Tương lai “ảm đạm” của Syria

Phe đối lập cầm quyền tại Damascus bổ nhiệm ông Mohamed al-Bashir làm người đứng đầu Chính phủ chuyển tiếp ở Syria.

Cuộc tấn công của phe đối lập gần đây diễn ra trong bối cảnh 3 đồng minh chủ chốt của Tổng thống Bashar al-Assad là Nga, Iran và Hezbollah tại Liban đều đang căng sức với các cuộc chiến. Việc Nga tập trung vào Ukraine và những thất bại của Iran trước các cuộc không kích của Israel đã hạn chế khả năng cung cấp hỗ trợ mạnh mẽ cho chính quyền Tổng thống Assad, trong khi Hezbollah tỏ ra do dự trong việc triển khai thêm các tay súng như trước đây. Một diễn biến đáng chú ý, ngày 2/12, khi các lực lượng đối lập trên đà tiến công, Nga lại bắt đầu rút các tài sản hải quân khỏi căn cứ chiến lược Địa Trung Hải tại Tartus, Syria. Sụt giảm về sự hậu thuẫn từ bên ngoài đã làm suy yếu đáng kể khả năng tái tập hợp và tiến hành một cuộc phản công hiệu quả. Kết quả, tốc độ tiến công của phe nổi dậy nhanh chóng chiếm được Hama vào ngày 5/12 và Homs khoảng ngày 8/12 và chiếm được luôn Thủ đô Damascus cùng ngày, vượt xa mọi dự đoán.

Dù hoan nghênh bối cảnh Nga và Iran thoái trào tại Syria, song Mỹ cũng nêu lên những lo ngại về kịch bản “thành công nhưng thảm khốc”, trong đó chính quyền ông Assad bị thay thế bởi một lực lượng Hồi giáo mà nhiều người ở phương Tây coi là khủng bố.

Thực tế các nhóm đối lập khác nhau kiểm soát nhiều khu vực chính quyền từng nắm giữ phản ánh Syria đã bị chia cắt sâu sắc đến thế nào. Vùng Tây Bắc do nhóm Hồi giáo Hayat Tahrir al-Sham và Quân đội Quốc gia Syria (SNA) do Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn kiểm soát. Phía Đông Bắc đất nước hiện nằm dưới sự thâu tóm của Các lực lượng Dân chủ Syria (SDF) do người Kurd cầm đầu, với sự hỗ trợ của Mỹ. Dù có mục tiêu chung là lật đổ chế độ Assad và tấn công tổng lực nhằm vào Aleppo, xung đột giữa Hayat Tahrir al-Sham và SNA thường xuyên xảy ra.

Giới quan sát cho rằng sự sụp đổ của chế độ Assad sau nửa thế kỷ đánh dấu thời điểm quan trọng đối với Syria. Liên minh đối lập tại Syria cho biết họ đang tiếp tục nỗ lực để hoàn tất việc chuyển giao quyền lực trong nước cho một cơ quan quản lý chuyển tiếp có toàn quyền hành pháp. Những chia rẽ nội bộ phe đối lập có thể làm suy yếu khả năng mang lại sự ổn định cho Syria trong thời gian dài. Bên cạnh đó, tầm nhìn về một Syria ổn định hơn còn phụ thuộc khả năng các phe đối lập có thể điều hướng những thách thức to lớn trong quá trình chuyển đổi. Điều này đòi hỏi nỗ lực thúc đẩy sự thống nhất giữa các nhóm đa dạng, giải quyết những bất bình suốt nhiều năm xung đột và thiết lập các cấu trúc quản trị phản ánh sự đa dạng về sắc tộc, tôn giáo và chính trị của Syria. Đây chắc chắn không phải là nhiệm vụ dễ dàng.