Mô hình "tam giác phối hợp": cần thiết trong kiến tạo chính sách

Các chuyên gia thảo luận tại Diễn đàn.

Báo chí cần phản biện một cách trọng tâm

Đây là nội dung được các chuyên gia nhấn mạnh tại Diễn đàn “Vai trò của hiệp hội, doanh nghiệp và cơ quan báo chí trong xây dựng và phản biện chính sách” được tổ chức chiều 16/7.

Theo các chuyên gia, khát vọng thịnh vượng và hùng cường của Việt Nam đã được cụ thể hóa qua “bộ tứ trụ cột” gồm bốn nghị quyết then chốt của Bộ Chính trị (Nghị quyết 57, 59, 66 và 68).

Điều này thể hiện sự quyết tâm, nỗ lực của Đảng và Nhà nước trong việc xây dựng một hệ thống pháp luật hiện đại, thực chất, vì nhân dân, vì doanh nghiệp, tạo nền tảng pháp lý thuận lợi cho đầu tư và phát triển.

Trong bối cảnh đó, tiếp tục cải cách thể chế cần sự đồng lòng của toàn hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp, người dân, nhà khoa học và các cơ quan báo chí, truyền thông…

Theo Nhà báo Phạm Nguyễn Toan, Tổng Biên tập Tạp chí điện tử Bất động sản (Reatimes), Phó Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản (BĐS) Việt Nam, nhiệm vụ quan trọng nhất của các hiệp hội là góp ý, phản biện chính sách. Tuy nhiên, thực tế thực hiện còn nhiều rào cản, lý do là khi đề nghị góp ý thì không nhiều doanh nghiệp có sự phản hồi thông tin.

Lý giải nguyên nhân việc doanh nghiệp không muốn lên tiếng, TS Nguyễn Sĩ Dũng, Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ chỉ ra 4 nguyên nhân: kỹ thuật, kỹ năng tham vấn công chúng còn hạn chế; chưa tổ chức tranh luận kỹ và rộng rãi; nhận thức của doanh nghiệp trong văn hóa góp ý, phản biện còn hạn chế; năng lực phản biện chính sách của doanh nghiệp còn hạn chế.

Theo các chuyên gia, hiện đang thiếu cơ chế phản hồi minh bạch để biết được các nội dung kiến nghị đó được tiếp thu đến đâu, vì sao chưa được tiếp thu.

Theo ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội các Nhà thầu Xây dựng Việt Nam, Chủ tịch GP.Invest, hiện vẫn có tình trạng doanh nghiệp ngại phát biểu, lên tiếng, đề cập những vấn đề cốt lõi. Nếu không lên tiếng, không phản ánh, thì các cơ quan trung ương, chính quyền không thể biết được những khó khăn, bất cấp trong thực tiễn thực thi chính sách.

Ông Nguyễn Quốc Hiệp.

Ông Nguyễn Quốc Hiệp cũng nhấn mạnh vai trò của báo chí trong việc tuyên truyền và cổ vũ chính sách rất cần thiết. Tuy nhiên, để báo chí có tiếng nói trọng lượng, báo chí cần phản biện một cách trọng tâm. “Không có truyền thông thì không thể truyền tải được các phản biện chính sách, ý kiến của các doanh nghiệp. Rất mong báo chí có tiếng nói để các doanh nghiệp, hiệp hội mạnh dạn hơn trong việc góp ý, giãi bày vấn đề. Bởi các doanh nghiệp hiện nay chủ yếu chỉ chia sẻ vấn đề với nhau, nhưng thường không đưa ra những phát ngôn chính thức”, ông Hiệp nói.

Để phản biện chính sách hiệu quả, rất cần vai trò của các cơ quan báo chí, truyền thông làm sao để cơ quan xây dựng và phê duyệt chính sách hiểu những bất cập tồn tại trong văn bản.

Báo chí cần làm tốt cả 3 “vai” trong kiến tạo chính sách

Về vấn đề cơ chế tiếp thu và giải trình kiến nghị, Đại biểu Quốc hội Phan Đức Hiếu, Ủy viên Chuyên trách Ủy ban Kinh tế Tài chính của Quốc hội cho biết, Nghị quyết số 68/TW đã nêu rõ cơ chế tiếp thu và giải trình kiến nghị của các hiệp hội doanh nghiệp; Bộ Tư pháp cũng đã có trang giải đáp pháp luật… Do đó, kỳ vọng trong thời gian tới sẽ có sự tương tác hiệu quả hơn giữa các bên.

Tuy nhiên, ông lưu ý, trong bối cảnh hiện nay, cần nâng cao năng lực của người kiến nghị. “Nhiều khi tôi nhận được kiến nghị nhưng không chỉ rõ bất cập nằm ở đâu, cụ thể ra sao. Bên cạnh đó, có những kiến nghị chưa đủ sức thuyết phục. Chúng tôi rất mong muốn khi nêu vấn đề kiến nghị cần cụ thể, rõ ràng, có cơ sở thì mới dễ tiếp thu và kiến nghị cũng cần đi kèm giải pháp”, ông Phan Đức Hiếu nhấn mạnh.

GS. TS Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Kinh tế Tài chính của Quốc hội, Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng cho rằng, nếu doanh nghiệp không đủ năng lực để đón nhận, thực thi, thì dù chính sách ban hành tốt đến đâu, hành vi doanh nghiệp vẫn có thể đi lệch mục tiêu quản lý, dẫn đến việc doanh nghiệp cảm thấy nặng nề khi thực thi chính sách.

Trong bối cảnh đó, tiếng nói của hiệp hội không chỉ tổng hợp thông tin từ thực tiễn mà còn tạo thành cầu nối hiệu quả giữa doanh nghiệp và nhà nước. Nếu doanh nghiệp chưa hiểu rõ về chính sách, các hiệp hội ngành nghề phải phát huy vai trò của mình, nghiên cứu, giải thích, truyền đạt chính sách để giúp doanh nghiệp hiểu chính sách.

Qua đó nâng cao năng lực thực thi của doanh nghiệp và tạo ra sự phản hồi có trách nhiệm từ cộng đồng doanh nghiệp về quá trình xây dựng chính sách tới cơ quan quản lý.

GS. TS Hoàng Văn Cường.

Để tiếng nói hiệp hội có trọng lượng và khách quan, GS. TS Hoàng Văn Cường nhấn mạnh vai trò của hiệp hội không chỉ là cầu nối truyền tải ý kiến, mà còn là cơ quan giám sát hai chiều: giám sát thành viên và giám sát ngược lại các cơ quan thực thi sẽ giúp tiếng nói của hiệp hội trở nên có trọng lượng, có cơ sở và đáng tin cậy hơn trong quá trình góp ý, phản biện chính sách.

Tại diễn đàn, các đại biểu đều nhấn mạnh, để nâng cao hiệu quả trong xây dựng, phản biện chính sách, mô hình "tam giác phối hợp" giữa doanh nghiệp, báo chí và hiệp hội là hết sức cần thiết, đặc biệt trong bối cảnh hiện nay khi nền kinh tế thị trường ngày càng đòi hỏi sự liên kết, chia sẻ thông tin và trách nhiệm xã hội giữa các bên.

Trong mô hình đó, báo chí cần hoàn thiện 3 vai trò song song: "người đưa tin”; “người phản biện”; “người kết nối dữ liệu, tiếng nói đa chiều”.

Trong đó, vai trò “người đưa tin” đơn thuần là chưa đủ, báo chí nên đóng vai trò “người kết nối dữ liệu, tiếng nói đa chiều”, đồng thời luôn nâng cao vai trò “người phản biện”.

“Trong vai trò phản biện chính sách, báo chí không thể dừng lại ở việc đưa tin, mà cần phát triển theo hướng trở thành báo chí chuyên gia, báo chí dữ liệu, từ đó tiến tới báo chí giải pháp. Nếu chỉ công bố số liệu mà không đi kèm phân tích và kiến nghị chính sách thì chưa thể hoàn thành vai trò phản biện một cách thực chất”, Nhà báo Phạm Nguyễn Toan nhấn mạnh.

Theo các chuyên gia, nếu mô hình “tam giác phối hợp” vận hành hiệu quả sẽ góp phần cải thiện chất lượng phản biện, lan tỏa thông tin chính xác và thúc đẩy chính sách đi vào thực tiễn.

Trong việc hoàn thiện chính sách pháp luật về đất đai, BĐS, các nhân tố trong bộ ba này cần phối hợp chặt chẽ nhận diện, tháo gỡ các rào cản thể chế, những bất cập nổi bật về chính sách đất đai, tín dụng... để phát triển bền vững, minh bạch thị trường BĐS.