Những “lần đầu tiên” của ngành Thống kê

	Tổng điều tra kinh tế năm 2021 trên phạm vi cả nước từ 1/3
	TS. Nguyễn Bích Lâm, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê: “Gói hỗ trợ lần thứ hai cần có quy mô tác động đủ lớn và mang tính dài hạn”
	Thống nhất cung cấp dữ liệu xuất nhập khẩu phục vụ công tác thống kê

Liệu bạn đã biết những cuộc tổng điều tra đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà đã được tiến hành như thế nào chưa nhỉ?

Chưa đầy một năm sau khi Cách mạng tháng Tám thành công, trong muôn vàn khó khăn của thời kỳ chống thù trong giặc ngoài, ngày 6/5/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh, Chủ tịch Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà đã ký Sắc lệnh số 61/SL quy định bộ máy tổ chức của Bộ Quốc dân kinh tế gồm các phòng, ban, nha trực thuộc, trong đó có Nha Thống kê Việt Nam. Từ đó, ngày 6/5/1946 được lấy làm ngày thành lập ngành Thống kê Việt Nam.

Ngày 7/6/1946, theo đề nghị của Bộ trưởng Bộ Quốc dân Kinh tế, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 98/SL cử ông Nguyễn Thiệu Lâu giữ chức Giám đốc đầu tiên của Nha Thống kê Việt Nam. Ông Lâu đảm nhiệm chức vụ này cho đến năm 1950. Các báo cáo tổng hợp tình hình kinh tế – xã hội hàng tháng của vùng tự do và vùng mới giải phóng, báo cáo phân tích kinh tế 3 năm 1947-1949, báo cáo chuyên đề về giảm tô, giảm tức, xây dựng tổ vần công, đổi công ở vùng tự do… đã được cơ quan này thực hiện ngay sau khi thành lập. Ngoài ra, ngành Thống kê còn tiến hành một số cuộc điều tra chuyên môn, trong đó có cuộc Điều tra nông thôn 1951-1952 đánh giá thực trạng và tiềm năng của nông thôn để Đảng và Chính phủ có đầy đủ thông tin đề ra quyết sách bồi dưỡng và huy động sức dân, góp phần tạo nên chiến thắng trong chiến dịch Thu Đông 1953 và chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử.

Từ cuối những năm 1960, nhận thức được tác dụng của cơ giới hóa và tự động hóa trong công tác thống kê, ngành Thống kê đã xây dựng đề án “Cải tiến kỹ thuật tính toán, từng bước cơ khí hóa và tiến lên tự động hóa công tác tính toán ở Việt Nam”. Đầu những năm 1970, Tổng cục Thống kê đã xây dựng được các trạm máy tính ở Trung ương và nhiều địa phương, trở thành một trong những ngành đầu tiên được trang bị hệ thống máy tính hiện đại hàng đầu ở nước ta. Năm 1975, đất nước thống nhất. Năm 1979, nước ta thực hiện cuộc Tổng điều tra dân số đầu tiên trên phạm vi cả nước.

Hiện nay, Luật Thống kê năm 2015 đã quy định rất rõ việc tiến hành các cuộc Tổng điều tra quan trọng nhất theo kế hoạch, bao gồm Tổng điều tra dân số và nhà ở, Tổng điều tra kinh tế và Tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp, Tổng điều tra thống kê quốc gia khác. Bên cạnh đó là các nhiệm vụ thống kê đột xuất do cấp có thẩm quyền quyết định.