Nhạc sĩ Phú Quang trong miền ký ức

Nhạc sĩ Phú Quang chinh phục người Hà Nội và những ai yêu Hà Nội bằng những ca khúc đắm đuối mà ai cũng có thể kể ra “Em ơi, Hà Nội phố”, “Hà Nội ngày trở về”, “Im lặng đêm Hà Nội”, “Lãng đãng chiều đông Hà Nội”, “Chiều phủ Tây Hồ” hoặc “Mơ về nơi xa lắm”...

Nhạc sĩ Phú Quang có một phần tư thế kỷ rời xa Hà Nội để chuyển vào sinh sống tại TP Hồ Chí Minh. Ở đấy, nắng gió phương Nam càng khiến ông khắc khoải “một Hà Nội run run heo may”. Hầu hết những ca khúc viết về Hà Nội được yêu thích nhất của nhạc sĩ Phú Quang đều được hát lên lần đầu tiên tại TP Hồ Chí Minh. Nhạc sĩ Phú Quang chia sẻ, ca khúc đầu tiên ông viết về Hà Nội là “Trong miền ký ức” phổ thơ Hoàng Hưng: “Cả bài hát không có một chữ nào nhắc đến Hà Nội nhưng lại chứa đựng tất cả giấc mơ, tất cả hoài niệm của tôi về mảnh đất thân yêu ấy với những hình ảnh rất đời thường: Một con đường bụi đỏ, một nóc nhà thờ đầy gió, những chuyến xe đông, một triền sông với cơn gió mùa se sắt … Có những điều bé nhỏ chỉ khi thực sự mất đi rồi người ta mới nhận ra được giá trị thật… Mỗi tác phẩm âm nhạc của tôi dù có ngôn từ hay không có ngôn từ đều là một cách trả nợ cho những kỷ niệm. Khi tác phẩm có một đời sống thì kỷ niệm chỉ còn sống với đời sống của một tượng đài. Cho dù trong lòng có đầy tiếc nuối thì vĩnh viễn cũng chỉ là quá khứ, chỉ sống trong tâm tưởng khi âm nhạc vang lên...”.

Ở nước ta đã có nhiều nhạc sĩ phổ thơ rất thành công như Phạm Duy, Hoàng Hiệp, Phan Huỳnh Điểu… nhưng ít người phổ thơ nhiều như nhạc sĩ Phú Quang. Khi cầm văn bản bài thơ gốc đối chiếu với ca từ đã triển khai trong bài hát, mới cảm nhận đầy đủ tài năng thẩm thơ và phổ thơ của nhạc sĩ Phú Quang. Ví dụ, bài hát “Đâu phải bởi mùa thu” được dựa theo bài thơ “Yên tĩnh” được nữ sĩ Giáng Vân viết năm 1983. Hai ý niệm quan trọng được chuyển đổi, từ “đá núi trụi trần vết tạc thời gian” trong thi ca sang “đá núi tật nguyền vết sẹo thời gian” trong âm nhạc, và từ “cây lá có rơi nhiều, xin đừng hỏi mùa thu” trong thi ca sang “lá trút rơi nhiều, đâu phải bởi mùa thu” trong âm nhạc, đã giúp công chúng có được ca khúc cồn cào nhớ thương. Hoặc ca khúc “Trong ánh chớp số phận” sử dụng chủ yếu một đoạn trong bài thơ “Năm lời cho bài hát” của nữ sĩ Ý Nhi: “Trong ánh chớp của phận số/ em đã kịp nhìn thấy anh/ Trong vòng quay không ngừng nghỉ của phận số/ em đã dừng lại đúng nơi anh/ ôi thời khắc huy hoàng/ Em lặng lẽ nói cười/ lặng lẽ nát tan/ em thành lá, thành sương, thành lửa/ Em lặng lẽ gọi kêu/ lặng lẽ cầu xin/ lặng lẽ chờ mong, lặng lẽ vỡ òa thành lệ”. Nhạc sĩ Phú Quang đã chứng tỏ là một độc giả am tường thơ Ý Nhi khi cộng thêm vào ca từ của “Trong ánh chớp số phận” hai ý trong bài thơ “Viết nhân một câu thơ” có thay đổi chút ít, câu thơ “quỳ đã nở vàng ngoài dậu” thành câu hát “hàng dậu ấy hoa quỳ vàng đã nở”, còn câu thơ “xe cấp cứu đang chạy qua thành phố” thành câu hát “xe cấp cứu đang rúc còi đó chăng”.

Thế nhưng, nhạc sĩ Phú Quang không phải không biết viết lời cho bài hát của mình. Nhiều ca khúc do chính nhạc sĩ Phú Quang viết lời cũng khá ấn tượng, mà nổi bật nhất phải nhắc “Thương lắm tóc dài ơi” đầy xao xác: “Mưa vẫn giăng đầy trên triền sông chiều đông giá buốt/ Em vẫn âm thầm đi về đâu để ta thương lắm/ Yếm rách còn ngăn được gió/ Tình em dang dở, yếm nào che…”.

Quãng thời gian bôn ba ở TP Hồ Chí Minh đã cho nhạc sĩ Phú Quang nhiều thứ, nhưng Hà Nội vẫn là chốn quay về nương náu của ông. Hà Nội như máu thịt, Hà Nội như linh hồn. Ông thổ lộ: “Tôi sống ở Sài Gòn 25 năm. Sài Gòn cho tôi nhiều thứ lắm. Và tôi cũng rất yêu thành phố này. Tôi chuyển về Hà Nội sinh sống vì tôi nhớ nhà quá, nhớ Hà Nội quá. Người ta cứ tưởng là Sài Gòn đối xử với tôi như thế nào đó, nhưng không phải, không hề có chuyện ấy. Tôi về Hà Nội giữa lúc mà Sài Gòn yêu quý mình nhất. Lúc ấy thành phố trao cho tôi cái giải thưởng bài hát viết về TP Hồ Chí Minh hay nhất. Đó là bài hát "Thành phố đêm".

Rời ngôi nhà nhỏ ở khu Đa Kao – TP Hồ Chí Minh, nhạc sĩ Phú Quang trở lại Hà Nội và cư ngụ ở một con đường có tên rất lạ là Nước Phần Lan. Chỗ sinh sống hiện nay được nhạc sĩ Phú Quang miêu tả: "Ngôi nhà này có một điểm đặc biệt, đó là nhà đế vương. Các bạn có biết vì sao nó lại là nhà đế vương không? Vì nó… vướng đê mà". Ở đó, nhạc sĩ Phú Quang có không gian yên lành với người vợ thứ ba ít hơn 20 tuổi.

Một góc phố cổ Hà Nội. Ảnh: St.

Nhạc sĩ Phú Quang nổi tiếng và quảng giao. Ca khúc của ông chinh phục nhiều người, nên số người hâm mộ ông không hề ít. Live show nào do nhạc sĩ Phú Quang tổ chức cũng cháy vé. Tuy nhiên, đề cập đến những người hâm mộ vây quanh nhạc sĩ Phú Quang thì không thể không nhắc đến những bóng hồng. Nhạc sĩ Phú Quang cũng không hề giấu giếm sự đào hoa của bản thân: “Tôi không… “cưa” mỹ nhân nào. Tôi từ xưa tới nay chỉ dùng rìu, chặt một phát không đổ thì thôi. Tôi từng bị khủng hoảng niềm tin từ rất sớm nhưng chính những người phụ nữ bù đắp cho cuộc đời tôi. Họ đều là những người tôi trân trọng và tôi nghĩ mình cũng nhận được sự trân trọng từ họ. Mỗi lần đi ăn cùng các con tôi vẫn rủ vợ cũ. Chúng tôi vui vẻ như những người bạn với nhau. Mà cuộc đời ngắn ngủi, chả có nghĩa lý gì mà không vui vẻ với nhau cả… Thực ra chưa bao giờ tôi ngừng tin tình yêu và hạnh phúc là có thật trên đời. Tôi cũng đủ trải nghiệm để hiểu rằng không có gì tuyệt vời hơn tình yêu. Nhưng tôi lại nghĩ tình yêu và hạnh phúc giống như con chim, đến đậu trên vai ta một vài lần trong đời đã là may mắn lắm. Tôi nghĩ người phụ nữ hiện tại của mình phù hợp. Cô ấy làm ngân hàng, một ngành nghề chẳng liên quan gì đến nhạc nhưng lại hiểu nhạc của tôi, mê nhạc của tôi và chịu được bản tính của tôi. Còn việc sẽ sống với nhau bao lâu quả thật tôi chẳng có thời gian nghĩ đến.

70 tuổi, như cổ nhân mặc định thì đã “thất thập cổ lai hy”. Thế nhưng, nhạc sĩ Phú Quang vẫn dồi dào năng lượng để viết nhạc và để yêu đương. Đón xuân Kỷ Hợi 2019, ông tự bạch về mình: “Tôi tên Phú Quang, nhưng Phú thì chưa bao giờ mà Quang thì cũng… vừa phải thôi! Chuyện này tôi đã đúc kết rồi: Thường cái tên rất hay ngược với người! Cái anh tên Hùng thì chính ra lại thường rất hay nhát… Tương tự, anh tên Phú thì thường nghèo và tên Quang thì đời cũng chưa chắc đã sáng. Tôi cũng nghiệm thấy đời tôi không biết sao mua cái gì cũng phải trả giá đắt, và chỉ có thể trả bằng sức lao động. Có chăng, như người ta vẫn nói, mất cái này thì được cái kia. Cuối cùng thì Thượng đế vẫn công bằng!”.