Thị trường tài chính cá nhân cần minh bạch để tránh rủi ro

TS Cấn Văn Lực

Ông đánh giá ra sao về sự phát triển của thị trường tài chính Việt Nam hiện nay nói chung và tài chính cá nhân nói riêng, thưa ông?

Quy mô hệ thống tài chính Việt Nam đang phát triển nhanh, gấp khoảng hơn 2 lần so với tốc độ tăng trưởng kinh tế. Trước đây chỉ có một vài tổ chức tài chính nhưng giờ có hàng trăm tổ chức tài chính. Thị trường đang trở nên rất cạnh tranh, các sản phẩm dịch vụ đa dạng hơn và ngân hàng vẫn là kênh chi phối hệ thống tài chính.

Theo tính toán, từ năm 2011 tới nay, tốc độ tăng trưởng của thị trường tài chính khoảng 14%/năm; trong đó, quy mô kênh ngân hàng tăng trưởng 12%/năm, thị trường cổ phiếu tăng trưởng khoảng 23%/năm về giá trị vốn hóa, thị trường bảo hiểm tăng khoảng 20%/năm về doanh thu phí; riêng thị trường trái phiếu tăng trưởng tương đối chậm so với các thị trường khác.

Về quy mô tín dụng so với quy mô nền kinh tế, tỷ lệ tại Việt Nam là 126% GDP, mức trung bình cao so với thế giới và cao hơn so với các nước cùng mức thu nhập với Việt Nam. Chất lượng tín dụng cơ bản được kiểm soát tương đối tốt. Tựu trung, quy mô thị trường tài chính Việt Nam bằng khoảng 300% GDP. Đây là tỷ lệ cao. Điều này cho thấy, tiềm năng phát triển của thị trường tài chính Việt Nam còn rất lớn, nhiều sản phẩm hiện đại còn nhiều dư địa phát triển.

Quy mô thị trường tài chính cá nhân của Việt Nam đang ở mức rất lớn. Tuy chưa có con số cụ thể nhưng có thể đo lường bằng tổng quy mô các kênh tiền gửi ngân hàng, chứng khoán và bảo hiểm. Thống kê của Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV cho thấy, khoảng 50% lượng tiền gửi tại ngân hàng đến từ khách hàng cá nhân. Thêm vào đó, thị trường chứng khoán ghi nhận 7,3 triệu nhà đầu tư riêng lẻ. Ngoài ra, doanh thu bảo hiểm đang bằng 2,2% GDP với hàng chục triệu người tham gia. Từ những ước tính trên cho thấy, có khoảng nửa dân số đang tham gia thị trường tài chính cá nhân.

Về tốc độ tăng trưởng, trong giai đoạn 2011-2022, tổng tài sản trên kênh ngân hàng tăng 12%/năm, vốn hóa thị trường cổ phiếu tăng trưởng khoảng 23%/năm, kênh bảo hiểm tăng khoảng 20%/năm về doanh thu phí, riêng thị trường trái phiếu có phần tăng chậm hơn các kênh tài sản khác. Tổng lại, tốc độ tăng trưởng chung của thị trường tài chính cá nhân đạt 14%/năm, cao hơn tài chính doanh nghiệp. Con số này cũng tăng nhanh gấp đôi so với tốc độ tăng trưởng nền kinh tế, cho thấy quy mô thị trường ngày càng lớn. Song hoạt động quản lý tài chính cá nhân tại Việt Nam đang gặp nhiều thách thức lớn.

Xin ông cho biết về những thách thức mà thị trường tài chính cá nhân đang gặp phải?

Thời gian vừa qua, thị trường tài chính của Việt Nam phát triển nhanh, trong khi đó thì mức độ hiểu biết của người dân, doanh nghiệp vẫn còn hạn chế. Qua khảo sát sơ bộ về mức độ hiểu biết tài chính cá nhân của Việt Nam so với khu vực châu Á Thái Bình Dương cho thấy mức độ tương đối thấp. Trong đó, quản lý tài chính cá nhân càng yếu, quản lý nợ vay chưa tốt và kỹ năng hoạch định tài chính cá nhân của Việt Nam chúng ta cũng chưa phải là tốt. Chính vì thế có nhiều rủi ro, thách thức đã xảy ra. Nhất là thời gian gần đây khi kinh tế khó khăn khiến nở rộ tín dụng đen, lừa đảo tài chính, xuất hiện các vấn đề tiêu cực liên quan đến công nghệ tài chính. Người dân không biết cách tiêu tiền, kiếm tiền, đầu tư tiền một cách bền vững. Chính vì vậy, vai trò của giáo dục tài chính cá nhân rất quan trọng.

Vậy để tham gia thị trường tài chính cá nhân hiệu quả, người dân, doanh nghiệp cần chú trọng điều gì, thưa ông?

Theo tôi, để tham gia được thị trường tài chính cá nhân hiệu quả việc hoàn thiện hành lang pháp lý rất quan trọng và cần phải chú trọng vào khâu thực thi. Bên cạnh đó, hiện nhiều mô hình kinh doanh mới đang phát triển nên cần bổ sung mô hình, cơ chế, phương thức quản lý, giám sát để thích ứng với các mô hình kinh doanh mới dựa trên công nghệ, tài chính số (ví dụ cho vay ngang hàng, công nghệ tài chính, huy động vốn cộng đồng, tiền kỹ thuật số). Khả năng tiếp cận tài chính tại Việt Nam còn hạn chế, vì vậy cần nâng cao vai trò, hiệu quả của thị trường tài chính, phát trển nền tảng nhà đầu tư. Cũng như nâng cao năng lực quản lý, giám sát, an toàn và ổn định hệ thống tài chính - tiền tệ, bảo vệ người tiêu dùng tài chính, tăng cường giáo dục tài chính trước những rủi ro tội phạm tài chính gia tăng.

Xin cảm ơn ông!