Hệ thống phân tích cơ sở dữ liệu hóa đơn điện tử: Phát hiện sớm rủi ro, ngăn ngừa gian lận hóa đơn

	Ngành Thuế có thêm công cụ hiện đại ứng phó hiệu quả với gian lận hóa đơn điện tử
	Đã có hơn 522 nghìn hoá đơn điện tử được khởi tạo từ máy tính tiền
	Triển khai Hệ thống phân tích thông minh vào quản trị doanh nghiệp

Các Lãnh đạo Tổng cục Thuế tặng hoa chúc mừng đại diện các đơn vị trong Lễ Công bố Hệ thống phân tích cơ sở dữ liệu và quản lý hóa đơn điện tử. Ảnh: TCT.

Một bước trưởng thành trong cải cách hiện đại hóa ngành Thuế

Ngày 24/4/2023, Tổng cục Thuế tổ chức Hội nghị trực tuyến công bố triển khai “Hệ thống phân tích cơ sở dữ liệu và quản lý hóa đơn điện tử”. Theo Tổng cục Thuế, Bộ Tài chính đã triển khai hệ thống hóa đơn điện tử (HĐĐT) trên phạm vi toàn quốc như một cam kết tích cực đồng hành cùng DN trong hành trình chuyển đổi số, góp phần cùng ngành Tài chính và Chính phủ đạt được các mục tiêu quốc gia về chuyển đổi số, cải thiện môi trường kinh doanh. Đồng thời với việc áp dụng HĐĐT, ngành Thuế đã thực hiện chủ trương lớn của Chính phủ về việc điện tử hóa, số hóa công tác quản lý thuế nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất cho người nộp thuế (NNT) thực hiện nghĩa vụ của mình đối với NSNN và tạo sự minh bạch, bình đẳng đối với môi trường kinh doanh. Đến nay đã có trên 4 tỷ HĐĐT được phát hành.

Tuy nhiên, theo Tổng cục Thuế, qua theo dõi, Tổng cục Thuế nhận thấy đã xuất hiện hiện tượng một số tổ chức, cá nhân gian lận trong việc phát hành, sử dụng HĐĐT nhằm chiếm đoạt tiền thuế. Trước tình hình đó, Tổng cục Thuế đã triển khai Trung tâm Cơ sở dữ liệu HĐĐT với chức năng phân tích dữ liệu HĐĐT, phục vụ cho công tác quản lý rủi ro về HĐĐT trong toàn ngành Thuế.

Theo Quyền Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế Mai Xuân Thành, việc thành lập Trung tâm cơ sở dữ liệu HĐĐT giúp cơ quan Thuế đẩy mạnh áp dụng phân tích dữ liệu lớn (big data) và trí tuệ nhân tạo (AI) để quản lý thuế, quản lý hóa đơn góp phần kiểm soát, phát hiện nhanh người nộp thuế gian lận về hóa đơn. Đồng thời, việc chính thức đưa vào vận hành, triển khai “Hệ thống phân tích cơ sở dữ liệu và quản lý HĐĐT”, cơ quan Thuế các cấp sẽ tập trung thực hiện rà soát, phân tích để kịp thời phát hiện các dấu hiệu rủi ro trong việc phát hành HĐĐT, giúp ngăn ngừa, xử lý các trường hợp vi phạm pháp luật về hóa đơn chứng từ nói riêng và về thuế nói chung, góp phần tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý thuế cũng như tạo môi trường kinh doanh lành mạnh bình đẳng cho cộng đồng DN và NNT. Bên cạnh đó, ngành Thuế tiếp tục thực hiện tuyên truyền cảnh báo đến các DN nhằm ngăn chặn, phòng ngừa việc sử dụng hóa đơn bất hợp pháp từ sớm, từ xa; chủ động triển khai các biện pháp nghiệp vụ và tăng cường công tác phối hợp với các cơ quan chức năng trong công tác quản lý HĐĐT.

“Chúng ta vui mừng chứng kiến một bước trưởng thành nữa trong công tác cải cách hiện đại hóa ngành Thuế, cụ thể là trong ứng dụng công nghệ thông tin - thành quả của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 vào trong lĩnh vực kiểm soát đấu tranh chống gian lận HĐĐT, chống gian lận trong kê khai, chống trốn thuế. Đây là bước ban đầu đạt được theo tinh thần chỉ đạo của Bộ trưởng Bộ Tài chính trong Đề án xây dựng cơ sở dữ liệu HĐĐT và ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong phân tích, xử lý và phát hiện gian lận HĐĐT. Bên cạnh việc có thể nhận diện thông qua các biện pháp ở cơ sở báo cáo lên, Tổng cục Thuế đồng thời cũng có thể nhận diện rủi ro gian lận thông qua hệ thống này. Vì khối lượng tham gia mua bán HĐĐT rất lớn buộc chúng ta phải có công cụ như thế này để ứng phó”, ông Mai Xuân Thành nhấn mạnh.

Kiểm soát giá mua bán bất thường giúp sàng lọc, ngăn chặn kịp thời gian lận hoàn thuế

Tại Hội nghị, đại diện Ban Quản lý rủi ro (Tổng cục Thuế) đã thông tin về các tính năng của hệ thống phân tích cơ sở dữ liệu và quản lý HĐĐT. Trong đó, về kiểm soát dữ liệu HĐĐT, cụ thể là chức năng đối chiếu dữ liệu HĐĐT với tờ khai thuế, chức năng đối chiếu giữa tờ khai thuế theo nghĩa vụ phát sinh và HĐĐT đã lập được thực hiện tự động sau ngày thứ 5 kể từ ngày đến hạn nộp tờ khai. Kết quả của việc đối chiếu giữa tờ khai và hóa đơn là “danh sách NNT có số liệu chênh lệch giữa giá trị kê khai và giá trị thực tế trên hóa đơn đã lập”. Trên cơ sở danh sách đó, cơ quan Thuế quản lý thực hiện các biện pháp nghiệp vụ phù hợp (kiểm tra tại bàn, thanh tra, kiểm tra tại trụ sở người nộp thuế. Trong trường hợp cần thiết có thể chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra) để thực hiện đánh giá tính hình thực hiện và tuân thủ pháp luật thuế của NNT.

Theo bà Nguyễn Thu Trà, Trưởng Ban Quản lý rủi ro (Tổng cục Thuế), hệ thống này áp dụng phân tích nâng cao trong công tác quản lý hóa đơn. Ví dụ, đối với xác định giá mua bán bất thường, công nghệ trí tuệ nhân tạo được áp dụng vào việc phân tích ngôn ngữ tự nhiên, xác định các hóa đơn mua bán cùng loại hàng hóa, từ đó xác định hóa đơn có giá mua bán bất thường. Trên thực tế, hàng tỷ hóa đơn với đa dạng các hàng hóa, dịch vụ khác nhau, khi cần tập trung kiểm soát những hàng hóa trọng điểm rủi ro, công cụ sẽ giúp cơ quan Thuế lọc được những hóa đơn mua bán mặt hàng trọng điểm để phân tích chuyên sâu. Nhiều trường hợp gian lận hoàn thuế qua xuất khẩu đã nâng khống giá hàng hóa xuất khẩu gấp hàng chục lần. Do đó, kiểm soát giá bất thường giúp sàng lọc các trường hợp cần giám sát, giúp ngăn chặn kịp thời gian lận hoàn thuế.

Quyền Tổng cục trưởng Mai Xuân Thành đã giao nhiệm vụ cho Ban Quản lý rủi ro và Cục CNTT có trách nhiệm tổ chức, vận hành, giám sát, phân tích, đảm bảo hệ thống hoạt động ổn định thông suốt, liên tục; thường xuyên cập nhật dữ liệu mới nhất phục vụ hiệu quả công tác phân tích dữ liệu trong toàn Ngành. Ban quản lý rủi ro cùng các đơn vị và cục thuế các địa phương tiếp tục tập trung nghiên cứu triển khai thực tế, đồng thời trên cơ sở các phương pháp phân tích cơ sở dữ liệu lớn đã thực hiện thời gian qua để phát triển, nâng cấp các chức năng phân tích, xử lý tự động phát hiện nhanh các bất thường, xử lý, truy vết các giao dịch mua bán HĐĐT, gian lận hoàn thuế GTGT để áp dụng triển khai trong toàn Ngành. Đồng thời, tập hợp kết quả xử lý của cơ quan Thuế các cấp trong quản lý HĐĐT để đánh giá hiệu quả việc thực hiện; phát hiện tồn tại, bất cập trong quản lý và sử dụng, từ đó tiếp tục hoàn thiện ứng dụng, cơ chế chính sách đáp ứng tốt nhất yêu cầu quản lý.