Quy tắc thuế tối thiểu toàn cầu: Cơ hội và thách thức cho Việt Nam

Ông Đặng Ngọc Minh, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế chia sẻ tại Hội thảo.

Tại hội thảo "Thuế tối thiểu toàn cầu và những vấn đề đặt ra với Việt Nam" tổ chức ngày 14/6, ông Đặng Ngọc Minh, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế cho biết, Việt Nam tham gia chương trình hành động chống xói mòn cơ sở tính thuế và chuyển lợi nhuận (BEPS) từ năm 2017. Đến nay, BEPS đã có hơn 140 quốc gia tham gia.

BEPS là hiệp định đa phương nhằm giúp các quốc gia thu hẹp lỗ hổng quản lý thuế quốc tế, giúp ngăn chặn tình trạng lợi nhuận của các công ty đa quốc gia được chuyển đến những vùng lãnh thổ có thuế suất thấp, miễn thuế trong khi thực tế những nơi này có ít hoặc không có các hoạt động kinh tế thực chất. Việc triển khai thực hiện nhanh chóng chương trình hành động BEPS của các nước sẽ đảm bảo môi trường quốc tế bền vững hơn vì lợi ích của tất cả các quốc gia phát triển và đang phát triển.

Ông Đặng Ngọc Minh cho biết, BEPS gồm 15 chương trình hành động lớn nhưng Việt Nam chỉ tham gia ở một số cam kết tối thiểu, phù hợp với các nước đang phát triển như: minh bạch hoá xử lý tranh chấp thuế; trao đổi, chia sẻ thông tin và trong thời gian tới có thể mở rộng đối với thuế giá trị gia tăng, thuế doanh thu, không chỉ thuế thu nhập doanh nghiệp.

Trụ cột khác của BEPS là "Quy tắc thuế tối thiểu toàn cầu" dự kiến cuối năm 2023 sẽ được thực thi. Đây là một thoả thuận đa phương với sự tham gia của hơn 140 quốc gia trên toàn thế giới với mức thuế tối thiểu thống nhất là 15% đối với các tập đoàn đa quốc gia có tổng doanh thu từ 750 triệu Euro trở lên. Quy tắc ước tính sẽ tạo ra khoảng trên 150 tỷ USD thuế thu nhập doanh nghiệp toàn cầu hàng năm.

Để triển khai vấn đề này, hiện các nước G20 và EU đang chuẩn bị hướng dẫn thực hiện thuế tối thiểu toàn cầu từ năm 2023 trong khi Hàn Quốc hay Nhật Bản đang rà soát ảnh hưởng để nghiên cứu đưa ra các luật thuế. Còn Singapore, Hong Kong đã nhanh chóng nâng thuế suất lên 15% (trước đó có thể xuống tới 0%). Còn nhiều nước khác cũng đang nghiên cứu, sửa đổi ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp đối với đầu tư nước ngoài; tìm các giải pháp duy trì ưu đãi đối với các doanh nghiệp đang hoạt động...

Theo thống kê, Quy tắc thuế tối thiểu toàn cầu sẽ tác động tới hầu hết các tập đoàn đa quốc gia, trong đó có rất nhiều doanh nghiệp FDI đang đầu tư tại Việt Nam cũng như các nước đang phát triển. Quy tắc trên đặt Việt Nam trong bối cảnh mới về thu hút đầu tư nước ngoài khi thuế không còn là công cụ hàng đầu để ưu đãi thu hút đầu tư. Quy tắc cũng đặt Việt Nam và nhiều nước đang phát triển trước câu hỏi làm sao để vừa thực thi thoả thuận theo cam kết vừa giữ được lợi ích quốc gia, vừa đảm bảo được sức cạnh tranh và tính hấp dẫn của môi trường đầu tư; tiếp tục thu hút được các dự án quy mô lớn, công nghệ cao.

Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế Đặng Ngọc Minh cho biết, trong 36.500 dự án nước ngoài đang đầu tư tại Việt Nam thì có khoảng 3% được ưu đãi thuế, chiếm 30% tổng số thuế thu nhập doanh nghiệp. Hiện, thuế suất phổ thông thu nhập doanh nghiệp đang ở mức 20%, tuy nhiên, thực tế mức thuế ưu đãi trung bình chỉ khoảng 12.3%; thậm chí một số tập đoàn lớn chỉ ở mức 2.75% -5.95%.

Đánh giá về thách thức với Việt Nam, đại diện phía Tổng cục Thuế cho hay, thuế tối thiểu toàn cầu làm giảm hiệu quả ưu đãi thuế cho đầu tư nước ngoài; ảnh hưởng quyết định đầu tư mở rộng hoặc duy trì đầu tư của MNE đang hoạt động tại Việt Nam và các doanh nghiệp vệ tinh khác; làm giảm động lực đầu tư của các MNE mới đang có kế hoạch vào Việt Nam. Mặt khác, chính sách ưu đãi đầu tư nước ngoài làm giảm hấp dẫn, ảnh hưởng nguồn đầu tư chất lượng cao, qui mô lớn, giảm vị thế cạnh tranh đầu tư và thương mại; ảnh hưởng chiến lược phát triển công nghiệp quốc gia thu hút doanh nghiệp qui mô lớn, trung tâm nghiên cứu phát triển công nghệ tiên tiến, công nghệ sạch; ảnh hưởng đến xuất khẩu và cán cân thanh toán quốc tế, dự trữ ngoại hối.

Tuy nhiên, thuế tối thiểu toàn cầu cũng mang lại một số thuận lợi, cơ hội cho Việt Nam. Theo Phó Tổng cục trưởng Đặng Ngọc Minh, cơ hội khi áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu sẽ làm tăng thu cho ngân sách nhà nước trong nước khi hiện nay Việt Nam đã có 21 tỷ USD đầu tư ra nước ngoài và cũng có doanh nghiệp Việt Nam đầu tư tại thiên đường thuế. Những dự án đang hoạt động tìm giải pháp ưu đãi tiếp tục, nhưng biện pháp dài hạn buộc phải nâng thuế suất tối thiểu lên 15%, giúp tăng thuế và chúng ta sẽ thu hàng trăm nghìn tỷ từ bỏ ưu đãi. Đây cũng là cơ hội nâng cao hiệu quả đầu tư theo quy hoạch, định hướng phát triển, cân đối hài hoà đầu tư, trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Với thời gian áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu cần đàm phán đa phương, song phương về điều khoản chuyển tiếp với các nước đang phát triển để có thể kéo dài thời gian cho các dự án trọng điểm, một số nước đầu tư quan trọng như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Trung Quốc... trong một thời gian để đủ thiết kế chính sách phù hợp. Cuối cùng là phải ban hành được thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp tối thiểu trong nước theo mức 15%. Tuy nhiên, có lẽ cần có đột phá để sửa đổi luật sớm hơn để theo kịp nhịp đập của thế giới để ban hành như các nước tương đồng.