Hoạt động M&A gia tăng và nguy cơ tiềm ẩn

	Thị trường M&A giảm nhiệt thời Covid
	Giá trị M&A năm 2020 tiếp tục suy giảm
	M&A bất động sản công nghiệp vẫn diễn ra sôi động

Tích cực

Từ năm 2018 đến nay, dòng vốn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam có xu hướng chuyển dịch rất đáng chú ý với M&A ngày càng chiếm tỷ trọng lớn và có tốc độ tăng nhanh. Việc nhà đầu tư nước ngoài ngày càng ưa chuộng hình thức M&A là điều dễ hiểu vì đầu tư vào Việt Nam bằng hình thức này nhanh hơn so với đầu tư trực tiếp thành lập pháp nhân mới.

Số liệu từ Bộ KH&ĐT cho thấy, trong năm 2019 đã có gần 10 nghìn lượt góp vốn, mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài với tổng giá trị vốn góp 15,5 tỷ USD, tăng 56,4% so với cùng kỳ 2018. Con số này của năm 2018 là gần 6,5 nghìn lượt góp vốn, mua cổ phần với tổng giá trị vốn góp gần 10 tỷ USD, tăng gần 60% so với năm 2017. Trong 10 tháng năm 2020, có gần 5,5 nghìn lượt góp vốn mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài, giảm 27,4% so với cùng kỳ với giá trị vốn góp đạt 6,1 tỷ USD.

Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Trần Quốc Phương cho biết, theo dữ liệu thống kê, ngoại trừ năm 2014, 10 năm qua Việt Nam luôn là một trong top 3 những điểm đến M&A hàng đầu tại khu vực Đông Nam Á của các nhà đầu tư Nhật Bản xét theo số lượng giao dịch.

“Năm 2019, số lượng giao dịch của các nhà đầu tư Nhật Bản tại Việt Nam đạt mức cao nhất từ trước đến nay với 33 giao dịch. Điều này cho thấy định giá các công ty Việt Nam đang tăng lên và các nhà đầu tư FDI đang ngày càng quan tâm thị trường Việt Nam”, Thứ trưởng Trần Quốc Phương nhận định.

Tuy nhiên, lãnh đạo Bộ KH&ĐT cũng lưu ý, trong bối cảnh Việt Nam hội nhập sâu rộng về kinh tế, thương mại và đầu tư quốc tế, cũng cần có sự cân bằng hợp lý giữa hoạt động M&A và nhu cầu lớn mạnh của DN trong nước, để tránh các ngành và lĩnh vực kinh tế trọng điểm bị các nhà đầu tư nước ngoài kiểm soát và thâu tóm, đồng thời, gây dựng, phát triển và gìn giữ các thương hiệu nội địa.

Tránh bị thâu tóm ngành kinh tế trọng điểm

Như vậy, bên cạnh tín hiệu tích cực, xu thế M&A ngày càng chiếm tỷ trọng lớn và có tốc độ gia tăng nhanh cũng dẫn đến những lo ngại về việc các DN trong nước có thể bị thôn tính, đáng chú ý khi nguồn vốn từ Trung Quốc và Hồng Kông (Trung Quốc) qua M&A tăng đột biến về giá trị.

Theo ông Nguyễn Bích Lâm, nguyên Tổngcục trưởng Tổng cục Thống kê, các nhà đầu tư Trung Quốc với dự ủng hộ của Chính phủ đã xuất hiện trong những thương vụ M&A các DN nước ngoài đang bên bờ phá sản hay đang gặp khó khăn do đại dịch gây nên.

Vì thế, Chính phủ các nước đã khẩn trương đưa ra giải pháp để bảo vệ các DN có thể bị phá sản do Covid-19 khỏi sự thâu tóm bởi nước ngoài.

Cảnh báo này rất đáng lưu ý, bởi thực tế đã có DN Việt sau M&A đã rơi vào tình trạng cổ đông lớn nước ngoài giành được quyền quản trị DN, trong đó, vụ việc tại Công ty Cp xây dựng Coteccons vừa qua là điển hình.

Theo đó, tháng 6/2020, cổ đông lớn của Coteccons gồm Kusto, THE8TH Pte. Ltd... đã yêu cầu tổ chức đại hội cổ đông bất thường, yêu cầu Chủ tịch HĐQT của Coteccons từ chức.

Tại thời điểm đó, Coteccons đã đặt câu hỏi về việc có hay không mối liên hệ giữa Kusto với THE8TH, Ma Dao Trading Pte.Ltd cùng một số cổ đông cá nhân khác… trong việc cấu kết với nhau tìm mọi cách bãi miễn những người sáng lập Coteccons nhằm hoàn tất quá trình thâu tóm Công tynày, cũng như có hay không việc nhóm cổ đông này vi phạm pháp luật về chào mua công khai và công bố thông tin để sở hữu trái phép cổ phiếu của Coteccons.

Sau 3 tháng đại hội cổ đông, Chủ tịch HĐQT của Coteccons là ông Nguyễn Bá Dương đã có đơn từ chức, người kế nhiệm ông là ông Bolat Duisenov, địa diện của cổ đông ngoại Kusto.

Để tránh các ngành và lĩnh vực kinh tế trọng điểm bị các nhà đầu tư nước ngoài kiểm soát và thâu tóm, đặc biệt các nhà đầu tư đến từ Trung Quốc, hoặc núp bóng các nước khác nhưng thực chất thuộc Trung Quốc, chuyên gia kinh tế Nguyễn Bích Lâm cho rằng, Chính phủ cần xác định ngưỡng cho phép nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ cổ phần tại các DN cổ phần hoá.

“Đặc biệt, cơ quan quản lý nhà nước có trách nhiệm xem xét cụ thể các thương vụ M&A lớn, điển hình trong mấy năm qua để thấy rõ những mặt tồn tại, đúc kết thành bài học kinh nghiệm về quản lý nhà nước trong lĩnh vực đầu tư nước ngoài trong thời gian tới”, ông Nguyễn Bích Lâm nhấn mạnh.