Kỵ huý
Tông Đản, có bộ sử chép Nùng Tông Đản (có lẽ vì ông là người dân tộc Nùng), là thuộc tướng của Lý Thường Kiệt, có công lớn cùng Lý Thường Kiệt đánh phá Ung Châu, Khâm, Liêm Châu trên đất nhà Tống, ngăn chặn âm mưu thôn tính Đại Việt của Nhà Tống trong cuộc kháng chiến chống Tống (1075-1077).
Tôn Đản là cách gọi khác của Tông Đản, do kỵ húy nhà Nguyễn mà trại ra làm vậy (Tông là tên húy vua Thiệu Trị). Chính vì thế mà từ thời Nguyễn đến nay, tên gọi của nhiều bậc tiền nhân như Trần Nhân Tông, Lê Thánh Tông được viết thành Trần Nhân Tôn, Lê Thánh Tôn…
Lệnh kiêng húy đầu tiên trong lịch sử Việt Nam được ban hành dưới thời Trần Thái Tông (năm 1232). Lấy lý do ông tổ nhà Trần tên là "Lý", vua ban lệnh những ai tên họ là Lý đều phải đổi. Rất có thể đó là một chiêu thức chính trị buộc con cháu nhà Lý phải từ bỏ gốc gác họ hàng của mình để được tồn tại. Lệnh kiêng húy rất nghiêm ngặt: Kẻ nào phạm húy bị coi là “khi quân”, sẽ bị tru di tam tộc.
Lệnh kiêng húy tiếp tục được duy trì qua các triều nhà Lê, nhà Nguyễn. Do kiêng húy mà nhiều danh nhân đất Việt đã một thời bị thay tên đổi họ như Ngô Thì Nhậm (Ngô Thời Nhiệm), Phan Châu Trinh (Phan Chu Trinh)…
Do kiêng huý, không phải chỉ tên người, mà nhiều địa danh cũng phải thay đổi. Ở Huế, do vua Gia Long bắt thiên hạ kiêng huý tên cô con dâu Hồ Thị Hoa, mà chợ Đông Hoa phải đổi thành chợ Đông Ba, cầu Hoa đổi là cầu Bông. Do chữ "Thiên" phạm đến Trời nên cho đổi từ chùa "Thiên Mụ" thành chùa "Linh Mụ"…
Luật kiêng huý khắt khe này đã làm biến dạng ngôn ngữ, đặc biệt gây khó dễ cho sĩ tử khi đi thi. Lỡ quên mà phạm khinh húy trong bài thi (không tránh tên cha mẹ cô chú của nhà vua) thì bị đóng gông phơi nắng ba ngày, suốt đời bị cấm đi thi. Phạm trọng húy (tên vua) thì không những thí sinh bị tù mà những thày dạy học cũng bị phạt tội vì… không làm tròn trách nhiệm giáo dục!
Có lẽ vì bất bình với sự khắc nghiệt đến vô lý này mà dưới thời vua Thiệu Trị, quan Ngoại trường Cao Bá Quát trong khi chấm bài thi thấy một số bài văn hay nhưng phạm húy, không muốn vì lỗi nhỏ mà đánh trượt người có tài, đã cùng một vị giám khảo khác ngầm lấy muội đèn làm mực “cứu” sĩ tử. Lẽ ra phải chịu tội chết, nhưng vua trọng tài, chỉ phạt rồi tha.
Tin liên quan
Ban Chấp hành TW Đảng đồng ý để đồng chí Vương Đình Huệ thôi giữ các chức vụ
21:07 | 26/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
TP Hồ Chí Minh có đầy đủ yếu tố để phát triển và làm chủ ngành công nghệ AI
20:11 | 26/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Phố chuyên doanh
14:00 | 26/04/2024 Người quan sát
Kỳ điều hành giá xăng dầu ngày 25/4: Mức giảm sâu nhất 730 đồng/lít
15:39 | 25/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Xây dựng Việt Nam thành tháp nhân lực toàn cầu để thu hút đầu tư về công nghiệp bán dẫn
23:19 | 24/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Tìm hướng đi bền vững cho sản phẩm tái chế
07:53 | 24/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Chương trình THPT kết hợp học nghề: Hướng phân luồng phù hợp thị trường lao động
07:49 | 24/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật thuế GTGT (sửa đổi)
20:49 | 23/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
TP Hồ Chí Minh thu hút Kiều hối phát triển hạ tầng
16:45 | 23/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Điều chỉnh kế hoạch cung cấp điện cao điểm mùa khô và cả năm 2024
16:42 | 23/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Chuyên gia IMF: Việt Nam là điểm đến hấp dẫn cho đầu tư nước ngoài
08:56 | 23/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
“Lạc nhịp” hàng không-du lịch
07:45 | 23/04/2024 Người quan sát
Thủ tướng Phạm Minh Chính: Xây dựng Cửa khẩu thông minh, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp
18:06 | 22/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Vấn đề Bạn quan tâm
Tin mới
Ban Chấp hành TW Đảng đồng ý để đồng chí Vương Đình Huệ thôi giữ các chức vụ
Khơi mở tiềm năng xuất khẩu nông sản vùng Tây Nguyên
Đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế nhờ nhà máy thông minh
TP Hồ Chí Minh có đầy đủ yếu tố để phát triển và làm chủ ngành công nghệ AI
Tăng sức cạnh tranh, chống hàng giả từ truy xuất nguồn gốc hàng hoá
LONGFORM: Hệ sinh thái Tài chính số- Lấy dữ liệu làm tài nguyên, lấy giải pháp đột phá làm nền tảng
16:55 | 16/04/2024 Megastory/Longform
Infographics: Quá trình công tác của tân Phó Cục trưởng Hải quan Khánh Hòa Nguyễn Văn Cường
22:04 | 05/04/2024 Infographics
Infographics: Quá trình công tác của tân Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Đinh Ngọc Thắng
13:54 | 27/03/2024 Infographics
Infographics: Quá trình công tác của tân Cục trưởng Cục Hải quan Quảng Nam Dương Xuân Sinh
09:44 | 02/03/2024 Infographics
Infographics: Quá trình công tác của tân Phó Trưởng Ban Cải cách, hiện đại hóa hải quan Đặng Thanh Dũng
14:53 | 28/02/2024 Infographics