng…

Tương tự, tại Cục Hải quan Lạng Sơn, một số DN “ma” có chủ là người nước ngoài bỏ trốn để lại số tiền nợ thuế lớn. Điển hình là trường hợp Công ty TNHH KHKT điện tử Mộng Phong Bắc Giang - Việt Nam bỏ trốn khỏi địa bàn từ lâu khiến cơ quan chức năng không thể thực hiện cưỡng chế số nợ thuế NK, thuế GTGT trên 1,7 tỷ đồng; hay như trường hợp của Công ty TNHH Đức Trà, mặc dù cơ quan quản lý đã thu hồi Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh, Giấy chứng nhận đăng ký DN… nhưng đến nay, DN này vẫn còn nợ tiền thuế NK gần 8,5 tỷ đồng; Công ty TNHH Nhật Cường nợ gần 336 triệu đồng… Cục Hải quan Lạng Sơn đã phối hợp với Công an tỉnh Lạng Sơn đến trụ sở từng DN làm việc để đôn đốc thu hồi nợ thì tất cả các DN này đã ngừng hoạt động, một số người được thuê làm giám đốc và họ không biết chủ DN thực sự là ai, một số khác thì cam kết trả nợ dần.

Đại diện Cục Hải quan Bà Rịa- Vũng Tàu cho biết, trong 81 DN thuộc đối tượng nợ thuế khó thu tại đơn vị thì có tới 53 DN đã bỏ trốn, mất tích, không còn kinh doanh tại địa chỉ đăng ký, ngừng và tạm ngừng hoạt động kinh doanh.

Hầu hết tại Hải quan các tỉnh, thành phố trên cả nước, không ít thì nhiều đều đang phải “ôm” một khoản nợ khó đòi, dai dẳng từ năm này qua năm khác từ những DN bỏ trốn, mất tích.

Nhiều công văn thu đòi nợ thuế của cơ quan Hải quan được trả lại do DN bỏ trốn, mất tích khỏi địa chỉ đăng ký kinh doanh. Ảnh tư liệu: Thái Bình.

Nợ từ đâu ra?

Theo đại diện Cục Thuế XNK (Tổng cục Hải quan), đa số khoản nợ khó đòi tại hải quan các tỉnh, thành phố phát sinh trước thời điểm 1/7/2013. Đây là thời điểm DN vẫn được nợ hoặc ân hạn thuế đối với hàng hóa XNK theo quy định của Luật Quản lý thuế. Lợi dụng cơ chế, chính sách thuận lợi, DN sau khi XNK hàng hóa đã bỏ trốn khỏi địa chỉ đăng ký kinh doanh hoặc tự giải thể để thành lập DN mới. Mặt khác, một số DN nợ thuế mặc dù đang hoạt động nhưng không có khả năng trả nợ do kinh doanh thua lỗ, khó khăn về tài chính, tài sản đã mang đi thế chấp, cầm cố. Một số DN nợ thuế quá lâu (từ 10 năm đến 20 năm), hiện không còn tồn tại trên hệ thống của cơ quan quản lý thuế, không nằm trong diện được xóa nợ.

Đau đầu nhất với cơ quan Hải quan vẫn là các loại nợ khó thu, số nợ này bao gồm: Nợ của DN đã giải thể, nợ của DN đã phá sản, nợ của người nộp thuế có liên quan đến trách nhiệm hình sự, nợ của người nộp thuế có khiếu nại, khởi kiện chưa chịu nộp theo quyết định truy thu, ấn định thuế của cấp có thẩm quyền; nợ của DN không còn hoạt động sản xuất kinh doanh tại địa điểm đăng ký kinh doanh, ngừng và tạm ngừng hoạt động kinh doanh.

Có thể thấy, từ khi Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý thuế có hiệu lực từ ngày 1/7/2013, DN không còn được nợ thuế, mà phải nộp thuế ngay khi thông quan hàng hóa (DN chỉ được nợ thuế khi có tổ chức tín dụng bảo lãnh), đã giúp ngành Hải quan giảm thiểu được nợ thuế và không phát sinh nợ mới. Vì vậy, số nợ thuế hiện tại của ngành Hải quan chủ yếu là nợ cũ còn lại trước khi Luật Quản lý thuế có hiệu lực và nợ do ấn định thuế từ khâu kiểm tra sau thông quan.

Hiện số nợ thuế của ngành Hải quan được phân ra 3 nhóm: Nhóm nợ có khả năng thu; nhóm nợ khó thu; nhóm nợ chờ xóa, xét miễn, giảm, được giảm, khoanh, gia hạn. Trong công tác quản lý nợ, cơ quan Hải quan cũng đã định rõ các tiêu chí phân loại nợ theo những nhóm nợ cụ thể, các bước thực hiện phân loại nợ và lập hồ sơ theo dõi người nộp thuế. Tính đến ngày 30/5/2018 số nợ chuyên thu quá hạn đối với các tờ khai đã thông quan của toàn ngành là: 5.244,9 tỷ đồng, giảm 50,50 tỷ đồng so với số liệu của tháng 12/2017 (5.295,39 tỷ đồng), tương đương giảm 0,95%.

(Bài 2: Truy tìm những doanh nghiệp nợ thuế)