Giá dầu giảm - hai mặt của một vấn đề

Theo giới chuyên gia, xét về dài hạn, giá dầu giảm có thể sẽ không tác động lớn đến kinh tế Việt Nam, tuy nhiên trong ngắn hạn, cụ thể là năm 2020, có thể sẽ ảnh hưởng mạnh. Bởi năm nay là năm rất nhiều khó khăn, cả khách quan lẫn chủ quan như dịch bệnh Covid-19 khiến sản xuất và xuất khẩu trì trệ, áp lực trả nợ công của Chính phủ, biến đổi khí hậu ngày một cực đoan… Những khó khăn nói trên gây áp lực rất lớn đến thu ngân sách nhà nước.

Trên thực tế, Việt Nam là thị trường hai chiều. Việt Nam bán dầu thô và mua cả dầu thô và các sản phẩm dầu mỏ. Trong những năm qua, cán cân xuất nhập khẩu dầu và các sản phẩm từ dầu của Việt Nam đã thay đổi đáng kể theo xu hướng giảm xuất khẩu và tăng nhập khẩu.

Giai đoạn 2012-2017, Việt Nam đã xuất khẩu trung bình 8,3 triệu tấn dầu và nhập khẩu 0,75 triệu tấn dầu mỗi năm. Nhưng kể từ năm 2018, tình hình đã thay đổi. Năm 2018, Việt Nam đã bán 3,96 triệu tấn dầu thô và thu 2 tỷ USD (ít hơn 4 lần so với năm 2012) và nhập khẩu 5,17 triệu tấn dầu với giá 2,74 tỷ USD (nhiều gấp 4 lần so với năm 2012 với mức 647 triệu USD). Năm 2019, xu hướng thay đổi này càng hiện hữu rõ nét hơn khi Việt Nam đã xuất khẩu 3,98 triệu tấn dầu thô, thu 2,03 tỷ USD, nhưng đã nhập khẩu tới 7,6 triệu tấn dầu thô với giá 3,6 tỷ USD.

Sự gia tăng nhập khẩu dầu thô và các sản phẩm từ dầu đã cho thấy nhu cầu năng lượng của nhiều ngành sản xuất trong nước đang ngày càng gia tăng.

Do đó, giá dầu thô thế giới giảm sâu, bên cạnh ảnh hưởng tiêu cực đến xuất khẩu, ở phương diện nhập khẩu lại là lợi thế cho sản xuất trong nước khi nguồn nguyên liệu đầu vào giảm. Xét các nhóm doanh nghiệp, hiện nay nhóm vận tải được hưởng lợi lớn từ giá dầu giảm, vì xăng dầu chiếm tỷ trọng cao trong cơ cấu chi phí.

Xăng dầu chiếm khoảng 35% cơ cấu chi phí vận tải. Nguyên tắc tính cước vận tải là nếu giá dầu tăng/giảm 10% thì cước vận tải sẽ tăng/giảm 3 - 4%. Như vậy, với việc giá dầu giảm một nửa từ đầu năm tới nay, nhóm vận tải được hưởng lợi lớn khi chi phí giảm mạnh. Khi chi phí vận tải giảm, các doanh nghiệp thuê vận chuyển được hưởng lợi. Khi đó, cách tính giá bán sản phẩm cuối cùng ra thị trường trong nước và quốc tế sẽ được điều chỉnh giảm và người tiêu dùng cuối cùng được lợi.

Mặt khác, hành vi tiêu dùng của người tiêu dùng thường có sự thay đổi theo diễn biến giá. Nếu giá bán sản phẩm giảm, xu hướng tiêu dùng sẽ gia tăng, từ đó sản lượng tiêu thụ của các doanh nghiệp tăng lên. Nhìn chung, giá dầu giảm sẽ có lợi cho các doanh nghiệp vận tải, còn doanh nghiệp sản xuất có thể hạ giá thành sản phẩm, kích thích người tiêu dùng tăng mua.

Thông thường là thế nhưng những đánh giá này liệu có đúng với năm 2020, mà cụ thể là thời điểm hiện tại khi mà dịch Covid-19 vẫn còn phức tạp, người dân phải hạn chế hoạt động, doanh nghiệp đình trệ sản xuất, đồng nghĩa rằng giá dầu giảm không có tác động gì ngoài việc làm giảm thu ngân sách?!

Chỉ có thời gian mới trả lời được câu hỏi này