Cần cơ chế để vừa điều chỉnh thu từ thuế tối thiểu toàn cầu, vừa ưu đãi cho nhà đầu tư

Các đại biểu Quốc hội phát biểu thảo luận tại tổ 8 trong phiên họp tổ sáng 10/11. Ảnh: H.D

Không sớm ban hành thì không đón được “đại bàng”

Theo tờ trình của Chính phủ về dự thảo Nghị quyết này, việc xây dựng chính sách thuế tối thiểu toàn cầu (TTTC) sẽ áp dụng từ năm tài chính 2024 nhằm tạo cơ chế thuận lợi để khuyến khích các doanh nghiệp nộp bổ sung thuế tại Việt Nam.

Hơn nữa, việc ban hành các quy định cũng nhằm đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của Việt Nam; tạo mức độ tin tưởng giữa doanh nghiệp và Chính phủ để doanh nghiệp tiếp tục đầu tư và mở rộng đầu tư tại Việt Nam; thể hiện sự tiến bộ và minh bạch trong hệ thống quản lý thuế và môi trường đầu tư kinh doanh tiệm cận với các chuẩn mực quốc tế; đồng thời giữ nguyên các chính sách ưu đãi hiện hành áp dụng cho các doanh nghiệp không thuộc đối tượng áp dụng của thuế TTTC.

Bàn về vấn đề này tại phiên thảo luận tổ, Thượng tọa Thích Đức Thiện, đại biểu Quốc hội tỉnh Điện Biên đồng tình cho rằng, việc ban hành Nghị quyết của Quốc hội về thuế TTTC là hết sức cần thiết, để đảm bảo các lợi ích.

Theo Thượng tọa Thích Đức Thiện, vừa qua trong chuyến làm việc tại Hoa Kỳ của Thủ tướng, nhiều tập đoàn lớn đã bày tỏ mong muốn đầu tư vào Việt Nam nên nếu không sớm ban hành các quy định về thuế TTTC thì không đón được “đại bàng”. Tuy nhiên, các chính sách thuế phải được nghiên cứu để vừa đảm bảo lợi ích tăng thu thuế cho NSNN, vừa đảm bảo môi trường đầu tư cho các doanh nghiệp nước ngoài tại Việt Nam, vẫn có những ưu tiên cho các tập đoàn, doanh nghiệp phát triển theo đúng các mục tiêu mà Đảng, Chính phủ đang tập trung thực hiện.

Cũng đồng tình, đại biểu Tạ Thị Yên (đoàn Điện Biên) cho hay, thuế TTTC không phải là điều ước quốc tế, không phải là cam kết quốc tế, nên không bắt buộc các quốc gia phải áp dụng. Tuy nhiên, nếu Việt Nam không áp dụng thì vẫn phải chấp nhận việc các quốc gia khác áp dụng thuế TTTC, có quyền thu thuế bổ sung đối với các doanh nghiệp tại Việt Nam (nếu thuộc đối tượng áp dụng) mà được hưởng mức thuế suất thực tế tại Việt Nam thấp hơn mức TTTC 15%, đặc biệt là các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

“Như vậy có nghĩa là, dù mình có ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp cho doanh nghiệp FDI như thế nào đi nữa (dưới 15%) thì các quốc gia khác cũng sẽ thu của doanh nghiệp đó phần chênh lệch. Vì vậy, tôi đồng tình là Việt Nam cần áp dụng thuế TTTC như một loại thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của mình”, đại biểu Tạ Thị Yên nêu rõ.

Đại biểu Tạ Thị Yên cũng nêu, theo giải trình của Bộ Tài chính thì thuế TTTC không mâu thuẫn với quy định về bảo hộ đầu tư hay các quy định về đối xử quốc gia, đối xử tối huệ quốc, đối xử đầu tư, bồi thường thiệt hại, trưng dụng, chuyển tiền và thế quyền trong các hiệp định thương mại tự do, hiệp định bảo hộ đầu tư mà Việt Nam đã ký kết. Do đó, đại biểu đồng tình, thuế TTTC là khoản thuế mới, bổ sung thêm so với thuế thu nhập doanh nghiệp hiện hành, chưa được quy định trong Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp.

Nhiều đại biểu Quốc hội khác cũng bày tỏ nhất trí khi cho rằng việc ban hành Nghị quyết là phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước trong cơ cấu lại NSNN, đồng thời góp phần tăng thu NSNN từ phần thu thuế bổ sung, tăng cường hội nhập quốc tế, hạn chế được hiện tượng trốn thuế, tránh thuế, chuyển giá, chuyển lợi nhuận.

Cùng với đó là thống nhất với đề nghị của Chính phủ về thời hạn áp dụng từ năm tài chính 2024 bởi trùng với lộ trình chung của các nước để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của Việt Nam.

Băn khoăn về chính sách ưu đãi khi tăng thu từ thuế TTTC

Nhưng đại biểu Tạ Thị Yên cho rằng, sau khi áp dụng thuế TTTC thì Bộ Tài chính cần có đánh giá tác động của chính sách thuế này khi bổ sung vào thu NSNN, để từ đó cân đối lại NSNN trung hạn 5 năm 2021-2025; ngoài ra cũng phải rà soát, điều chỉnh chính sách chi, có thể là tăng chi cho đầu tư phát triển, báo cáo Quốc hội, vì thuế thu nhập doanh nghiệp luôn được coi là công cụ mạnh để Chính phủ điều tiết vĩ mô nền kinh tế.

Khi có nguồn thu bổ sung cho NSNN từ sắc thuế doanh nghiệp bổ sung này, đại biểu Tạ Thị Yên đề nghị Chính phủ có thể xem xét, cân nhắc, báo cáo Quốc hội sửa đổi thuế thu nhập cá nhân theo hướng điều chỉnh tăng mức giảm trừ gia cảnh cũng như ngưỡng thu nhập chịu thuế của thuế thu nhập cá nhân nhằm thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao để khoan sức dân, kích cầu tiêu dùng…

Hơn nữa, đại biểu Tạ Thị Yên còn nêu, nhiều doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) đang được hưởng những ưu đãi nhất định về thuế thu nhập doanh nghiệp nên nếu áp dụng chính sách thuế TTTC mới thì nhiều doanh nghiệp sẽ phải điều chỉnh kế hoạch tài chính, lợi nhuận, thời gian hoàn vốn của dự án...

Ngoài ra, việc áp dụng thuế TTTC có khả năng sẽ làm mất đi một trong những chính sách ưu đãi về thuế quan trọng mà doanh nghiệp đầu tư FDI từng mong muốn được hưởng để đầu tư vào Việt Nam. Vì thế, đại biểu cho rằng, Chính phủ, các bộ, ngành và địa phương cần tìm ra được những đòn bẩy kinh tế mới, kể cả các ưu đãi khác hoặc có những giải pháp phi kinh tế mới tương xứng, hữu hiệu, toàn diện, phát huy lợi thế so sánh, cải thiện môi trường đầu tư, sản xuất kinh doanh, chất lượng nguồn nhân lực, thủ tục hành chính… để quá trình chuyển dịch vốn đầu tư vào Việt Nam vẫn được diễn ra một cách thuận lợi.

Còn theo đại biểu Hoàng Văn Cường (đoàn Hà Nội), Phó hiệu trưởng Đại học Kinh tế Quốc dân có ý kiến cho rằng cần ban hành 2 chính sách song song, vừa điều chỉnh thu, vừa ban hành chính sách ưu đãi giảm chi phí đầu vào để không gây ra tác động về tư tưởng với nhà đầu tư. Nhưng chính sách ưu đãi như thế thì cần phải thảo luận thêm.

Theo dự thảo Nghị quyết (Điều 7, khoản 2), trong trường hợp nhà đầu tư đề nghị chính sách ưu đãi thì giao cho Chính phủ thực hiện theo quy định pháp luật. Nếu nhà đầu tư không chấp nhận mức thuế bổ sung 15% thì Chính phủ phải áp dụng ưu đãi đã ban hành trước đây. Việc này giải quyết cho trường hợp nhà đầu tư không chấp nhận nộp chênh lệch thuế tại Việt Nam mà muốn nộp về nước mẹ. Theo đại biểu Hoàng Văn Cường, quy định này đảm bảo an toàn, không bị khiếu kiện. Tuy nhiên, điều này có thể không đảm bảo theo quy định của OECD, trong đó đã nêu rõ phải quy định việc nộp thuế ở đâu.

Do đó, đại biểu đề nghị sửa khoản 2 điều 7 theo hướng yêu cầu 100% doanh nghiệp phải áp dụng theo quy định nộp thuế bổ sung, không nên để được phép lựa chọn để đảm bảo tính chắc chắn của luật pháp, tránh khả năng OECD bác bỏ. Tuy nhiên, nên bổ sung thêm một câu là Chính phủ phải nghiên cứu thay đổi chính sách đầu tư cho phù hợp, giúp thể hiện chúng ta đã có động thái để có chính sách ưu đãi thay đổi phù hợp. Việc này giúp đưa ra tín hiệu cho nhà đầu tư biết khi áp dụng thuế bổ sung này thì tới đây sẽ được hưởng các ưu đãi khác mà Chính phủ sẽ hành động.

Đại biểu Nguyễn Vân Chi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách (Đại biểu tỉnh Nghệ An) thì bày tỏ, cần có những quy định, chính sách pháp lý để các nhà đầu tư có thể thực hiện được nghĩa vụ thuế TTTC tại Việt Nam; đồng thời cần nghiên cứu kỹ lưỡng để đảm bảo tính toán hết các khả năng có thể xảy ra, đảm bảo lợi ích của mỗi bên trong giao dịch.