Tín hiệu xấu đối với tiến trình hòa bình Trung Đông

Khả năng Washington chấm dứt ủng hộ giải pháp hai nhà nước sẽ cản trở tiến trình hòa bình Trung Đông.

Ngày 15/2, Tổng thống Trump đã từ bỏ cam kết của Mỹ đối với giải pháp hai nhà nước cho xung đột Israel-Palestines, một nền tảng từ lâu trong chính sách Trung Đông của Mỹ, dù ông đã kêu gọi Thủ tướng Netanyahu hạn chế việc xây dựng các khu tái định cư. Trong cuộc gặp trực tiếp đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo sau khi ông Trump đắc cử tổng thống năm 2016, ông Trump đã từ bỏ nỗ lực đưa Palestines trở thành một nhà nước độc lập, đi ngược lại quan điểm của các chính quyền Mỹ trước đó và của cộng đồng thế giới. Ông Trump cam kết làm việc để đưa đến một thỏa thuận hòa bình giữa Israel và Palestines nhưng đòi hỏi sự thỏa hiệp từ cả hai bên. Điều này đồng nghĩa hai bên phải tự đàm phán về các điều khoản của thỏa thuận. Song ông cũng không đưa ra chỉ thị mới nào về việc hoàn tất thỏa thuận. Bên cạnh đó, sự tức giận của Palestines về việc ông từ bỏ mục tiêu hai nhà nước có thể dập tắt khả năng thuyết phục họ trở lại bàn đàm phán.

Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres đã cảnh báo nguy cơ từ bỏ ý tưởng về giải pháp hai nhà nước và nói rằng sẽ “không có giải pháp thay thế”. Trong khi đó, truyền thông phương Tây đưa ra một số giải pháp có thể thay thế cho giải pháp hai nhà nước, bao gồm:

Giải pháp một nhà nước: Đây là mục tiêu của PLO trong nhiều năm qua, và đối với nhiều người Palestines, đó thực sự là lựa chọn mà họ mong muốn: một nhà nước dân chủ duy nhất, chứ không phải của riêng người Do Thái hay người Arab, trên vùng đất Palestines từng là thuộc địa của Anh. Vấn đề ở đây là Israel gần như không thể trao quyền hoàn toàn cho người Palestines ở vùng lãnh thổ bị chiếm đóng bởi rõ ràng sẽ chấm dứt giấc mơ về một nhà nước Do Thái. Đây là lý do tại sao Israel chưa bao giờ thôn tính Bờ Tây và tại sao ngày càng nhiều người theo chủ nghĩa dân tộc cấp tiến ủng hộ việc phân chia hai bên, dù dựa trên những điều khoản mà người Palestines có thể sẽ không đồng ý.

Thỏa thuận tạm thời: Nhiều người Israel cho rằng thỏa thuận hòa bình cuối cùng với Palestines là bất khả thi bởi phía Palestines đang đặt ra một yêu cầu khó khăn liên quan đến vấn đề “nhân khẩu học”. Về lý thuyết, phía Palestines đòi hỏi phải “trao quyền được trở về Israel” cho hàng triệu hậu duệ của những người tị nạn Palestines sống trong khu vực và trên thế giới, điều mà đa số người Israel bác bỏ. Tuy nhiên, một thỏa thuận tạm thời có thể sẽ được thực thi, bởi qua đó Palestines sẽ không phải từ bỏ các mục tiêu trong tương lai và có thể được tiếp cận hoặc thiết lập một chế độ mới ở thành cổ Jerusalem. Việc thuyết phục hai bên nhất trí về thỏa thuận tạm thời này đòi hỏi sức ép lớn từ thế giới Arab cũng như toàn thế giới, và có nguy cơ kích động xung đột nội bộ ở Palestines.

Giữ nguyên trạng: Khi mà giải pháp tốt nhất chỉ là sự lựa chọn ít gây tổn hại nhất, thì việc giữ nguyên trạng được một số người nhắc đến. Tuy nhiên, Israel vẫn đang tiếp tục thay đổi bối cảnh khu vực này với việc đưa thêm người định cư tới Bờ Tây, vốn đã có khoảng 350.000 người Israel, và Đông Jerusalem, vốn đã có khoảng 250.000 người. Giải pháp này sẽ làm xói mòn uy tín dân chủ của Israel bởi nó khiến hàng triệu người không có quyền bỏ phiếu lựa chọn chính phủ. Về phía Palestines, trong quá khứ họ đã tiến hành các cuộc nổi dậy trong nhiều năm hồi cuối thập niên 1980 và đầu thập niên 2000, hay các vụ bạo lực hồi cuối năm 2015 và đầu năm 2016. Và nguy cơ này rất có khả năng xảy ra lần nữa.