Đồng bộ quy hoạch để “mở đường” cho năng lượng tái tạo

	Với Việt Nam, năng lượng tái tạo bao nhiêu là phù hợp?
	Rầm rộ là thế, điện mặt trời cũng chỉ đáp ứng được chút ít nhu cầu
	Cần đơn vị cầm trịch trong phát triển điện mặt trời
	EVN cũng mong muốn phát hết công suất điện năng lượng tái tạo
	Bài 2: Bất cập nhiệt điện, bấp bênh năng lượng tái tạo

Ông Nguyễn Anh Tuấn (ảnh), Ủy viên Hội đồng khoa học, Hiệp hội Năng lượng Việt Nam, nguyên Phó Viện trưởng Viện Năng lượng

Thủ tướng Chính phủ vừa phê duyệt nhiệm vụ lập Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045 (QHĐ VIII) với nhiều nội dung mở hơn so với QHĐ VII, trong đó có nội dung thúc đẩy phát triển NLTT. Ông đánh giá như thế nào về định hướng tại QHĐ VIII?

- Từ QHĐ VII đến QHĐ VII điều chỉnh và QHĐ VIII có những bước khác biệt. Nội dung giao nhiệm vụ của Thủ tướng đã có những thay đổi.

Thứ nhất, QHĐ VIII là quy hoạch có tính mở hơn, không bị ràng buộc vào những danh mục cứng mà mỗi lần làm thủ tục bổ sung rất phức tạp. Chính phủ đã đưa ra một quy hoạch mang tính mở, điều này được góp ý từ nhiều phía cả quốc tế cũng như chuyên gia trong nước. Nếu làm theo hướng mở thì Chính phủ ủy quyền cho Bộ Công Thương có thể có những giải pháp điều chỉnh rất linh hoạt. Quy hoạch chỉ đưa ra những danh mục ưu tiên ảnh hưởng đến an ninh quốc gia.

Thứ hai, vai trò của đầu tư tư nhân trong QHĐ VIII rõ hơn.

Thứ ba, vai trò của việc sử dụng tiết kiệm hiệu quả năng lượng đã thành một chương riêng chứ không phải là một mục lồng ghép như trong các quy hoạch trước. Tuy không nói hẳn là ưu tiên rất mạnh cho NLTT nhưng câu hợp lý nêu trong QHĐ VIII là “ưu tiên phát triển năng lượng tái tạo hợp lý”. Trong quyết định giao nhiệm vụ của Thủ tướng có nêu là phát triển đầy đủ cân đối và bền vững, phù hợp với chiến lược tăng trưởng xanh. Đó là điều quan trọng để thấy mục tiêu về NLTT được đưa lên cao hơn.

QHĐ VII khi đưa ra mục tiêu và công suất của NLTT thiếu căn cứ về mặt dự án, về địa điểm, quy mô…, không có các quy hoạch đi theo và cơ chế chưa cụ thể. Đưa ra cơ chế là ủng hộ phát triển NLTT nhưng nếu không có mức giá ưu đãi 9,35 Uscents/kWh thì nhà đầu tư sẽ không đầu tư. Đó là thiếu tính đồng bộ giữa chính sách và quy hoạch. Tôi cho rằng QHĐ VIII sẽ tốt hơn.

Có ý kiến cho rằng, để tránh rơi vào tình trạng bị “phá vỡ” quy hoạch như QHĐ VII, trong QHĐ VIII cần đặc biệt chú ý về tính đồng bộ với các quy hoạch khác về nguồn sơ cấp, về kỹ thuật cũng như vấn đề tài chính... Quan điểm của ông ra sao?

- Trước đây, nhiều ý kiến cho rằng, QHĐ không có quy hoạch khác song hành mà lại phải đảm bảo hài hòa nên sẽ bị lệch. Tuy nhiên, thực chất phải nói là QHĐ luôn luôn sử dụng đầu vào của các quy hoạch khác để làm những ràng buộc trong bài toán của ngành điện. Cụ thể như, khí đến 80-90% dùng cho điện; than cũng 80-85% dùng cho điện nên nếu không có quy hoạch định hướng của các ngành này thì ngành điện lấy gì ra để làm đầu vào phát điện?

Thực ra trong quá trình làm quy hoạch đã có sự đồng bộ rồi nhưng chưa thành bài bản. Hiện nay, song song với triển khai QHĐ VIII, Nhà nước cũng cơ bản phê duyệt nhiệm vụ làm Quy hoạch năng lượng quốc gia đến năm 2030 và tầm nhìn 2050. Đó là bổ trợ quan trọng đối với QHĐ, là bài toán về các ngành liên quan, liên ngành.

Về góc độ tài chính, bài toán quy hoạch là bài toán về kinh tế, đương nhiên phải có tài chính kèm theo. Nguồn tài chính thế nào, các nhà tài chính phải nghĩ đến việc đó, huy động vốn ở đâu với cơ chế ra sao… Bản thân trong QHĐ hoặc quy hoạch tổng thể năng lượng vẫn có mục là phương án kinh tế tài chính và khuyến nghị, tuy nhiên cần phải có thêm sự tham gia của bên ngân hàng, tài chính với các nội dung cụ thể như cách thức huy động vốn, nguồn vốn, cơ chế…

Riêng với câu chuyện NLTT, xin ông cho biết đâu là giải pháp cả trước mắt lẫn dài lâu để đảm bảo sự phát triển nhanh chóng, bền vững?

- Tôi cho rằng, trước tiên cần thực hiện đồng bộ công tác quy hoạch nguồn và lưới điện kèm theo, trong đó tính toán nhu cầu truyền tải tối đa năng lượng từ các nguồn NLTT để có sơ sở khoa học, pháp lý triển khai hỗ trợ các nguồn NLTT. Việc này có thể thực hiện ngay trong lập QHĐ VIII. Bên cạnh đó, cần xem xét cơ chế đặc thù cho các dự án lưới điện đồng bộ với nguồn NLTT nhằm mục đích thúc đẩy tiến độ các dự án lưới này.

Các địa phương có tiềm năng NLTT cần tổ chức lập quy hoạch sử dụng đất có tính đến ưu tiên phát triển NLTT, chủ động bố trí địa điểm và chủ động cung cấp thông tin địa diểm dự án cho các nhà đầu tư; hỗ trợ nhà đầu tư trong triển khai dự án; cần khuyến khích phát triển mạnh loại hình điện mặt trời mái nhà do loại hình này có nhiều ưu điểm là nguồn phát điện tập trung, không cần đầu tư hoặc đầu tư thấp lưới truyền tải, không mất đất đai, huy động được nguồn vốn xã hội.

Ngoài ra, với đặc điểm phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên, thời tiết, vị trí, địa hình, các nguồn điện NLTT là không liên tục, không ổn định. Muốn sử dụng hiệu quả loại nguồn này quy mô lớn cần có thiết bị lưu điện, hay gọi là pin tích năng. Các cơ quan quản lý cần sớm cho nghiên cứu sâu và hiệu quả kinh tế của pin tích năng để làm nguồn tích năng để làm nguồn tích trữ và dự phòng tại chỗ cho phát triển nguồn điện mặt trời, điện gió quy mô lớn.

Xin cảm ơn ông!