Phân công rõ ràng, phân cấp mạnh cho quản lý vốn tại doanh nghiệp nhà nước

Dự thảo luật phân công rõ, phân cấp mạnh về công tác quản lý, kiểm tra việc đầu tư vốn nhà nước tại DN. Ảnh: ST

Tránh “gỡ dây này, buộc dây khác”

Nhằm đảm bảo thời gian và chất lượng hồ sơ dự án Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại DN, Bộ Tài chính đã nhanh chóng thành lập Ban soạn thảo, Tổ biên tập xây dựng Luật, đồng thời liên tục tổ chức các hội thảo, toạ đàm lấy ý kiến chuyên gia, DNNN cho dự thảo Luật này.

Về phạm vi điều chỉnh, Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại DN được xác định nhằm quy định việc quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại DN; sắp xếp và cơ cấu lại vốn nhà nước đầu tư tại DN; kiểm tra, giám sát việc quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại DN. Trong đó, bà Nguyễn Thu Thủy, Phó Cục trưởng Cục Tài chính DN (Bộ Tài chính) cho biết, về hoạt động đầu tư, để tạo thuận lợi trong hoạt động đầu tư, tăng cường vai trò, trách nhiệm của cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn, dự thảo quy định cụ thể trình tự, thủ tục, hồ sơ đề nghị cấp có thẩm quyền chỉ phê duyệt chủ trương đầu tư, còn lại DN quyết định đầu tư và thực hiện trình tự, thủ tục theo quy định tại pháp luật về Luật Đầu tư, Luật Xây dựng.

Đối với các dự án thuộc thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư theo Luật Đầu tư được thực hiện theo quy định của pháp luật về đầu tư và không phải trình cấp quyết định chủ trương đầu tư dự án với vai trò là chủ sở hữu vốn theo quy định của Luật này. Tuy nhiên, trước khi trình cơ quan quản lý nhà nước thẩm định, phê duyệt chấp thuận đầu tư, cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn phải thẩm tra, phê duyệt đầy đủ nội dung thuộc trách nhiệm. Quy định này nhằm cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính, giúp DN không phải trình 2 lần (đối với thẩm quyền của Quốc hội và Thủ tướng Chính phủ), khắc phục những quy định chưa cụ thể về việc đầu tư, xây dựng, mua tài sản cố định của DN, đầu tư ra ngoài DN và ra nước ngoài...

Từ góc nhìn của DN, theo ông Nguyễn Văn Mậu, thành viên Hội đồng thành viên Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN), dự thảo Luật đã đề ra nguyên tắc Nhà nước xác định là một nhà đầu tư vốn tại DN, không can thiệp hành chính trực tiếp vào hoạt động và quản trị của DN mà được thực hiện thông qua cơ quan, người đại diện chủ sở hữu vốn; vốn Nhà nước đầu tư vào DN là tài sản của DN. Đồng thời tách bạch, phân định rõ chức năng chủ sở hữu vốn với chức năng quản lý nhà nước; phân công rõ, phân cấp mạnh về công tác quản lý, kiểm tra, giám sát, báo cáo, giải trình việc đầu tư vốn nhà nước tại DN.

Ông Tô Mạnh Cường, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Công nghệ công nghiệp bưu chính viễn thông (VNPT Technology) đánh giá, các nội dung trong dự thảo Luật không chỉ giúp cởi trói, tăng tính tự chủ mạnh mẽ cho hoạt động đầu tư sản xuất mà còn cải cách thủ tục hành chính, phân định rõ chức năng quản lý chủ sở hữu đảm bảo các quyền của nhà đầu tư vốn, góp vốn vào DN.

Đồng quan điểm, ông Trương Hồng Sơn, thành viên HĐQT Tổng công ty Khí Việt Nam (PV Gas) cũng đánh giá, các quy định tại dự thảo Luật đã cố gắng tạo cơ chế thông thoáng hơn, giảm bớt thủ tục hành chính, tạo sân chơi công bằng giữa các DN có vốn nhà nước và các DN có vốn khác.

Tuy nhiên, do các văn bản pháp lý tại Việt Nam có sự giao thoa, thậm chí là chồng chéo nên các DN mong muốn được thiết kế và xây dựng một cách nhất quán, tránh câu chuyện “gỡ dây này nhưng buộc dây khác”, quy định này đợi quy định kia...

Quản lý theo dòng vốn đầu tư

Một trong những vấn đề cũng nhận được nhiều sự quan tâm trong dự thảo Luật là đối tượng áp dụng. Luật số 69/2014/QH13 về quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại DN (Luật số 69) đang theo hướng quy định nhà nước quản lý theo pháp nhân DN, không quy định đối tượng áp dụng là DN có vốn đầu tư của nhà nước tại các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp. Theo các chuyên gia, điều này dẫn đến các quy định về sử dụng vốn, can thiệp hành chính vào trong quá trình hoạt động của DN, các DN có vốn nhà nước đầu tư của các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp còn có sự lúng túng, chưa thống nhất trong tổ chức thực hiện.

Vì thế, Bộ Tài chính đề xuất xác định đối tượng điều chỉnh tại dự thảo Luật là DN có vốn nhà nước đầu tư, bao gồm: DN có vốn nhà nước đầu tư trực tiếp và “DN có vốn nhà nước đầu tư khác là DN có vốn đầu tư của DN có vốn nhà nước đầu tư trực tiếp” thay cho quy định về đối tượng “DN có vốn nhà nước đầu tư khác là DN có vốn đầu tư trên 50% vốn điều lệ của DN có vốn nhà nước đầu tư trực tiếp 100% vốn điều lệ” nhằm đảm bảo nguyên tắc quản lý theo dòng vốn đầu tư, nhà nước thực sự đóng vai trò là chủ sở hữu vốn, nhà đầu tư vốn, bình đẳng về quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm với các nhà đầu tư khác trong DN…

Chuyên gia kinh tế TS. Phạm Phan Dũng cho hay, quy định tại dự thảo Luật căn bản đã thể hiện rõ sự phân công rõ ràng, phân cấp mạnh về công tác quản lý, kiểm tra, giám sát, báo cáo, giải trình việc đầu tư vốn nhà nước tại DN. Sự phân công, phân cấp này thể hiện tư duy mới khi Nhà nước quản lý thông qua cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn của nhà nước, còn phân cấp mạnh ở chỗ Nhà nước chỉ quản lý dòng vốn, DN có vốn nhà nước đầu tư trực tiếp chịu trách nhiệm quản lý vốn đối với các DN có vốn nhà nước đầu tư khác. Cụ thể là Nhà nước chỉ quản lý dòng vốn của F1, từ F2 trở đi thì F1 quản lý, F2 sẽ quản lý F3…

Cũng về vấn đề này, ông Bùi Tuấn Minh, Cục trưởng Cục Tài chính DN (Bộ Tài chính) giải thích, thực tế có nhiều DN F2 rất lớn, có ảnh hưởng quan trọng, nên nhiều DN F1 vẫn xin ý kiến cơ quan chủ sở hữu về nhân sự, chiến lược, kế hoạch của DN F2. Hiện nay, Luật 69 không quy định đến DN F2, do đó khi DN F1 thực hiện quản lý có rất nhiều vướng mắc và không thống nhất ở các đơn vị.

Vì vậy, theo ông Bùi Tuấn Minh, cơ quan soạn thảo đề xuất mở rộng đối tượng đến các DN F2 với mong muốn có quy định thống nhất, giúp các DN dễ hiểu, dễ làm, chủ động và đảm bảo an toàn, tránh rủi ro pháp lý, không phải thêm cấp quản lý hay hạn chế quyền của DN. Bên cạnh đó, quy định này cũng tạo thuận lợi cho việc báo cáo, tổng hợp toàn bộ vốn nhà nước tại DN, cũng như thống nhất trong công tác thanh tra, kiểm tra. Đánh giá đây là một dự luật khó, nên Cục trưởng Cục Tài chính DN khẳng định sẽ nghiên cứu, tiếp thu các ý kiến góp ý để đưa ra quy định và giải pháp phù hợp thực tế của các DN.