Còn nhiều hạn chế trong quy trình và sổ tay nghiệp vụ xử phạt vi phạm hành chính

Theo đánh giá của Vụ Pháp chế, từ sau thời điểm Quyết định số 166/QĐ-TCHQ và Quyết định số 376/QĐ-TCHQ được ban hành (năm 2021), hàng năm cơ quan Hải quan đã ban hành khoảng 15.000 quyết định XPVPHC. Qua đó, công tác XPVPHC đã hỗ trợ rất nhiều cho các hoạt động nghiệp vụ của ngành như quản lý rủi ro, kiểm tra sau thông quan, điều tra chống buôn lậu...

Nội dung Quyết định số 166/QĐ-TCHQ và Quyết định số 376/QĐ-TCHQ đã nêu ra các bước trong quá trình xử phạt, tuy nhiên không phân định rõ trách nhiệm cũng như chưa quy định nội dung công việc cụ thể mà công chức, người có thẩm quyền xử phạt, cơ quan Hải quan thụ lý vụ vi phạm.

Mặc dù vậy, để triển khai các quy trình, đòi hỏi phải có sự kiểm tra, chấn chỉnh thường xuyên của Tổng cục Hải quan để kịp thời phát hiện các sai sót, vi phạm trong việc xử phạt qua đó có hình thức khen thưởng, xử lý vi phạm và yêu cầu công chức Hải quan phải có trình độ năng lực thực thi đúng quy định và phù hợp với thực tế vụ việc.

Nhiều loại hàng hóa vi phạm do lực lượng Hải quan phát hiện, thu giữ trên địa bàn TP Móng Cái. Ảnh: Q.H

Vụ Pháp chế cho biết, thủ tục, giải quyết khiếu nại và sổ tay nghiệp vụ XPVPHC trong lĩnh vực hải quan được ban hành trên cơ sở Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012, Nghị định 128/2020/NĐ-CP, Nghị định 81/2013/NĐ-CP (đã được sửa đổi, bổ sung tại Nghị định 97/2017/NĐ-CP) quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Xử lý vi phạm hành chính.

Vụ Pháp chế cho rằng, đến nay, một số căn cứ pháp luật nêu trên đã bị thay thế bởi văn bản khác hoặc đã được sửa đổi, bổ sung hoặc dự kiến sẽ bị thay thế.

Cụ thể, tại Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 đã được sửa đổi, bổ sung tại Luật số 67/2020/QH14 (có hiệu lực từ ngày 1/1/2022). Theo quy định của Luật số 67/2020/QH14 thì không còn quy định về gia hạn thời hạn ra quyết định xử phạt, gia hạn thời hạn tạm giữ tang vật vi phạm.

Đồng thời, quy định về việc lập biên bản VPHC cũng có sự thay đổi như: nội dung chủ yếu của biên bản, địa điểm lập biên bản, thời hạn chuyển biên bản đến người có thẩm quyền xử phạt, xác định biên bản là căn cứ ra quyết định xử phạt…

Hay Nghị định 81/2013/NĐ-CP (đã được sửa đổi, bổ sung tại Nghị định 97/2017/NĐ-CP) đã được thay thế bằng Nghị định 118/2021/NĐ-CP ngày 23/12/2021 của Chính phủ. Tuy nhiên, Nghị định 118/2021/NĐ-CP cũng đang được Bộ Tư pháp sửa đổi, bổ sung và hiện nay đang trong giai đoạn chỉnh lý dự thảo sau khi lấy ý kiến Thành viên Chính phủ, dự kiến trình Chính phủ ký ban hành trong tháng 11/2024).

Ngoài ra, tại Nghị định 138/2021/NĐ-CP; Nghị định 102/2021/NĐ-CP; Thông tư 05/2021/TT-TTCP... có những nội dung mới như việc xác định xử phạt 1 lần với nhiều hành vi vi phạm, hành vi vi phạm đã kết thúc, hành vi vi phạm đang thực hiện...

Đáng chú ý, Thông tư 77/2022/TT-BTC của Bộ Tài chính bãi bỏ Thông tư 90/2020/TT-BTC quy định các biểu mẫu sử dụng để XPVPHC trong lĩnh vực hải quan.

Qua việc theo dõi công tác XPVPHC, giải quyết các vướng mắc, kiến nghị do doanh nghiệp (DN), cục hải quan các tỉnh, thành phố phản ánh và qua công tác kiểm tra việc XPVPHC, Vụ Pháp chế đã tổng hợp các vướng mắc, bất cập trong phạm vi Quyết định số 166/QĐ-TCHQ và Quyết định số 376/QĐ-TCHQ cũng như đã xác định những hạn chế liên quan đến kỹ năng xác định hành vi vi phạm, kỹ năng lập biên bản, kỹ năng tham mưu, đề xuất và ra quyết định XPVPHC.

Cụ thể, các hạn chế như việc xác định hành vi vi phạm chưa đúng; nội dung biên bản sơ sài, thiếu tính logic hoặc xác định sai chủ thể vi phạm; quyết định xử phạt ghi hành vi, hình thức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả chưa đúng; chưa thực hiện chặt chẽ các quy định liên quan đến trình tự, thủ tục thực hiện XPVPHC…

Từ thực tiễn triển khai các quy định pháp luật, Vụ Pháp chế xét thấy ngành Hải quan cần phải có hướng dẫn mới việc tổ chức thực hiện để đảm bảo công tác XPVPHC được đúng quy định, phù hợp với tình hình hiện tại.

Để đảm bảo công tác thi hành pháp luật về XPVPHC được rõ ràng, thuận tiện đáp ứng mục tiêu chuyển đổi số của ngành Hải quan trong giai đoạn tới, Vụ Pháp chế cho rằng, Quyết định số 166/QĐ-TCHQ và Quyết định số 376/QĐ-TCHQ cần được sửa đổi, bổ sung thay thế cho phù hợp với các văn bản quy phạm pháp luật đã được Chính phủ, các bộ, ngành sửa đổi, bổ sung. Đồng thời giải quyết một số vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện Nghị định 128/2020/NĐ-CP và Nghị định 102/2021/NĐ-CP.

Đặc biệt, việc phân định rõ trách nhiệm của các công chức, cơ quan Hải quan trong quá trình thực hiện công tác XPVPHC là điều rất cần thiết để đáp ứng yêu cầu thực tế đặt ra.