Hành trình 30 năm chiến đấu với dịch HIV tại Việt Nam

	Việt Nam đạt nhiều thành tựu về phòng, chống và điều trị HIV/AIDS
	Nỗ lực khống chế lây nhiễm HIV ở nhóm người trẻ và đồng giới nam
	Gian nan xóa đại dịch HIV
	Nhiều khó khăn trong phòng chống dịch HIV
	Tăng hiệu quả “Chiến dịch K=K” tiến tới loại bỏ đại dịch HIV

Việt Nam đang có cơ hội lớn chấm dứt đại dịch HIV vào năm 2030.

Nhiều thành tích đáng kể

Trường hợp đầu tiên nhiễm HIV được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1990. Người phụ nữ này lây nhiễm HIV từ chồng sắp cưới. Khi đó, bà vừa tròn 30 tuổi. Từ khi phát hiện nhiễm HIV, bà được theo dõi định kỳ và đến năm 1997 bà bắt đầu uống thuốc kháng virus (ARV) và tới nay vẫn mạnh khỏe, sinh hoạt bình thường.

Theo TS. Hoàng Đình Cảnh, Phó Cục trưởng Cục Phòng chống HIV/AIDS, Bộ Y tế, đây là một trong những trường hợp minh chứng cho chất lượng điều trị tốt tại Việt Nam. “Việt Nam được ghi nhận là 1 trong 4 quốc gia cùng với Anh, Đức, Thụy Sĩ có chất lượng điều trị HIV/AIDS tốt nhất thế giới với tỉ lệ người nhiễm HIV được điều trị ARV có tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế đạt 96%, góp phần giảm lây nhiễm HIV trong cộng đồng", TS. Hoàng Đình Cảnh nhấn mạnh.

Về thành tích của công tác phòng chống HIV tại Việt Nam, theo TS. Cảnh, trong hơn 10 năm qua, Việt Nam liên tục đạt 3 giảm: Giảm số người mới nhiễm HIV, giảm số chuyển sang AIDS và giảm số tử vong liên quan đến HIV/AIDS; kiểm soát tỉ lệ nhiễm HIV trong cộng đồng dưới 0,3%. Từ năm 2000 đến nay, Việt Nam đã dự phòng cho khoảng 500.000 người không bị lây nhiễm HIV và 200.000 người không bị tử vong do AIDS.

Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, công tác phòng, chống HIV/AIDS còn gặp nhiều vấn đề khó khăn như hình thái lây nhiễm HIV có sự thay đổi; xuất hiện các nhóm có hành vi nguy cơ cao lây nhiễm HIV mới. Trong đó, nhóm quan hệ đồng giới nam đang được cảnh báo là nhóm nguy cơ chính của dịch HIV tại Việt Nam hiện nay.

Mỗi năm Việt Nam vẫn có 10.000 người mắc mới với khoảng 2.000- 3.000 người tử vong, gấp 10 lần số tử vong của 28 bệnh truyền nhiễm thường gặp ở Việt Nam. Đáng nói là số trường hợp tử vong đều rơi vào nhóm tuổi rất trẻ (dưới 30 tuổi).

Chưa kể, hiện Việt Nam có khoảng 230.000 người nhiễm HIV còn sống nhưng chỉ có 190.000 người biết được tình trạng nhiễm HIV của mình. Cả nước có 153.000 bệnh nhân đang điều trị thuốc ARV. Đây là thuốc kháng virus có tác dụng ức chế sự phát triển của virus HIV. Nếu được uống thuốc sớm, liên tục và tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc điều trị, người bệnh sẽ giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội, giảm nguy cơ tử vong.

Khó khăn tiếp theo được đưa ra là hiện nhân lực cho công tác phòng, chống HIV/AIDS có nhiều sự thay đổi, thiếu tại các tuyến, đặc biệt là tuyến tỉnh, huyện do việc thành lập, sát nhập Trung tâm kiểm soát bệnh tật. Một số cán bộ đã được các chương trình, dự án HIV/AIDS đào tạo nay chuyển công tác khác.

"Đến nay, nguồn kinh phí viện trợ đang bị cắt giảm nhanh, trong khi các nguồn tài chính trong nước chưa kịp bù đắp thiếu hụt này cũng là trở ngại trong công tác phòng chống HIV", Phó cục trưởng Cục Phòng chống HIV/AIDS thông tin thêm.

Cơ hội lớn chấm dứt đại dịch vào năm 2030

HIV/AIDS hiện là vấn đề sức khỏe công cộng quan trọng, là một trong những nguyên nhân gây gánh nặng bệnh tật ở Việt Nam. Mỗi năm vẫn có 10.000 HIV+ mới và 2.000-3.000 trường hợp tử vong do HIV/AIDS, gây tác động rất lớn về sức khỏe, kinh tế - xã hội. Hơn nữa, nhóm người có hành vi nguy cơ lây nhiễm HIV vẫn ở mức cao.

Dù thách thức là vậy song theo ông Nguyễn Hoàng Long, Cục trưởng Cục Phòng chống HIV/AIDS, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để có thế chấm dứt dịch AIDS vào năm 2030 với mục tiêu số người nhiễm HIV mới giảm dưới 1.000 trường hợp/năm vào năm 2030 và HIV/AIDS không còn là vấn đề sức khỏe đáng lo ngại của mỗi cá nhân, mỗi gia đình và của cộng đồng, do vậy Chiến lược quốc gia chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và ban hành.

Theo Chiến lược, Việt Nam sẽ đẩy mạnh các biện pháp giảm kỳ thị phân biệt đối xử liên quan đến HIV/AIDS; tăng cường các biện pháp điều trị nghiện ma túy trong can thiệp giảm hại; triển khai biện pháp mới dự phòng trước phơi nhiễm HIV cho người có hành vi nguy cơ cao (PrEP); bổ sung các loại hình xét nghiệm HIV dựa vào cộng đồng, tự xét nghiệm, xét nghiệm cho bạn tình, bạn chích của người nhiễm HIV để tăng cường phát hiện mới người nhiễm HIV.

Bên cạnh đó, Chiến lược mới cũng bổ sung giải pháp mở rộng điều trị, điều trị ngay cho người nhiễm HIV, điều trị trong ngày, cấp phát thuốc nhiều tháng, điều trị đồng nhiễm lao, viêm gan, các nhiễm khuẩn lây truyền qua đường tình dục, đảm bảo chất lượng điều trị HIV/AIDS...

Để đạt được các mục tiêu và chỉ tiêu, trong Chiến lược Quốc gia chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030 cũng đã đề xuất một số các nhóm giải pháp chủ yếu về về chính trị xã hội; Các giải pháp về pháp luật, chế độ chính sách; Các nhóm giải pháp về chuyên môn kỹ thuật; Các nhóm giải pháp về đảm bảo tài chính.

“Nếu thực hiện tốt nhiều nhóm giải pháp được đề ra trong Chiến lược Quốc gia, cộng với việc Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng chống HIV có hiệu lực, chúng ta có nhiều cơ hội để thực hiện được mục tiêu chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030”, ông Long nhấn mạnh.

Ngoài ra, để hiện thực hóa mục tiêu chấm dứt dịch vào năm 2030 Việt Nam cần làm tốt việc điều trị dự phòng trước lây nhiễm (PrEP). TS.Nguyễn Thị Minh Tâm,Trưởng phòng Dự phòng lây nhiễm HIV, Cục Phòng chống HIV/AIDS cho biết, nhiều nghiên cứu trên thế giới cho thấy, PrEP có hiệu quả dự phòng lây nhiễm HIV hơn 90% nếu tuân thủ điều trị tốt. Vì vậy, từ năm 2017, Cục Phòng, chống HIV/AIDS đã phối hợp với các tổ chức như Path, UNAIDS, WHO triển khai thí điểm điều trị trước phơi nhiễm (PrEP) tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh với 10 cơ sở, điều trị cho hơn một nghìn đối tượng có hành vi nguy cơ cao như MSM, chuyển giới nữ…

Đặc biệt, để tiến tới mục tiêu chấm dứt dịch vào năm 2030, theo ông Long, Cục Phòng chống HIV/AIDS cũng mở rộng và đổi mới các hoạt động can thiệp dự phòng lây nhiễm HIV. Theo đó, tỉ lệ người có hành vi nguy cơ cao được tiếp cận dịch vụ dự phòng lây nhiễm HIV đạt 80% vào năm 2030. Mở rộng và đa dạng hóa các loại hình tư vấn xét nghiệm HIV, đẩy mạnh xét nghiệm HIV dựa vào cộng đồng, tự xét nghiệm. Tỉ lệ người nhiễm HIV trong cộng đồng biết tình trạng HIV của mình đạt 95% vào năm 2030. Giám sát chặt chẽ tình hình diễn biến dịch HIV/AIDS ở các nhóm nguy cơ cao.