Thách thức không nhỏ

Năm 2020, kế hoạch vay của Chính phủ là 501 nghìn tỷ đồng, gồm vay trong nước 394 nghìn tỷ đồng và vay nước ngoài 107 tỷ đồng. Thực tế, cho đến thời điểm này, khả năng các chỉ tiêu nợ công, nợ Chính phủ so với GDP vẫn nằm trong giới hạn được Quốc hội cho phép. Phương án vay bổ sung 2-3% GDP trong năm 2020, tương ứng với 180-240 nghìn tỷ đồng (trên cơ sở GDP đánh giá lại) so với kế hoạch đã phê duyệt cũng sẽ là thách thức không nhỏ.

Thách thức bởi tình hình giải ngân nguồn vốn đầu tư công, trong đó có các khoản vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài từ đầu năm đến nay còn rất chậm. Việc thực hiện 100% kế hoạch vốn trong năm đã được Quốc hội, Chính phủ giao đòi hỏi nỗ lực rất lớn. Hiện vẫn còn trên 10 tỷ USD các khoản vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài đã ký kết, cần ưu tiên giải ngân ngay trong năm nay cũng như giai đoạn tới theo đúng cam kết với các nhà tài trợ. Trong khi đó, khả năng hấp thụ vốn của thị trường trái phiếu Chính phủ trong nước còn hạn chế. Nếu thực hiện phát hành thêm khối lượng vốn lớn sẽ dẫn đến nguy cơ gây áp lực gia tăng chi phí vay vốn của Chính phủ hoặc dẫn đến rủi ro tái cấp vốn trong những năm sau trong trường hợp Chính phủ phải phát hành trái phiếu kỳ hạn ngắn để đáp ứng nhu cầu vay tăng cao. Đấy là chưa kể thủ tục thực hiện việc huy động vốn vay nước ngoài cho chương trình dự án mới nhiều, đòi hỏi thời gian chuẩn bị dài, có thể lên tới 2-3 năm trước khi có thể hoàn thành đàm phán, ký kết và giải ngân. Còn nếu huy động vốn vay nước ngoài để hỗ trợ trực tiếp cho ngân sách có thể triển khai nhanh hơn nhưng thông thường các khoản vay này có quy mô nhỏ và kèm theo ràng buộc chính sách.

Trên thế giới cũng đã có nhiều trường hợp việc bội chi, nợ công gia tăng mạnh trở lại ảnh hưởng trực tiếp và tiêu cực lên hệ số tín nhiệm. Ethiopia, Pakistan, Cameroon, Senegal, Bờ Biển Ngà là những nước gần đây đều bị các tổ chức xếp hạng tín nhiệm hạ bậc hoặc đưa vào diện xem xét hạ bậc khi bày tỏ nguyện vọng tham gia vào Sáng kiến Giảm nợ của G20. Việc hạ bậc tín nhiệm không chỉ ảnh hưởng đến uy tín và hình ảnh của các nước trên trường quốc tế mà còn làm tăng chi phí vay vốn của toàn bộ nền kinh tế. Như vậy, bài học rút ra là việc huy động các nguồn vay mới, bao gồm cả các khoản hỗ trợ Covid-19, cần được thẩm định, lựa chọn kỹ về tính hiệu quả.

Trường hợp Quốc hội điều chỉnh tăng tỷ lệ bội chi ngân sách năm 2020, cần tính đến việc huy động từ các quỹ dự trữ tài chính trong nước, từ ngân quỹ nhà nước, cũng có thể phải tính đến phương án phát hành trái phiếu Chính phủ trên thị trường vốn quốc tế hoặc đa dạng hóa các nguồn lực khác như tranh thủ nguồn viện trợ, đầu tư trực tiếp nước ngoài để giảm áp lực lên nợ công.