“Thay áo” cho thương mại biên giới

Cửa khẩu quốc tế Tà Lùng-Cao Bằng. Ảnh: T.BÌNH

Đại diện một số tỉnh đều cho rằng, thông qua hoạt động XNK hàng hóa qua biên giới, Việt Nam đã XK được một khối lượng hàng hóa mà Việt Nam có khả năng sản xuất nhưng chưa tìm được thị trường tiêu thụ ổn định như: Nông sản ở dạng thô và sơ chế, một số hàng công nghệ tiêu dùng…. Ngược lại, Việt Nam cũng NK được một khối lượng lớn là vật tư, máy móc thiết bị tiêu dùng cho cư dân. Tuy nhiên, cơ chế chính sách, hệ thống pháp luật điều chỉnh hoạt động thương mại biên giới chưa thực sự ổn định, đồng bộ, kịp thời và còn thiếu sự linh hoạt.

Dẫn chứng cho sự thiếu linh hoạt của chính sách, ông Đàm Văn Bông, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hà Giang cho hay, Nghị định 107/2002/NĐ-CP quy định các địa bàn hoạt động của lực lượng hải quan, chỉ quy định một số cửa khẩu, lối mở được phép thực hiện loại hình tạm nhập tái xuất. Nhưng phía Trung Quốc lại rất linh hoạt, việc nhập hàng không phụ thuộc bất cứ quy định cụ thể nào. Tùy thuộc vào nhu cầu của DN, Trung Quốc có thể thay đổi cửa khẩu NK hàng hóa bất cứ lúc nào.

“Nếu chúng ta không linh hoạt trong quy định về cửa khẩu tạm nhập tái xuất thì sẽ gây khó khăn, thiệt hại lớn cho DN, nhất là những mặt hàng tạm nhập tái xuất là hàng đông lạnh, nội tạng”, ông Bông nói.

Với việc chính sách thương mại biên giới của các nước có chung biên giới thường xuyên thay đổi nên hoạt động XNK, trao đổi hàng hóa qua biên giới của Việt Nam không chủ động, có lúc bị gián đoạn.

Cũng theo vị lãnh đạo tỉnh Hà Giang, việc quản lý hàng XNK thương mại biên giới, đặc biệt hàng hóa qua cặp cửa khẩu phụ hiện nay còn nhiều văn bản, quy định khó thực hiện. Cụ thể, theo quy định tại Nghị định 32/2005/NĐ-CP, Quyết định 254/2006/QĐ-TTg quy định về việc quản lý hoạt động thương mại biên giới với các nước có chung biên giới thì “cửa khẩu phụ được mở cho người, phương tiện, hàng hóa của Việt Nam và nước có chung biên giới ở khu vực biên giới, vùng biên qua lại biên giới quốc gia”. Tuy nhiên, Thông tư liên tịch 01/2008/TTLT-BCT-BTC-BGTVT-BNN&PTNT-BYT-NHNN thì lại mở rộng cho hàng hóa ngoài vùng biên giới được phép qua lại trên cơ sở cho phép của UBND tỉnh và Bộ Công Thương. Tiếp đó, rất nhiều văn bản hướng dẫn của Chính phủ, bộ ngành có liên quan đến hàng hóa XNK qua các cửa khẩu này khiến cho công tác quản lý gặp nhiều khó khăn.

Chưa kể đến, việc phân cấp,ủy quyền cho các tỉnh biên giới chưa mạnh, không tạo được sự linh hoạt, kịp thời trong chỉ đạo, điều hành những vấn đề phát sinh tại khu vực và vùng biên giới. Theo một vị lãnh đạo tỉnh Quảng Ninh, chính sách biên mậu của Trung Quốc áp dụng cho các địa phương biên giới rất linh hoạt, có chính sách riêng để quy định các DN được quyền kinh doanh biên mậu. Ngoài ra, địa phương còn được phân cấp quản lý thu thuế biên mậu (số tiền thu được để lại cho địa phương đầu tư hạ tầng cơ sở); được tự định ra các mức thuế suất phải thu theo nguyên tắc mức thuế mặt hàng cùng chủng loại đối với cấp tỉnh quy định phải thấp hơn mức thuế của trung ương, mức thuế cấp huyện, thị thấp hơn mức thuế cấp tỉnh…

Sửa luật

Với những bất cập trên, việc rà soát, sửa đổi, bổ sung một số văn bản không còn phù hợp là yêu cầu cấp bách như sửa đổi Quyết định 254, Thông tư 13/2009/TT-BCT quy định XNK hàng hóa qua các cửa khẩu phụ, lối mở biên giới nằm ngoài khu kinh tế cửa khẩu...

Ông Nguyễn Văn Bình, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn đề xuất, nên sớm có cơ chế chính sách điều hành linh hoạt hơn đối với hoạt động thương mại biên giới, phù hợp với thực tiễn quản lý của địa phương, như mở rộng thêm danh mục hàng hóa được tạm nhập tái xuất, chuyển khẩu, tăng thêm thời gian gửi hàng tại kho ngoại quan.

Công chức Hải quan CK Tà Lùng-Cao Bằng kiểm tra hàng XK. Ảnh: T.BÌNH

Nhấn mạnh đến việc phân cấp,ủy quyền, ông Bông kiến nghị cần phân cấp thẩm quyền quản lý trong công tác điều hành XNK mạnh hơn nữa cho địa phương, nhằm ứng phó linh hoạt đối với những thay đổi chính sách biên mậu của nước láng giềng, thúc đẩy tăng kim ngạch XK như phân cấp, ủy quyền cho chủ tịch UBND các tỉnh biên giới được chủ động quyết định ban hành danh mục hàng hóa và mở/đóng các cửa khẩu phụ, điểm thông quan, đường mòn, lối mở, các điểm xuất hàng phục vụ cho XNK hàng hóa. Thêm vào đó, vị đại diện của tỉnh Quảng Ninh cho rằng, hiện nay, thủ tục, chính sách đối với hàng hóa XNK chủ yếu vẫn thực hiện theo cơ chế quản lý XNK chung, theo thông lệ quốc tế mà chưa có cơ chế quản lý, điều kiện dành riêng đối với hàng hóa thương mại biên giới. Do hoạt động XNK hàng hóa tại khu vực biên giới là loại hình XNK đặc thù, có nhiều điểm khác với hoạt động XNK thông thường và chính ngạch nên rất cần cơ chế quản lý riêng, phân định rõ ràng hàng XNK chính ngạch và XNK qua biên giới từ đó có chính sách, thủ tục ưu đãi hơn với công tác quản lý, thủ tục hàng hóa XNK biên giới.

Cùng với việc thay đổi chính sách, Chính phủ và các bộ ngành cần có chính sách ưu đãi đầu tư vào cơ sở hạ tầng cho các cửa khẩu, nâng cao sức cạnh tranh cho hàng hóa trong nước. Bởi nếu cơ sở hạ tầng không được đầu tư đúng mức thì năng lực cạnh tranh của hàng hóa trong nước sẽ không được cải thiện.

Phan Thu