Đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền bước vào Kỷ nguyên mới

Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá XIII, ngày 25/11/2024.

Mối quan hệ giữa mục tiêu và nội dung cầm quyền với phương thức cầm quyền của Đảng là mối quan hệ giữa cái bất biến và cái khả biến, giữa mục tiêu và phương tiện.

Do đó, Đảng lãnh đạo tiếp tục đổi mới và cấu trúc lại hệ thống chính trị, rường cột là Nhà nước, theo lộ trình đổi mới đối với toàn bộ đời sống đất nước phù hợp với sự vận động của đất nước trên lộ trình dân chủ hóa, được bảo đảm bằng pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Toàn bộ sự lãnh đạo, cầm quyền của Đảng phải bảo đảm đất nước độc lập, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, nhân dân thực sự là chủ và làm chủ, dân tộc đại đoàn kết và hòa mục quốc tế.

Qua đây, Đảng càng nâng vao vị thế, sức mạnh và uy tín cầm quyền của mình.

Công việc cơ bản và quan trọng trước hết là, đổi mới, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, sử dụng và giám sát Nhà nước trong vị thế công cụ quyền lực pháp lý, một phương tiện có hiệu lực pháp lý để tổ chức và quản lý xã hội mới, phát triển mọi tiềm lực và sức mạnh của toàn dân tộc theo đường lối chính trị của Đảng, một cách dân chủ, pháp quyền và đạo đức.

Về nguyên tắc, Đảng lãnh đạo trực tiếp, toàn diện, trên cơ sở phân định rõ ràng chức năng, nhiệm vụ của Đảng và Nhà nước một cách dân chủ trên nền tảng pháp quyền xã hội chủ nghĩa tự do và đạo đức, phù hợp với luật pháp quốc tế nhằm chuyển mạnh từ Nhà nước quản lý bằng mệnh lệnh hành chính, bằng sắc lệnh sang Nhà nước kiến tạo phát triển và thượng tôn pháp quyền.

Theo đó, Đảng tập trung vào 3 bình diện chủ yếu của việc cầm quyền theo pháp luật: một là, lãnh đạo lập pháp; hai là, đi đầu, nêu gương tuân thủ pháp luật; ba là, kiểm tra, giám sát, kỷ luật bảo đảm việc hành pháp thật sự hiệu lực và hiệu quả, công việc tư pháp công minh, công bằng, dân chủ và nghiêm ngặt.

Nếu Nhà nước thực thi công việc quản trị quốc gia của mình bằng pháp luật và chuyển sang bởi pháp luật một cách hiện đại và nhân văn, dưới sự lãnh đạo của Đảng, thì công cuộc lãnh đạo, cầm quyền của Đảng đối với Nhà nước và xã hội trên phương diện này chính là bước chuyển từ sử dụng pháp luật để lãnh đạo, cầm quyền tới lãnh đạo, cầm quyền bởi và bằng pháp luật, nhằm phát triển không ngừng tính chính danh, chính pháp và chính tín một cách dân chủ, kỷ cương, nhân văn và mang tầm vóc văn hóa.

Bộ máy nhà nước tổ chức thống nhất và hoạt động đồng bộ từ Trung ương tới địa phương và vận hành theo pháp luật. Trên phương diện này, “tăng cường Nhà nước xã hội chủ nghĩa là nhiệm vụ hàng đầu của Đảng cầm quyền. Các cấp ủy Đảng phải thường xuyên chăm lo việc xây dựng các cơ quan nhà nước”.

Theo đó, đổi mới tổ chức và hoạt động, bảo đảm Quốc hội ngang tầm và xứng đáng là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất và cơ quan lập pháp. Nâng cao chất lượng công tác xây dựng và tổ chức thực thi pháp luật, trước hết là quy trình xây dựng pháp luật.

Mặt khác, xây dựng Chính phủ, chính quyền các địa phương thật sự trong sạch, liêm chính, vững mạnh, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; quản trị quốc gia hiện đại, hiệu quả, bộ máy nhà nước tinh gọn, trong sạch, hoạt động hiệu lực, hiệu quả.

Đổi mới và cấu trúc lại bộ máy Chính phủ đảm bảo gọn nhẹ, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, giữ đúng vai trò quản trị quốc gia điều hành theo luật định của một cơ quan chấp hành; giữ đúng vị thế, vai trò là cơ quan quản lý nhà nước theo hướng xây dựng nền hành chính thống nhất, thông suốt, trong sạch, vững mạnh, hiệu lực, hiệu quả; bảo đảm tính pháp quyền và dân chủ trong điều hành. Phân định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm, tổ chức của các bộ, cơ quan ngang bộ; khắc phục tình trạng để trống hoặc trùng lắp về chức năng, nhiệm vụ giữa các bộ, ngành.

Để khắc phục tình trạng ôm đồm hoặc “bỏ quên” công vụ, chức năng quản lý nhà nước phải được phân định minh bạch theo chức năng, nhiệm vụ, công cụ quản trị được chuẩn bị tốt nhất theo mô hình Chính phủ điện tử, trước hết số hóa các công việc và lĩnh vực cơ bản và cần kíp.

Tập trung nguồn lực, thực thi phân cấp, phân quyền một cách đủ mạnh, bảo đảm sự quản lý, điều hành ở tầm quốc gia một cách linh hoạt và thống nhất theo luật pháp.

Đẩy mạnh cải cách hành chính, nhất là thủ tục hành chính; giảm và bãi bỏ các thủ tục hành chính gây phiền hà cho tổ chức và công dân. Nâng cao năng lực, chất lượng xây dựng và tổ chức thực hiện các cơ chế, chính sách. Cải cách đồng bộ hệ thống tư pháp trong sạch, vững mạnh, bảo vệ công lý, tôn trọng và bảo vệ quyền con người.

Trên cơ sở minh định hai chức năng của bộ máy hành pháp: chức năng hành pháp chính trị (kiến tạo chính sách, thể chế hành chính) và chức năng hành chính công vụ, để lựa chọn từng loại viên chức chính trị và công chức hành chính phù hợp (bằng những phương thức tuyển lựa phù hợp, minh bạch và hiệu quả).

Nghĩa là, toàn bộ sự lãnh đạo, cầm quyền của Đảng phải nhằm định hướng tất cả công việc của Nhà nước trên nền tảng pháp luật bảo vệ và phát triển công lý một cách vô điều kiện bằng và thông qua đội ngũ cán bộ, công chức và viên chức ngang tầm sứ mệnh đó. Đây là nhân tố căn bản và quan trọng quyết định sức mạnh của bộ máy hành chính nhà nước.

Tất cả phải nhằm kiến tạo và phát triển đạo đức pháp luật và môi trường văn hóa pháp luật một cách toàn diện và thống nhất trong toàn xã hội.

Thực tiễn yêu cầu, “không có một Đảng mạnh khi Nhà nước yếu, khi mặt trận và các đoàn thế hoạt động kém hiệu quả".

Hiện nay, hơn hết lúc nào, trên phương diện này, cần nhấn mạnh rằng, pháp luật phải là bà đỡ của dân chủ, đạo đức, là cán cân trong thực thi kiểm soát quyền lực bảo đảm cân bằng mọi quyền lực từ chính trị, kinh tế - xã hội, đối với mọi chủ thể quyền lực hoặc thừa ủy quyền quyền lực từ Đảng, Nhà nước tới tất cả các thành viên của hệ thống chính trị, bằng cơ chế phù hợp và hiệu quả “bảo đảm sự gắn kết chặt chẽ giữa tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, nâng cao hiệu lực quản lý của Nhà nước, phát huy đầy đủ quyền làm chủ của nhân dân”.

Với tư cách là Đảng cầm quyền, Đảng phải phát huy đầy đủ trách nhiệm và khả năng của tổ chức đảng và đảng viên, nâng cao ý thức đảng, tính đảng của cán bộ, đảng viên hoạt động trong các cơ quan nhà nước, mặt trận và các đoàn thể”.

Thực tiễn đang và càng đòi hỏi Đảng càng phải chủ động và kiên định nắm chắc lấy luật pháp - một trong những nhân tố rất quan trọng để bảo đảm thống nhất vai trò lãnh đạo, cầm quyền - nâng cao vị thế, vai trò, sức mạnh và uy tín và sức mạnh tổng thể của hệ thống chính trị.

Theo hướng đó, tất yếu không ngừng “phi hành chính hóa” các đoàn thể chính trị - xã hội, trên cơ sở đổi mới chức năng, nhiệm vụ, vị thế, vai trò và tổ chức bộ máy - cán bộ của các tổ chức này trong chỉnh thể hữu cơ hệ thống chính trị, theo hướng rõ ràng, tinh gọn, liên thông và thành thạo.

Tạo khuôn khổ pháp lý để Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội tổ chức lại bộ máy theo hướng tập trung, tinh gọn, liên thông và trực tiếp. Các bộ máy không chồng lấn, không trùng lắp hoặc không song trùng trong hệ thống chính trị, trước hết vừa gỡ bỏ tình trạng không rõ chức năng, nhiệm vụ của mỗi thành viên, vừa tháo gỡ cấp bách gánh nặng về bộ máy cồng kềnh, cán bộ “đông mà không mạnh”, “vừa thừa, vừa thiếu” tồn tại suốt mấy thập niên qua.

Đảng lãnh đạo việc xây dựng và phát triển môi trường pháp luật dân chủ rộng rãi và kỷ cương nghiêm minh thật sự đạo đức, văn minh để thực thi kiểm soát quyền lực đối với chính những cá nhân và tổ chức được giao kiểm soát quyền lực đối với chính bản thân Đảng, Nhà nước và các thành viên của hệ thống chính trị, với phương châm không ngoại lệ một ai, không bỏ sót một tổ chức nào và không đặc quyền với bất cứ một cấp nào một cách văn hóa.

Bảo đảm bằng pháp lý các cơ quan dân cử, của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể nhân dân, các phương tiện thông tin đại chúng và của nhân dân giám sát, phản biện công việc của Đảng, Nhà nước, cán bộ và công chức; tham gia quản lý công việc đất nước và xã hội; bảo đảm tính tự nguyện, dân chủ, hiệp thương, phối hợp hành động, thực thi đúng chức năng, nhiệm vụ vừa bảo vệ lợi ích chính đáng của các thành viên bởi pháp luật và phù hợp với đạo lý dân tộc.

Trước yêu cầu mới của Kỷ nguyên mới, đến lượt mình, các tổ chức Đảng, mỗi đảng viên, nhất là đảng viên giữ trọng trách trong bộ máy hệ thống chính trị: Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Trung ương Đảng, đi đầu trong thực thi dân chủ, trước hết tăng cường đối thoại rộng rãi trong Đảng, dựa hẳn vào nhân dân để xây dựng, chỉnh đốn Đảng một cách toàn diện; cầu thị lắng nghe sự góp ý phê bình, phản biện từ các thành viên của hệ thống chính trị và nhân dân một cách công khai, minh bạch; mọi đảng viên phải sống trong lòng nhân dân, chịu sự giám sát của nhân dân.

Đồng thời, kiên quyết đấu tranh loại bỏ ra khỏi đội ngũ những người sa vào tham nhũng, hư hỏng; chống mọi biểu hiện chạy chức, chạy quyền, cục bộ, ưu ái tuyển dụng người nhà, người thân không đủ tiêu chuẩn... Siết chặt kỷ luật, kỷ cương; thường xuyên kiểm tra, đôn đốc, tạo chuyển biến mạnh mẽ trong việc thực thi công vụ; nâng cao đạo đức, văn hoá, tính chuyên nghiệp của cán bộ, công chức, viên chức.

Không làm tốt vấn đề này sẽ rất khó làm trọn vai trò của người lãnh đạo, của người dẫn dắt.