Tham gia thuế tối thiểu toàn cầu là bước đi tất yếu, giúp Việt Nam giành quyền thu thuế chính đáng

Ông Bùi Ngọc Tuấn, Phó Tổng giám đốc Tư vấn Thuế Deloitte Việt Nam

Xin cho biết đánh giá của ông về những nỗ lực trong tiến trình hoàn thiện thể chế về thuế TTTC tại Việt Nam?

Tôi đánh giá rất cao những nỗ lực của các cơ quan thuộc Chính phủ, Quốc hội, Trung ương Đảng cũng như các bên liên quan như các doanh nghiệp, hiệp hội các doanh nghiệp, các cơ quan thống tấn báo chí, các bên tư vấn (trong đó có Deloitte Việt Nam)… đã cùng nhau nghiên cứu, trao đổi, nêu ý kiến trong suốt 6 tháng qua (bắt đầu tập trung từ tháng 2/2023) thông qua rất nhiều các cuộc hội thảo, diễn đàn, họp công khai… Tôi nghĩ rằng việc Việt Nam tham gia thuế TTTC đã được rất nhiều chuyên gia và các cơ quan đánh giá là một bước đi tất yếu nhằm giúp Việt Nam giành quyền thu thuế chính đáng. Do đó, việc công bố dự thảo Nghị quyết của Bộ Tài chính đã khẳng định đường lối của Việt Nam đối với thuế TTTC, phần nào giúp các nhà đầu tư hiểu rõ định hướng của Chính phủ Việt Nam và có các kế hoạch kinh doanh phù hợp trong tương lai.

Ông có nhận định gì về hai chính sách trọng tâm được đưa ra tại dự thảo Nghị quyết (gồm quy định Thuế bổ sung tối thiểu nội địa đạt chuẩn (QDMTT) và quy định Tổng hợp thu nhập chịu thuế tối thiểu (IIR)? Theo ông, những quy định này khi được áp dụng sẽ tác động ra sao tới thu hút đầu tư của Việt Nam?

Trước hết, cần làm rõ rằng các chính sách về thuế TTTC chỉ gây tác động tới các doanh nghiệp và công ty con thuộc phạm vi Trụ cột 2. Các doanh nghiệp nằm ngoài phạm vi này vẫn được hưởng cơ chế ưu đãi đầu tư hiện hành của Việt Nam. QDMTT và IIR là hai chính sách quan trọng mà OECD đưa ra trong các văn bản hướng dẫn. Trong đó IIR là quy tắc chính áp dụng đối với tập đoàn đa quốc gia của Việt Nam có đầu tư ra nước ngoài, cụ thể là công ty mẹ tại Việt Nam sẽ phải nộp thuế bổ sung theo IIR nếu công ty con của họ hoạt động tại một quốc gia nào đó ngoài Việt Nam có thuế suất thực tế thấp hơn 15%. Ngược lại, QDMTT áp dụng trực tiếp lên các công ty con tại Việt Nam của các tập đoàn đa quốc gia (kể cả tập đoàn Việt Nam và tập đoàn nước ngoài) nếu thuế suất thực tế của các công ty này dưới 15%.

Như vậy, các quy định này, đặc biệt là quy tắc QDMTT về thu thuế tối thiểu nội địa sẽ có tác động lớn và rõ rệt về thu hút đầu tư đối với cả trong và ngoài nước do các công ty con tại Việt Nam của các tập đoàn thuộc phạm vi Trụ cột 2 mà đang trong thời gian hưởng ưu đãi thuế TNDN thì sẽ có khả năng thuế suất thực tế tại Việt Nam ở dưới mức 15% và theo đó chịu thuế bổ sung theo QDMTT. Như vậy nghĩa là các chính sách ưu đãi miễn, giảm thuế suất như hiện tại sẽ phần nào mất đi tính hiệu quả với nhóm nhà đầu tư thuộc phạm vi Trụ cột 2.

Để đạt được các mục tiêu khi ban hành chính sách thuế TTTC, ông có khuyến nghị gì đối với Chính phủ cũng như đối với các DN - những đối tượng chịu thuế TTTC?

Đối với Chính phủ, chúng tôi cho rằng cần cân nhắc một số vấn đề. Thứ nhất, các quy định của OECD là rất phức tạp nên cần có văn bản hướng dẫn chi tiết sau khi Nghị quyết được chính thức ban hành, trong đó cần Việt hóa các thuật ngữ quốc tế sao cho phù hợp và gần gũi với bối cảnh các quy định của Việt Nam hiện hành để các DN cũng như các cơ quan thuế địa phương có đủ cơ sở thực hiện. Thứ hai, tháng 7/2023, OECD đã ban hành một văn bản Hướng dẫn hành chính tiếp theo, trong đó đưa ra các hướng dẫn về điều kiện Miễn trừ (Safe Habour) đối với QDMTT. Cụ thể, nếu QDMTT của Việt Nam thỏa mãn các điều kiện Safe Habour thì Công ty mẹ sẽ không cần tính lại nghĩa vụ thuế bổ sung đối với các công ty con tại Việt Nam nữa. Đây sẽ là một lợi thế rất lớn giúp các DN giảm thiểu gánh nặng về thủ tục hành chính và các vấn đề khác. Đặc biệt, một trong các điều kiện có liên quan đến chuẩn mực kế toán được áp dụng để tính thuế suất thực tế và thuế bổ sung cần có mức độ tương thích chặt chẽ giữa chuẩn mực kế toán của Việt Nam và của công ty mẹ tối cao. Do đó, Bộ Tài chính và Chính phủ cần nghiên cứu và đánh giá kỹ lưỡng vấn đề này trong tương quan với kế hoạch áp dụng các chuẩn mực kế toán và trình bày báo cáo tài chính tại Việt Nam. Thứ ba, Chính phủ cần cân nhắc kỹ các vấn đề thực tiễn trong quá trình thi hành chính sách để đưa ra hướng dẫn phù hợp, ví dụ như quy định về yêu cầu DN cung cấp thông tin để xác định đối tượng áp dụng, quy định về xử lý thuế trong quá trình thanh kiểm tra liên quan đến các quy tắc mới IIR và QDMTT.

Đối với các DN thuộc đối tượng chịu thuế TTTC, với kế hoạch như trên của Chính phủ, việc nắm vững sớm các tác động và có sự chuẩn bị cần thiết là điều quan trọng để thực hiện thành công và hiệu quả. Với tình hình hiện tại, chúng tôi khuyến nghị các DN nên trang bị các kiến thức cần thiết về các quy tắc áp dụng cũng như nghĩa vụ tuân thủ, xem xét mức độ sẵn sàng của hệ thống và dữ liệu. Đồng thời, các DN cần tiến hành đánh giá tác động của Trụ cột 2 đối với các công ty trong tập đoàn tại Việt Nam. Bên cạnh đó, việc theo dõi sát sao quá trình phát triển của chính sách và đề xuất của Chính phủ Việt Nam về việc áp dụng Trụ cột 2 là cần thiết để đóng góp ý kiến, đề xuất với Chính phủ Việt Nam trong quá trình phát triển chính sách.

Xin cho biết dự báo của ông về xu hướng đầu tư vào Việt Nam trong bối cảnh Việt Nam sẽ thực hiện quy tắc thuế TTTC từ năm 2024?

Phải nhấn mạnh là Việt Nam vẫn có những điểm mạnh trong thu hút đầu tư như vị trí địa lý, môi trường kinh tế, xã hội, chính trị tương đối ổn định và vẫn đang là một nền kinh tế năng động và có tốc độ phát triển tốt. Việc Chính phủ xác nhận tham gia thuế TTTC cũng phần nào khẳng định tiếng nói của Việt Nam trong việc hội nhập với xu thế toàn cầu, nâng cao vị thế của Việt Nam về tính minh bạch trong hệ thống chính sách trong mắt bạn bè quốc tế và diễn đàn các quốc gia. Bên cạnh đó, nếu Chính phủ Việt Nam có thể tận dụng cơ hội này để tiến hành cải tổ các chính sách ưu đãi thuế theo hướng phù hợp hơn với quốc tế (hiện nay được rất nhiều các quốc gia trong khu vực đều đang áp dụng như Thái Lan, Ấn Độ, Singapore…) thì sẽ càng có thêm cơ hội để tiếp tục thu hút đầu tư.

Trân trọng cảm ơn ông!