Dệt may Việt Nam vẫn còn một chặng đường dài để bắt kịp các nước

Dù đã đầu tư một lượng vốn lớn để tăng tính tự động hóa, song ngành dệt may Việt Nam vẫn còn phụ thuộc nhiều vào nhân công. Ảnh: N.Huế

Báo cáo cập nhật ngành dệt may vừa được Công ty chứng khoán SSI phát hành đã chỉ ra một số thách thức mà ngành dệt may Việt Nam phải đối mặt trong thời gian tới. Trong đó, có cả bất ổn liên quan đến cuộc chiến thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ.

Trong năm 2018, theo dự báo của Hiệp hội dệt may Việt Nam (VITAS), tổng nhu cầu dệt may toàn cầu dự kiến sẽ tăng trưởng khiêm tốn 1-2% hoặc thậm chí không thay đổi so với năm 2017. Mục tiêu giá trị xuất khẩu của Việt Nam năm 2018 vẫn còn khá tham vọng, dự kiến đạt 34 tỷ USD, tăng 10% so với năm 2017. Trong 5 tháng đầu năm 2018, giá trị xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam đạt khoảng 13,3 tỷ USD (tăng 16,48% so với cùng kỳ năm trước), mới chỉ đạt 38% kế hoạch đề ra.

Trong bối cảnh đó, vốn FDI vào Việt Nam dự kiến sẽ tăng và nắm bắt cơ hội nhờ kỳ vọng tăng trưởng từ cả Hiệp định CPTPP và EVFTA. Tuy nhiên, cả hai thỏa thuận sẽ chưa có hiệu lực trước nửa cuối năm 2019.

Khi CPTPP có hiệu lực, ngành dệt may của Việt Nam hy vọng sẽ được hưởng lợi nhờ tăng doanh thu xuất khẩu, đặc biệt là được xuất khẩu đến Canada, Mexico và Australia, ba thành viên CPTPP mà Việt Nam chưa có thỏa thuận thương mại tự do (FTA). Với giá trị của 3 thị trường này là khoảng 10-13 tỷ USD, và thị phần của Việt Nam trong tổng kim ngạch nhập khẩu là 300 triệu đến 500 triệu USD, Tập đoàn Dệt may Việt Nam (VGT) dự báo có thể tăng giá trị xuất khẩu lên 50 triệu USD đến mỗi quốc gia trong 3 quốc gia thành viên này ngay trong năm đầu tiên khi CPTPP có hiệu lực.

Tuy nhiên, báo cáo của SSI cũng nhấn mạnh rằng, cạnh tranh vẫn còn căng thẳng khi các nước xuất khẩu dệt may khác đang hành động để duy trì và tăng thị phần bằng các chính sách về bảo hiểm xã hội, thuế,... để hỗ trợ ngành của họ. Ví dụ, Bangladesh đã giảm thuế nhập khẩu vải lanh và sợi spandex từ 10% xuống còn 5% và cắt giảm thuế nhập khẩu đối với hóa chất nhuộm từ 25% xuống còn 15%. Pakistan cũng đã áp dụng một chế độ miễn thuế đối với nguyên liệu thô và năng lượng cho xuất khẩu dệt may. Ngành may mặc của Việt Nam phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu đối với thiết bị máy móc và nguyên liệu thô, không chỉ làm giảm biên lợi nhuận mà còn bị ảnh hưởng bởi biến động tỷ giá.

Đặc biệt, bất ổn liên quan đến cuộc chiến thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ cũng là lý do để Việt Nam trì hoãn. VGT cho rằng, nếu tăng trưởng xuất khẩu hàng may mặc của Việt Nam tăng đột biến khoảng 20-30% trong các quý tới, Việt Nam có thể bị vào diện theo dõi đặc biệt từ Mỹ và sẽ bị áp dụng mức thuế suất cao hơn.

Trước đó, trong năm 2017, trong khi tăng trưởng ngành dệt may toàn cầu chững lại, ngành dệt may Việt Nam đã vượt qua các thị trường khác với mức tăng trưởng ổn định và giá trị xuất khẩu đạt 31,2 tỷ USD, tăng gần 11% so với năm 2016, và nhập khẩu nguyên liệu thô đạt 19,6 tỷ USD, tăng 13%, với tỷ lệ nội địa hoá là 50%. Các thị trường lớn như Mỹ, Liên minh châu Âu, Nhật Bản và Hàn Quốc duy trì tăng trưởng tốt, có những đột phá trong xuất khẩu sang các thị trường khác, điển hình là Trung Quốc, đạt 3,3 tỷ USD, tăng 26% so với năm 2016.

Theo báo cáo của SSI, đã có sự chuyển dịch về số lượng đơn đặt hàng từ Trung Quốc sang Việt Nam. Cụ thể, tổng giá trị xuất khẩu của Trung Quốc giảm gần bằng mức tăng xuất khẩu của Việt Nam trong năm ngoái (khoảng 3 tỷ USD).

Việt Nam có vị trí sát với Trung Quốc, chi phí nhân công cạnh tranh, và mạng lưới các hiệp định thương mại là lợi thế cạnh tranh giúp Việt Nam trở thành điểm đến Trung Quốc+1. Các thành phố như Hải Phòng chỉ cách phân xưởng sản xuất của Trung Quốc là Thâm Quyến khoảng 865 km. Ngoài ra, Việt Nam có khoảng cách từ các nhà máy sản xuất đến cảng biển gần hơn, giúp giảm chi phí logistics và vận tải so với Trung Quốc. Chính phủ Trung Quốc cũng đang từng bước chuyển trọng tâm kinh tế vĩ mô từ hàng dệt may sang các ngành công nghiệp khác như công nghệ.

Tuy nhiên, so với các đối thủ cạnh tranh, thời gian và chi phí liên quan đến thủ tục hải quan tại Việt Nam vẫn cao hơn so với các nước khác. Theo VGT, gần đây, ngành dệt may đã đầu tư một lượng vốn lớn vào máy móc và thiết bị để tăng tính tự động hóa trong quy trình sản xuất chung nhưng vẫn còn phụ thuộc nhiều vào nhân công. Vì vậy Việt Nam vẫn còn một chặng đường dài để bắt kịp các chỉ số sản suất của các nước trong khu vực. Ngày càng nhiều đơn hàng với số lượng nhỏ hơn và thời gian giao hàng ngắn hơn giờ đây là vấn đề “nan giải” đối với ngành may mặc và chuỗi cung ứng của ngành.