Thể thao & Cuộc sống: Từ tượng đài điền kinh cắt cỏ đến bài toán “đầu ra” bế tắc của VĐV Việt Nam

	Những VĐV Việt Nam giành được nhiều HCV nhất tại SEA Games 30
	4 VĐV Hà Tĩnh được đầu tư cho Sea Games 2019, Olympic 2020
	Tấm huy chương vàng đầu tiên giúp các VĐV Việt Nam giải tỏa áp lực
	Gặp VĐV điền kinh gợi cảm nhất hành tinh
	Ánh Viên thắng tuyệt đối ở cuộc bầu chọn VĐV tiêu biểu toàn quốc

Đằng sau những khoảng khắc thăng hoa cùng TTVN, là tương lai bỏ trống của các tuyên thủ.

Nỗi niềm nơi tượng đài điền kinh cắt cỏ, dọn vệ sinh SVĐ

Mỗi khi nói đến sự “bạc” của thể thao Việt Nam, người ta vẫn hay dẫn ra trường hợp đầy nước mắt, khổ ải triền miên của VĐV chạy dài nữ hay nhất Việt Nam Trần Thị Soa, người từng dự Olympic 1980. Sự bất hạnh của bà, theo một cách nào đó có thể đổ cho số phận, song vẫn phải thấy phần lớn đến từ chính thể thao. Giá như bà có một công việc ổn định, sự đãi ngộ tương xứng, chứ không phải là nhân viên cắt cỏ, dọn vệ sinh, bán vé của sân Vinh (Nghệ An), cuộc sống của tượng đài điền kinh này đã khác nhiều.

Ngay cả thời kỳ mới, thảm cảnh sau giải nghệ của “bác Soa” vẫn luôn là nỗi ám ảnh và nguy cơ thường trực đối với bất cứ VĐV nào, kể cả các ngôi sao hàng đầu, dù có thể không đến mức như thế. Chẳng nói đâu xa, điều đó đang hiện hữu ngay ở điền kinh Nghệ An, nơi bà Soa gắn bó cả đời trong khốn khó.

Như thống kê của Nguyên Trưởng bộ môn Điền kinh tỉnh Nghệ An, Nguyễn Văn Bằng thì qua 10 năm, môn này đã duy trì tập huấn đào tạo một lực lượng lên tới 150 VĐV. Thế nhưng chỉ có 1/10 số VĐV, đều thuộc diện có thành tích cao, được tạo điều kiện đi học Đại học. Chỉ có điều, đến giờ mới có đúng 7 người sau khi tốt nghiệp và giải nghệ được giữ làm HLV cả diện chính thức và hợp đồng, do chỉ tiêu bộ môn được phân bổ chỉ có vậy.

Số VĐV khác, như ông Bằng “điểm danh” có thêm 10 người xin được làm giáo viên thể chất hay nhân viên tại các cơ sở thể thao trên địa bàn. Như vậy, ngành thể thao Nghệ An mới giải quyết và đáp ứng được “đầu ra” cho 17/150 VĐV điền kinh, một tỉ lệ quá thấp. Mà điền kinh đã là môn rất được ưu tiên.

Các VĐV còn lại coi như phải làm lại từ đầu, chỉ với vài triệu đồng hỗ trợ theo quy định khi giã từ thể thao mà không có gì trong tay, bằng cấp, kỹ năng, tích lũy tài chính. Người may mắn hiếm hoi trụ lại làm HLV, cựu vô địch quốc gia 100m Nguyễn Thanh Hải, cho biết, các đồng nghiệp của anh ngày nào giờ làm đủ việc để mưu sinh vất vả từ công nhân, thợ cơ khí, đến bảo vệ. Có người xin đi xuất khẩu lao động phổ thông. Có người về quê làm ruộng.

Bà Trần Thị Soa hôm nay với bức ảnh của mình, bức ảnh về cô gái chân trần nổi tiếng những năm 80 của điền kinh Việt Nam.

Vòng luẩn quẩn quanh “lối ra” duy nhất

Sự thật phũ phàng của điền kinh hay thể thao Nghệ An cũng chính là minh chứng điển hình cho câu chuyện “đầu ra” nhức nhối của cả thể thao Việt Nam. Có một thống kê gây sốc khi có tới 60-70% số VĐV từng là tuyển thủ cấp tỉnh thuộc diện chính thức nhiều năm, có thành tích và đẳng cấp, khi chia tay sự nghiệp coi như “tay trắng” và “vào đời” lại từ đầu. Ngành thể thao coi như hết trách nhiệm. Chính xác hơn, cơ quan quản lý thể thao các cấp chỉ có thể lo “phần ngọn” mang tính bể nổi là các tuyển thủ quốc gia, làm HLV hay giáo viên thể chất, và cũng chỉ giải quyết được cho 10-15%, hầu hết phải thuộc diện “sao”.

Bài toán “đầu ra” đang rơi vào sự bế tắc kéo dài, khi cả làng thể thao đều luẩn quẩn mãi quanh “lối ra” duy nhất: làm thầy (HLV thể thao thành tích cao và giáo viên thể chất). Đây là câu trả lời đúng nghĩa “trăm người như một” khi hỏi một tuyển thủ về dự định công việc sau khi giải nghệ. Để rồi quá nhiều VĐV, kể cả tuyển thủ quốc gia, đã vỡ mộng hoàn toàn trước thực tế khắc nghiệt, với những bi kịch mưu sinh thực sự. Có thể kể ra đây hàng loạt trường hợp đắng lòng.

Kình ngư từng đoạt tấm HCB lịch sử cho bơi Việt Nam tại SEA Games 2012 Trần Xuân Hiền trước khi qua đời vì tan nạn thương tâm đã trải qua nhiều năm trong cảnh tha hương vào Sài gòn mưu sinh, ở nhà trợ, làm bảo vệ hồ bơi. Nhà vô địch điền kinh SEA Games 22 Nguyễn Thị Nụ phải đi nhổ cỏ, chăm sân bóng. HLV bóng chuyền Vũ Thị Huệ phải đi quét rác. Cựu tiền vệ Quách Thanh Mai (bóng đá nữ) phụ gia đình sửa chữa xe máy; Một tuyển thủ bóng đá khác cùng tên Bùi Tuyết Mai sống nhờ nghề bán mĩ phẩm. Thủ thành nổi tiếng của ĐTQG bóng đá nữ Kim Hồng cũng từng phải đi bán bánh mì…

Từ trải nghiệm đầy cay đắng của mình, nhà vô địch điền kinh SEA Games Vũ Bích Hường cho rằng “cái chết” của mình, nhiều đồng đội và cả đàn em đàn cháu bây giờ là đã quá mê đắm chuyên môn, không chuẩn bị cho tương lai của chính mình, với quy nghĩ đơn giản kiểu gì mình cũng sẽ được quan tâm chăm lo, kiểu gì rồi cũng được làm HLV.

Chính con trai tượng đài điền kinh này, Nguyễn Ngọc Quang, ông bố hai con vừa đoạt HCV quốc gia ở tuổi 30, cũng hệt như vậy, và chưa biết sẽ như thế nào. Cơ hội nào cho Quang cùng các đồng đội để có một suất làm HLV, khi đội điền kinh Hà Nội có tới cả mấy chục VĐV, toàn sao tuyển thủ quốc gia?

Ngành thể thao đang ở đâu?

Có thể các VĐV, kể cả các tuyển thủ quốc gia cũng phần nào đó thụ động với vấn đề công việc và thiếu sự chuẩn bị cần thiết cho tương lai của mình. Dù vậy, mấu chốt của bài toán lớn và khó vẫn nằm ở chính ngành thể thao. Bao năm qua cách tiếp cận, đào tạo, sử dụng VĐV từ những người có trách nhiệm của thể thao Việt Nam vẫn không có gì thay đổi: Chỉ tập luyện, thi đấu và thành tích.

Ngành thể thao vẫn đang coi nhẹ, hay đang bỏ trống cả mảng đào tạo, rèn luyện văn hóa, kỹ năng sống, làm việc và hướng nghiệp cho VĐV. Ngay cả khi giải nghệ, VĐV cũng gần như không có chế độ chính sách nào riêng về kinh phí, đào tạo lại, hướng nghiệp, hỗ trợ việc làm. Mảng liên kết đào tạo- việc làm với các ngành, đơn vị, doanh nghiệp khác của thể thao Việt Nam cũng đang “trắng”, nếu có chỉ là một vài trường hợp nhỏ lẻ, tự phát.

Càng đáng lo vì thể thao thành tích cao Việt Nam đang trong giai đoạn phát triển “nóng” với sự bùng nổ về quy mô, tạo sức ép cực lớn cho bài toán “đầu ra”. Hãy nhìn vào thể thao Hà Nội – trung tâm số 1 cả nước- với một hệ thống gồm trên 3.500 VĐV của 42 môn, đủ biết câu chuyện này nghiêm trọng tới mức nào, nếu tiếp tục thả nổi, không có một chiến lược và giải pháp riêng.