Tác hại của khói thuốc lá: Những con số báo động

Nhiều hoạt động tư vấn, hỗ trợ điều trị cai nghiện

Ngày 13/11, Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá phối hợp với Viện nghiên cứu y- xã hội học và College of Global Public Health tổ chức Hội thảo Chia sẻ kinh nghiệm về tư vấn và điều trị cai nghiện thuốc lá.

Tại Việt Nam, hàng năm có hơn 40.000 người chết do các bệnh có nguyên nhân từ thuốc lá gây ra.

Nói về tình trạng sử dụng thuốc lá tại Việt Nam, ông Lương Ngọc Khuê, Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh, Giám đốc Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá cho biết, theo số liệu của Bộ Y tế, Việt Nam đang nằm trong số 15 nước có số người hút thuốc lá cao nhất thế giới với khoảng 15,3 triệu người hút và 33 triệu người bị ảnh hưởng do hít khói thuốc thụ động.

Tỉ lệ hút thuốc ở nam giới ở mức 45,3%, nữ 1,1%. Trong năm 2015, người Việt đã chi hơn 31.000 tỉ đồng để mua thuốc lá. Thuốc lá chính là thủ phạm của 6/8 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu và là nguyên nhân thứ 2 gây nên các bệnh tim mạch như đột quỵ, mạch vành, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính...

Ngoài ra, theo ông Khuê, Việt Nam hiện có 33 triệu người không hút thuốc thường xuyên phải hít khói thuốc tại nhà và hơn 5 triệu người trưởng thành không hút thuốc thường xuyên hít phải khói thuốc tại nơi làm việc. Tỷ lệ hút thuốc thụ động tại các nhà hàng là 84,9%.

Sử dụng thuốc lá gây ra chi phí khổng lồ cho chăm sóc y tế cho những người bị bệnh do hút thuốc lá, cộng thêm tổn thất do giảm hoặc mất khả năng lao động, do hỏa hoạn và những tổn hại cho môi trường. Trên toàn thế giới, ước tính mỗi năm sử dụng thuốc lá gây thiệt hại khoảng 500 tỷ USD.

Theo đánh giá của Tổ chức Y tế Thế giới, mỗi năm, thuốc lá là nguyên nhân gây ra cái chết của hơn 7 triệu người, 80% trong số những người này sống ở các quốc gia có thu nhập thấp hoặc trung bình.

Còn theo bác sỹ Phạm Thị Lệ Quyên, Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai, trong số hơn 7.000 chất độc hại trong thành phần của khói thuốc lá có khoảng 4.000 chất độc hóa học, 50 chất gây ung thư, CO (khí gây khó thở), nicotin,…

Khi hút thuốc, các chất này tác động lên tế bào bề mặt của đường hô hấp, gây nên tình trạng viêm phổi mạn tính, thậm chí chúng còn phá hủy và làm biến đổi tế bào, dẫn đến các bệnh nguy hiểm như ung thư, tim mạch.

Nếu nguy cơ tử vong vì bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính ở người không hút thuốc là 1 thì nguy cơ này tăng lên 66 lần ở người nghiện thuốc lá. Tỷ lệ tử vong do ung thư phổi ở nam giới có hút thuốc lá cao gấp 22 lần so với người không hút thuốc lá.

Ngoài ra, nguy cơ ung thư thực quản của người hút thuốc cao gấp 8- 10 lần, nguy cơ ung thư thanh quản cao cấp 12 lần, nguy cơ tai biến mạch máu não tăng gấp 2- 4 lần và nguy cơ mắc bệnh tim mạch gấp 2- 3 lần so với người không hút thuốc lá.

Nhiều hoạt động tư vấn, hỗ trợ điều trị cai nghiện

Với mục tiêu, tăng cường công tác tư vấn cai nghiện thuốc lá qua điện thoại và công tác tư vấn điều trị cai nghiện thuốc lá tại các cơ sở y tế, năm 2015, Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá đã hỗ trợ thành lập Trung tâm Tư vấn cai nghiện thuốc lá tại Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai; Bệnh viện Nhân dân Gia Định TP. Hồ Chí Minh đồng thời hỗ trợ 8 bệnh viện tổ chức hoạt động tư vấn cai nghiện thuốc lá.

Đến nay, với mạng lưới nhân viên tư vấn được tuyển dụng và đào tạo bài bản và sự cộng tác, hỗ trợ của các bác sỹ, điều dưỡng tại các khoa lâm sàng, hoạt động tư vấn, cai nghiện thuốc lá được duy trì hiệu quả.

Cụ thể, từ năm 2015 đến 2018, đã có tổng số 30.273 lượt cuộc gọi được tư vấn cai nghiện thuốc lá qua tổng đài; 6-87 người có hồ sơ theo dõi cai nghiện thuốc là và đồng ý tiếp nhận tư vấn theo chương trình tư vấn chủ động qua điện thoại.

Bệnh viện cũng đã thực hiện tư vấn ngắn trực tiếp 1.896 bệnh nhân và tư vấn chuyên sâu trực tiếp cho 974 bệnh nhân tại phòng khám tư vấn cai nghiện thuốc lá và tại các khoa lâm sàng.

Bên cạn đó, Bệnh viện Bạch Mai đã thực hiện chương trình cai thuốc lá chủ động nhằm hỗ trợ tư vấn định kỳ cho các bệnh nhân tư vấn và theo dõi quá trình cai thuốc lá.

Qua báo cáo của Bệnh viện cho thấy, trong tổng số 7.087 bệnh nhân được tư vấn và theo dõi quá trình cai nghiện thuốc lá có tổng số 670 bệnh nhân cai thuốc lá thành công trong 1 năm trở lại chiếm tỷ lệ 9,5%.

Ngoài ra, 9 bệnh viện đại diện cho các vùng miền trên toàn quốc thí điểm triển khai mô hình phòng bệnh tư vấn cai nghiện thuốc lá để hỗ trợ cho người bệnh và người nhà người bệnh bỏ thuốc và người hút thuốc trong khu vực.

Bên cạnh hoạt động tư vấn cai nghiện thuốc lá, Quỹ đã chú trọng xây dựng mô hình cai nghiện thuốc lá dựa vào cộng đồng.

Kết quả trên thể hiện sự cố gắng, nỗ lực của các cơ quan liên quan. Tuy nhiên, việc cai nghiện thuốc lá không phải là điều dễ dàng bởi chất gây nghiện nicotin trong thuốc lá khiến người hút dễ nghiện.

Theo bác sỹ Quyên, có những bệnh nhân nhập viện, quyết tâm cai thuốc nhưng khi bệnh tình thuyên giảm lại tái nghiện. Điều này rất nguy hiểm, nhất là với những bệnh nhân đã có tổn thương ở phổi bởi bệnh rất dễ phát triển thành ung thư phổi, ung thư khoang miệng.

Bên cạnh đó, một số chuyên gia cho rằng do việc tiêu thụ và sử dụng thuốc lá quá dễ dàng làm giảm hiệu quả công tác cai nghiện.

Một số ý kiến khác đề xuất giải pháp, nếu đã coi nghiện thuốc lá là bệnh, cai nghiện thuốc lá cũng cần được BHYT tế chi trả, tăng cao cơ hội tiếp cận của người nghiện thuốc lá với các phương pháp điều trị cai nghiện nhằm giúp họ từ bỏ thuốc lá.