Quản lí thị trường gas: Cần một chế tài đủ mạnh

Sản xuất vỏ bình gas tại Công ty Thành Tài. Ảnh Nguyễn Huế.

Vi phạm gia tăng

Bà Lê Thị Anh Mẫn, Phó Chủ tịch Hiệp Hội Gas Việt Nam cho biết, thị trường gas hiện nay đang gặp hai vấn nạn lớn là sang chiết gas lậu và hoán cải bình gas trái phép. Vấn nạn này không ngừng phát triển, gây thiệt hại lớn cho doanh nghiệp, người tiêu dùng và làm thất thu một lượng tiền thuế rất lớn của nhà nước.

Theo số liệu thống kê của Hiệp hội Gas Việt Nam, chỉ tính riêng tại khu vực phía Nam, từ đầu năm đến nay, các cơ quan chức năng đã triệt phá hàng trăm vụ kinh doanh gas trái phép, trong đó có 4 vụ sang chiết gas quy mô lớn gồm trạm chiết Hoàng Linh (Bến Lức, Long An), trạm chiết tại phường Bửu Hòa (Biên Hòa, Đồng Nai), trạm chiết Gas Việt và Xuân Hằng phường Phước Tân (Biên Hòa, Đồng Nai). Chỉ riêng trạm chiết Gas Việt và Xuân Hằng, cơ quan công an đã tạm giữ 32 tấn gas bồn, 7 bồn gas loại 10 đến 15 tấn, 1 xe bồn chở gas, 9 xe tải nhẹ và gần 4 nghìn bình gas của 68 thương hiệu.

Ngoài ra, việc chiếm dụng vỏ bình gas cũng ngày càng phổ biến. Vỏ bình gas là tài sản lớn của các công ty gas, chiếm từ 60-80% giá trị tài sản của DN. Đầu tư và sản xuất hay đặt mua vỏ bình gas chi phí khá lớn. DN sở hữu vỏ bình phải đóng thuế, phải mua bảo hiểm trách nhiệm dân sự, phải đầu tư chi phí quảng cáo, xây dựng thương hiệu, chi phí bảo dưỡng, sửa chữa, kiểm định và ohải mất nhiều năm kinh doanh gas mới khấu hao được tiền đầu tư mới vỏ bình, tạo được uy tín và niềm tin của người tiêu dùng.

Các đối tượng hoán cải vỏ bình gas bằng cách, thay đổi quai xách, mài logo, đóng dập lại số seri, dán logo mới để tung ra thị trường. Tác động này làm thay đổi kết cấu, làm giảm sức chịu đựng của áp lực vỏ chai. Do vậy các vỏ chai này có nguy cơ cháy nổ rất cao, gây thiệt hai cho các nhà sản xuất, kinh doanh gas chân chính, mất an toàn cho người sử dụng. Theo thống kê của Hiệp hội Gas, hiện cả nước có khoảng hơn 20 triệu bình gas, nhưng có khoảng 30% “không trở về với chính chủ”, tức chiếm khoảng 6 triệu bình gas, số bình gas này được dùng để hoán cải vỏ, san chiết gas trái phép.

Quản lí lỏng lẻo

Lí giải nguyên nhân của tình trạng trên, bà Mẫn cho rằng, một phần do các các quan chức năng quản lí chưa chặt đối với hoạt động kinh doanh gas. Nhiều vụ vi phạm về kinh doanh gas sau khi bị phát hiện lại được “ giơ cao, đánh khẽ”.

Ngoài ra, các văn bản pháp quy trong lĩnh vực kinh doanh gas còn lỏng lẻo. Trong hoạt động kinh doanh gas hiện có Nghị định số 107/2009/NĐ-CP ngày 26-11-2009 và Nghị định 105/2011/NĐ-CP ngày 16-11-2011của Chính phủ quy định về xử phạt trong lĩnh vực kinh doanh gas tuy nhiên các quy định này vẫn thiếu tính ràng buộc và xa rời thực tế.

Theo các doanh nghiệp kinh doanh gas, gas giả ngày càng lộng hành còn do khâu hậu kiểm của các cơ quan chức năng kém. Theo quy định, thương nhân kinh doanh đầu mối cấp một phải có đủ 300 nghìn chai gas thì mới được phép tổ chức hệ thống phân phối và chiết nạp riêng. Tuy nhiên, trên thực tế có nhiều DN chỉ có trên dưới 1.000 chai gas vẫn hoạt động như một thương nhân đầu mối cấp I. Đây chính là cơ hội để các DN làm ăn không chân chính chiếm dụng vỏ bình gas của các DN khác để kinh doanh trái phép.

Mặt khác, về quản lý hoạt động của các trạm sang chiết gas, Bộ Công Thương cũng chỉ mới ban hành các văn bản quy định về an toàn cháy nổ nhưng lại chưa có văn bản cụ thể nào về kiểm soát trong sản xuất, kinh doanh gas của các trạm sang chiết nạ. Lợi dụng kẽ hở này nhiều vụ sang chiết gas lậu quy mô công nghiệp đã nở rộ trong thời gian gần đây.

Từ nhiều năm nay nhiều DN kinh doanh gas đã cùng Hiệp hội Gas Việt Nam đã kiến nghị giải pháp chống sang chiết nạp gas lậu một cách đơn giản và ít tốn kém đó là quy định các trạm sang chiết nạp gas phải được thiết kế thông thoáng, tạo điều kiện cho cơ quan chức năng và người dân có thể giám sát từ bên ngoài hàng rào. Tuy nhiên không hiểu sao kiến nghị này vẫn chưa được Bộ Công Thương chấp nhận- bà Mẫn bức xúc.

Theo nhận định của Ông Võ Văn Quyền, Vụ trưởng Vụ thị trường trong nước, Bộ Công Thương, thị trường gas Việt Nam chỉ mới phát triển và đang tăng trưởng với tốc độ tăng trường bình quân khoảng từ 10% đến15%. Quy mô của thị trường gas cũng còn rất nhỏ và phân tán. Do vậy, đề xây dựng một thị trường gas hiện đại, văn minh cần có là một quá trình lâu dài.

Về việc thực thi các biện pháp nhằm kiểm soát thị trường gas, ông Quyền cho biết, các quy định về xử lí vi phạm trong kinh doanh gas liên quan đến vi phạm sở hữu trí tuệ, làm hàng giả, kinh doanh trái phép đã được quy định ở Nghị định số 107/2009/NĐ-CP ngày 26-11-2009 và Nghị định 105/2011/NĐ-CP ngày 16-11-2011của Chính phủ và nhiều văn bản pháp luật khác.

Trong năm vừa qua thị trường gas trở nên nóng với nhiều vụ vi phạm về kinh doanh gas một phần do thị trường gas thế giới có những biến động thất thường. Mặt khác, cũng là do các lực lượng chức năng trong đó có lực lương QLTT tăng cường kiểm tra, kiểm soát do đó rất nhiều hành vi vi phạm về kinh doanh gas đã bị phát hiện xử lí.

Nguyễn Huế