Thâm nghiêm đền thờ Cao Lỗ Vương

Di tích đền thờ Cao Lỗ Vương, thôn Đại Trung, xã Cao Đức (Gia Bình).

Theo thần tích: Cao Lỗ Vương sinh tại thôn Đại Trung, trang Đại Than, tổng Vạn Ty nay là xã Cao Đức, huyện Gia Bình. Ngay từ nhỏ ông là người thông minh, hiếu học, khi trưởng thành văn võ đều hơn người. Sau Cao Lỗ Vương theo phò vua An Dương Vương đánh giặc, nhờ lập được nhiều công trạng, ông được phong tước Hầu. Khi An Dương Vương xây thành Cổ Loa (ở Đông Anh, Hà Nội ngày nay), ông được vua giao thiết kế, xây dựng thành. Thành xây xong, ông chế tạo “Nỏ thần” - một kỳ tích về kỹ thuật quân sự thời cổ, góp phần quan trọng trong việc chống giặc ngoại xâm bảo vệ đất nước. Truyền rằng, nỏ thần do tướng quân Cao Lỗ chế tạo có thể bắn một phát hàng trăm mũi tên, tiêu diệt được hàng trăm tên giặc. Nhờ có nỏ thần mà An Dương Vương đánh lui được các cuộc tấn công của quân giặc. Khi can ngăn vua không nên gả Mỵ Châu cho Trọng Thủy, vua không nghe nên Cao Lỗ Vương xin từ quan về quê sinh sống. Nghe tin thành Cổ Loa bị Triệu Đà tấn công, Cao Lỗ tướng quân đã tập hợp binh sĩ kéo đi ứng cứu nhưng vẫn không giữ được thành và hy sinh trong cuộc chiến đó. Dân làng an táng ngài tại nơi đất đẹp tục gọi là “Mồ Than” và dựng đền thờ ngài. Do đã có công với dân, với nước nên trải qua các đời vua, triều đại sau này đều có sắc phong ban tặng cho ông là Thượng đẳng thần. Nhân dân quanh vùng tại quê hương ông cũng đã lập đền thờ để tưởng nhớ và ghi nhận công ơn của vị tướng quân trung nghĩa với nước, với dân. Cùng với gia phả, hiện tại đền thờ Cao Lỗ Vương còn bảo lưu được hơn 20 đạo sắc phong do các triều Vua ban tặng.

Ngôi đền ẩn hiện dưới hàng cây cổ thụ hướng ra sông Đuống, bao quanh là trời mây, sông nước, yên bình và thơ mộng. Trải qua bao biến cố thăng trầm của thời gian, đến nay đền đang được ngành văn hóa tu bổ, tôn tạo cùng với lăng mộ với tổng kinh phí hơn 40 tỷ đồng. Đền được thiết kế với các hạng mục: Tòa đền chính, 2 bên là tả vu, hữu vu, giữa là tam quan, ngoài là nghi môn, bếp thủ từ, công trình phụ, nhà hóa vàng.

Hàng năm, theo tục truyền để ghi công ơn và tưởng nhớ tướng quân Cao Lỗ Vương, đến ngày mồng 10-3 (Âm lịch), nhân dân ở 8 thôn, làng vùng Đại Than là: Đại Trung, Đông Trung, Bình Than, Tiểu Than, Văn Than, Phù Than, Kênh Phố và Mỹ Lộc cùng thờ Cao Lỗ Vương lại nô nức chuẩn bị tổ chức lễ hội. Ngay từ sáng mùng 9, đền thờ Cao Lỗ Vương được mở cửa để đại diện các làng đến làm lễ Mộc dục (lau chùi ngai thờ thay áo miều mới cho thánh vị). Đến sáng mồng 10, các làng đồng loạt tổ chức rước kiệu, long đình từ làng mình đến đền tế lễ Cao Lỗ Vương rồi xin rước bài vị của ngài về làng mình để tế lễ, mở hội. Đám rước kiệu thánh của tám làng rợp trời với cờ quạt, võng lọng, kiệu... tưng bừng, náo nhiệt cùng đông đảo người dân tham dự.

Lăng mộ Cao Lỗ Vương được đầu tư tu bổ, tôn tạo cách đền thờ gần 1km.

Ông Âu Dương Tựu, thủ từ đền Cao Lỗ Vương cho biết: Trước kia, trong những ngày lễ hội của các làng thờ Cao Lỗ Vương, sau phần lễ là phần hội với nhiều tục trò diễn lại tích Thánh như: Thôn Đại Trung có trò “múa mo múa mộc” tượng trưng cho Cao Lỗ Vương khi đánh giặc. Thôn Tiểu Than thì có trò “múa bông đánh bệt” diễn lại tích Cao Lỗ Vương mất khi đánh giặc đã được mãnh hổ mang xác về quê hương để nhân dân biết mà chôn cất, thờ phụng. Riêng tục “võ vật” thì thôn nào cũng có, bởi xưa kia vùng Đại Than nổi tiếng là vùng đất có tinh thần thượng võ. Đến nay tuy không còn diễn lại những tích Thánh xưa nhưng phần hội cũng sôi nổi không kém với nhiều trò chơi dân gian tạo không khí vui tươi, lành mạnh trong nhân dân.

Với những giá trị đặc sắc về văn hóa, lịch sử, kiến trúc đền thờ Cao Lỗ Vương được xếp hạng là di tích lịch sử cấp Quốc gia năm 2005. Về thăm đền thờ Cao Lỗ Vương, mỗi người sẽ cảm nhận được sự bình yên khi hướng về cội nguồn, thể hiện lòng biết ơn đối với người đã có công với dân với nước.