Vì sao lạm phát ở Việt Nam ở mức thấp trong 10 năm qua?

Tại Hội thảo Diễn biến thị trường giá cả năm 2024 và dự báo năm 2025 tổ chức ngày 9/1/2025, các chuyên gia đã thống nhất với nhận định trên.

Hội thảo Diễn biến thị trường giá cả năm 2024 và dự báo năm 2025 do Viện Kinh tế Tài chính (Học viện Tài chính) tổ chức.

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) năm 2024 của Việt Nam đã tăng 3,63% so với năm 2023.

TS Nguyễn Đức Độ, Phó Viện trưởng Viện Kinh tế- tài chính (Học viện Tài chính) cho hay, Việt Nam đã thành công trong việc kiểm soát lạm phát ở mức dưới 4% trong 10 năm liên tiếp.

Trung bình, lạm phát chỉ ở mức 2,8%/năm, thấp hơn rất nhiều so với mức trung bình 10,2%/năm của 10 năm trước đó (giai đoạn 2005-2014).

Trên thực tế, lạm phát trong giai đoạn 2015-2024, về cơ bản, đi ngang (xoay quanh mức trung bình là 2,8%/năm hay 0,23%/tháng), tức là được neo nhờ chính sách tiền tệ và tỷ giá ổn định.

Các biến động về lạm phát (cao hơn hoặc thấp hơn mức trung bình) chủ yếu do các biến động về giá dầu, giá nguyên vật liệu cũng như giá các dịch vụ y tế và giáo dục do Nhà nước kiểm soát.

Thực tế 1 thập kỷ qua, tốc độ tăng cung tiền trong giai đoạn 2014-2023 (độ trễ 1 năm) chỉ ở mức 13,8%, thấp hơn rất nhiều so với mức trung bình 27,1% của giai đoạn 2004-2013.

Ngoài ra, lãi suất trong giai đoạn này luôn được duy trì thực dương, trung bình ở mức 3,7%/năm đối với tiền gửi kỳ hạn 12 tháng. Trong khi đó, mức lãi suất thực trung bình là 0%/năm.

Tỷ giá USD/VND cũng được duy trì ổn định hơn so với giai đoạn 2004-2014.

Vẫn còn nhiều biến động có thể gây áp lực lên lạm phát. Ảnh: H.Dịu

Với thực trạng này, các chuyên gia dự báo trong năm 2025 nhiều khả năng lạm phát trung bình sẽ tiếp tục được kiểm soát ở mức 3,0% (+/- 0,5%), thấp hơn nhiều so với mục tiêu 4-4,5% được Quốc hội thông qua.

TS Nguyễn Đức Độ đã đưa ra 3 kịch bản CPI cho năm 2025. Trong kịch bản cơ sở, tỷ giá USD/VND ổn định và lãi suất chỉ tăng nhẹ do nhu cầu tín dụng tăng, CPI được dự báo sẽ tăng trung bình 0,23%/tháng và lạm phát trung bình cả năm 2025 sẽ ở mức khoảng 3,0%.

Trong kịch bản cao, áp lực tỷ giá lớn do đồng USD tăng giá mạnh trên thị trường thế giới, còn Ngân hàng Nhà nước tăng mạnh lãi suất để ổn định tỷ giá và kiểm soát lạm phát, CPI có thể sẽ tăng 0,28%/tháng và lạm phát trung bình sẽ ở mức khoảng 3,3%.

Trong kịch bản thấp, kinh tế thế giới và Việt Nam tăng trưởng yếu, giá dầu giảm đáng kể, đồng thời giá USD và lãi suất ổn định hoặc giảm nhẹ, CPI có thể chỉ tăng 0,18%/tháng và lạm phát trung bình sẽ ở mức khoảng 2,7%.

Các dự báo trên chưa tính đến trường hợp Chính phủ tăng giá dịch vụ y tế và giáo dục theo lộ trình.

Cũng như khả kinh tế thế giới rơi vào suy thoái do lãi suất tại các nước phát triển được duy trì ở mức cao trong một thời gian dài.

Nếu Chính phủ điều chỉnh giá dịch vụ trong nửa cuối năm 2025, lạm phát trung bình có thể ở mức 3,5% trong kịch bản cao.

Đối với kịch bản thấp, trong trường hợp kinh tế thế giới rơi vào suy thoái trong năm 2025 và giá dầu giảm mạnh, lạm phát trung bình có thể giảm xuống còn 2,5% hoặc thậm chí thấp hơn.

TS. Lê Quốc Phương, Nguyên Phó Giám đốc Trung tâm thông tin công nghiệp và thương mại (Bộ Công thương) dự báo, CPI bình quân 2025 sẽ tăng từ 4,2-4,5% do lạm phát thấp 10 năm qua đã tạo thuận lợi duy trì lạm phát thấp 2025.

Hơn nữa, kinh tế vĩ mô tương đối ổn định, cung hàng hoá dồi dào… giúp kiềm chế tăng giá.

Đặc biệt, mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2025 được nâng từ 6,5-7,5% lên 8-10% sẽ tạo sức ép lên lạm phát; giá dịch vụ y tế, giáo dục tăng theo lộ trình, giá năng lượng (xăng dầu, điện, than) có thể tiếp tục tăng.

Ở góc độ cơ quan quản lý, đại diện Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) cho biết, năm 2025, các yếu tố tác động đến lạm phát và giảm phát là đan xen.

Trong đó, nhiều yếu tố gây áp lực lên mặt bằng giá như giá dầu có thể diễn biến khó lường; giá một số loại vật liệu xây dựng (như cát, đá xây dựng) có thể tăng nhẹ những tháng đầu năm...

Ngoài ra, thiên tai và dịch bệnh có thể gây ảnh hưởng đến giá lương thực, thực phẩm tại một số địa phương.

Việc thực hiện điều chỉnh giá dịch vụ do Nhà nước quản lý theo hướng tính đúng, tính đủ các yếu tố, chi phí sẽ tác động làm tăng CPI…

Ở phía ngược lại, một số yếu tố giúp giảm áp lực lên mặt bằng giá như: Lạm phát toàn cầu hạ nhiệt; nguồn lương thực, thực phẩm dồi dào; mức thu học phí năm học 2024-2025 và các năm tiếp theo khối mầm non, phổ thông công lập tiếp tục giữ ổn định.

Vì thế, để đảm bảo đạt được mục tiêu kiểm soát lạm phát năm 2025 đã được đề ra khoảng 4,5%, Bộ Tài chính sẽ chủ động phối hợp với các bộ, ngành để tham mưu Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ - Trưởng Ban Chỉ đạo điều hành giá và thực hiện theo thẩm quyền đồng bộ các giải pháp, biện pháp chủ động ứng phó với những thách thức trong công tác quản lý giá.

Trong đó, chủ động theo dõi sát diễn biến giá các hàng hóa chiến lược trên thị trường thế giới, diễn biến tình hình kinh tế thế giới và căng thẳng địa chính trị, kịp thời cảnh báo các nguy cơ tác động đến mặt bằng giá trong nước.

Đồng thời nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tổng hợp, phân tích, dự báo giá thị trường.

Cũng như chú trọng công tác bảo đảm cân đối cung cầu hàng hóa, chủ động công tác dự trữ các mặt hàng tiêu dùng thiết yếu để đáp ứng đầy đủ nhu cầu tiêu dùng của nhân dân, nhất là trong dịp Tết Nguyên đán Ất Tỵ năm 2025…