Lo ngại vì số lượng người sử dụng ma túy tổng hợp gia tăng

Ma túy tổng hợp gây hệ lụy lớn với sức khỏe người dùng (Trong ảnh: Người nghiện đang uống Methadone tại quận Lê Chân, Hải Phòng). Ảnh: DN.

Những con số đáng sợ

Về vấn nạn sử dụng ma túy hiện nay trên thế giới và ở Việt Nam, ông Hoàng Đình Cảnh, Phó Cục trưởng Cục Phòng chống HIV/AIDS, Bộ Y tế thông tin, tổng số người sử dụng ma túy trên thế giới có khoảng 255 triệu người, trong đó có khoảng 29,5 triệu người bị rối loạn sử dụng (chiếm tỷ lệ 11,5%).

Về xu thế sử dụng ma túy ở Việt Nam trong 10 năm qua, theo ông Hoàng Đình Cảnh, hiện cả nước ghi nhận 222.582 người sử dụng ma túy có hồ sơ quản lý, trong đó tỷ lệ nam là 96% và nữ là 4%, tăng 11,131% so với năm 2016. Trong đó, heroin vẫn là chất được sử dụng nhiều nhất, chiếm từ 65% tới 85%; tỷ lệ người sử dụng thuốc phiện giảm từ 92,7% xuống còn 6,4%. Tỷ lệ sử dụng các chất dạng Amphetamine (ma túy tổng hợp) tăng nhanh từ 1,5% (năm 2001) lên tới 6,5% (năm 2012) và lên tới 9,8% (năm 2016).

Phân tích kỹ hơn việc sử dụng ma túy tổng hợp hiện nay, Phó Cục trưởng Cục Phòng chống HIV/AIDS cho hay, báo cáo từ 21 tỉnh có số liệu cho thấy số lượng người sử dụng ma túy tổng hợp chiếm khoảng 46% số người sử dụng ma túy. Một số tỉnh có tỷ lệ sử dụng ma túy tổng hợp khoảng 80% trên tổng số người sử dụng ma túy là Trà Vinh, Đà Nẵng, Quảng Trị...

Không những chỉ tăng về số lượng mà về việc sử dụng ma túy tăng đồng nghĩa với việc tăng gánh nặng bệnh tật. Theo đó, người sử dụng ma túy tổng hợp đều có nguy cơ bị nhiễm HIV và các bệnh về máu. Ngoài việc ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, tinh thần, người sử dụng ma túy tổng hợp còn bị ảo giác, rối loạn tâm thần, gây nên những hành vi rất nguy hiểm cho cộng đồng, xã hội. Một số vụ việc giết người man rợ xảy ra thời gian qua ở Hà Nội, Hải Phòng... là minh chứng rõ nét cho hệ lụy nguy hại của tình trạng này.

Để xảy ra tình trạng người sử dụng ma túy tổng hợp tăng nhanh, nhất là trong đối tượng thanh, thiếu niên, theo bà Nguyễn Thùy Linh, Quản lý chương trình trẻ em và thanh niên, Trung tâm Hỗ trợ sáng kiến phát triển cộng đồng, nguyên nhân khách quan là trong điều kiện xã hội hiện nay, nhiều gia đình không có thời gian để gần gũi, tìm hiểu tâm tư, tình cảm; theo dõi các diễn biến tâm lý của con.

Bên cạnh đó, qua điều tra xã hội học trên đối tượng sử dụng ma túy tại các thành phố lớn là Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh, Nghệ An... cho thấy, tỷ lệ lớn thanh niên sử dụng ma túy tổng hợp không có giấy khai sinh, không có sổ hộ khẩu, không đi học; hơn 50% thanh, thiếu niên gia đình không đầy đủ, trọn vẹn; nhiều trong số đó cũng sống trong gia đình bị bạo hành, lạm dụng tình dục, gia đình không hạnh phúc.

Về phía chủ quan dẫn đến con đường nghiện ngập, theo bà Linh, một số thanh, thiếu niên không có chủ định sử dụng những chất đó, nhưng do những lời khích bác của bạn bè và để chứng tỏ cho bạn bè thấy mình bản lĩnh, anh hùng nên đã sử dụng nó một cách vô tư.

Bên cạnh đó, một số bạn khác lại thấy tò mò không biết các chất gây nghiện đó mùi vị như thế nào nên muốn thử cho biết. Chính sự tò mò và thiếu hiểu biết đã gây ra nhiều hậu quả đáng tiếc về sau. Mặt khác, do ma túy tổng hợp rất dễ thử, dễ sử dụng và phù hợp với không khí vui vẻ, sôi động tại các điểm vui chơi, giải trí của giới trẻ như các quán bar, karaoke, vũ trường.

Cũng theo đánh giá của bà Linh, quan niệm của một bộ phận giới trẻ hiện nay cho rằng phải sử dụng ma túy tổng hợp mới sành điệu, thời thượng và nhận thức sai lầm rằng sử dụng ma túy tổng hợp chỉ tạo cảm giác vui vẻ, hưng phấn tức thời, không gây nghiện nên sử dụng rất an toàn.

Có cai được ma túy tổng hợp?

Hiện trên thị trường có nhiều dạng ma túy tổng hợp mới với nhiều thành phần, dạng bào chế cũng như nhiều tên gọi khác nhau. Bác sỹ Dương Thị Hương, Trưởng khoa Y tế, Đại học Y Dược Hải Phòng cho hay, thông thường các dạng bào chế gồm hỗn hợp nhiều chất khác nhau nên gây khó khăn cho việc xác định cụ thể thành phần, hàm lượng. Mặt khác, các đối tượng thường sử dụng nhiều loại chất khác nhau, dẫn tới bệnh cảnh lâm sàng đa dạng, pha trộn lẫn nhau.

Trong khi đó, theo bà Khuất Thị Hải Oanh, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ sáng kiến phát triển cộng đồng, thực tế cho thấy, việc cai nghiện cho nhóm đối tượng này rất khó thực hiện. Theo đó, nếu như cai nghiện heroin, người nghiện chỉ mất khoảng 3 tháng để cắt cơn và duy trì, song nếu muốn cai nghiện ma túy tổng hợp, thời gian cắt cơn có thể lên tới 18 đến 24 tháng, chưa kể khoảng thời gian rất lâu sau đó để duy trì sự ổn định.

Bên cạnh đó, việc tái nghiện vẫn rất phổ biến vì tác động tâm thần của thuốc rất mạnh và được củng cố sau mỗi lần sử dụng, do vậy gây ra hiện tượng “đói chất ma túy” thường diễn ra trong não người nghiện. “Chưa kể, hiện một số loại ma túy mới chưa có các xét nghiệm nhanh để xác định, đặc biệt trong điều kiện Việt Nam còn hạn chế về phương tiện, tài chính trong việc xét nghiệm xác định chất ma túy của đối tượng sử dụng”, bà Oanh nói.

Ngoài ra, theo các chuyên gia y tế, dự báo trong những năm tới, tình hình tội phạm ma túy và tệ nạn ma túy của Việt Nam sẽ có những diễn biến phức tạp với những lý do: áp lực của tình hình ma túy và tệ nạn ma túy ở thế giới và các nước trong khu vực Đông Nam Á luôn gia tăng, đặc biệt ở Lào, Trung Quốc, Myamar, Thái Lan…

Để giúp người nghiện vượt qua hội chứng cai và duy trì chống tái nghiện, theo bà Khuất Thị Hải Oanh, khác với các loại ma túy khác như heroin có thuốc điều trị nghiện thay thế là Methadone, ma túy tổng hợp không có thuốc điều trị mà chỉ tiến hành can thiệp giảm tác hại bằng các liệu pháp về tâm lý, hành vi tác động trực tiếp tới nhận thức của người nghiện. Hiện nay có ba phương pháp kỹ thuật sử dụng trong điều trị cai nghiện ma túy tổng hợp là can thiệp ngắn, phổ vấn tạo động lực, liệu pháp nhận thức hành vi. "Tất cả liệu pháp này là sự trò chuyện để giúp người sử dụng nhận thức được tác hại, nguy hiểm khi sử dụng ma túy tổng hợp,... qua đó giúp họ tự nhận thức, tự biết cách thoát khỏi những tình huống nguy hiểm khi sử dụng”, bà Oanh nhấn mạnh.

Còn theo ông Cảnh, để hạn chế tỷ lệ người sử dụng ma túy tổng hợp, các lực lượng điều tra tội phạm ma túy (Công an, Quân đội, Hải quan), phải thực hiện tốt Quy chế 113 của Thủ tướng Chính phủ về đấu tranh phòng chống ma túy, nhất là Cảnh sát điều tra tội phạm ma túy phải chủ động điều tra cơ bản, thường xuyên rà soát thống kê người nghiện, nghi nghiện ma túy lập hồ sơ đưa người nghiện vào giáo dục, giáo dưỡng và trung tâm cai nghiện bắt buộc, tích cực gọi hỏi răn đe các đối tượng có điều kiện, khả năng phạm tội ma túy, đối tượng nghiện ma túy; tổ chức đấu tranh ngăn chặn có hiệu quả ma túy từ nước ngoài vào Việt Nam; tích cực điều tra triệt phá các đường dây, tụ điểm mua bán phức tạp góp phần làm giảm nguồn cung về ma túy.

"Ngoài ra, về phía Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, cơ quan này cần tăng cường chính sách xóa đói giảm nghèo, an sinh xã hội cho các vùng dân tộc, vùng sâu vùng xa, nhất là vùng biên giới để nhân dân tự vươn lên, không bị đối tượng phạm tội ma túy mua chuộc lôi kéo", ông Hoàng Đình Cảnh nói.