Đầu tư cho đường sắt: Nên tập trung vào đâu?

	Hà Nội dự kiến vay 30.572 tỷ đồng làm tuyến đường sắt qua Hồ Gươm
	Chính phủ chỉ rõ loạt dự án đường sắt đô thị chậm tiến độ, đội vốn "khủng"
	Đường sắt Cát Linh – Hà Đông: Đội vốn “khủng”, mịt mờ ngày vận hành
	Thủ tướng yêu cầu xử lý các sai phạm dự án đường sắt Cát Linh-Hà Đông

Trong giai đoạn 2020, các tuyến đường sắt sẽ được cải tạo, nâng cấp. Ảnh: ST.

Ưu tiên nâng cấp tuyến đường sắt Bắc -Nam

Theo Chiến lược và Quy hoạch phát triển giao thông vận tải đường sắt đến năm 2020, giai đoạn từ năm 2020 đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã phê duyệt, trong giai đoạn 2020, các tuyến đường sắt sẽ được cải tạo, nâng cấp. Cụ thể, sẽ tập trung đầu tư nâng cấp, cải tạo các tuyến đường sắt hiện có, trong đó ưu tiên nâng cấp tuyến đường sắt Bắc - Nam để đạt tốc độ 50 - 60 km/h đối với tàu hàng và 80 - 90 km/h đối với tàu khách, đồng thời từng bước xóa bỏ các điểm giao cắt đồng mức giữa đường bộ và đường sắt, đầu tư xây dựng nút giao tại các điểm giao cắt có lưu lượng giao thông lớn.

Đối với đường sắt xây dựng mới, Bộ Giao thông vận tải sẽ nghiên cứu phương án xây dựng mới tuyến đường sắt tốc độ cao, đường đôi khổ 1,435 m, điện khí hóa trên trục Bắc - Nam, trong đó chuẩn bị các điều kiện cần thiết để từng bước ưu tiên xây dựng trước những đoạn tuyến có nhu cầu vận tải lớn như đoạn Hà Nội - Vinh, Nha Trang - Sài Gòn. Nghiên cứu phương án xây dựng mới các tuyến Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, Hà Nội - Đồng Đăng, Biên Hòa - Vũng Tàu, Sài Gòn - Cần Thơ… phù hợp với quy hoạch và khả năng huy động vốn.

Trong giai đoạn từ 2020-2030, sẽ triển khai xây dựng mới tuyến đường sắt tốc độ cao (trước mắt khai thác tốc độ chạy tàu từ 160 - 200 km/h) đường đôi khổ 1,435 m, điện khí hóa, hạ tầng tuyến có thể đáp ứng khai thác tốc độ cao tốc 350 km/h trong tương lai.

Nhìn từ bản quy hoạch đường sắt, có thể dễ dàng thấy rằng nguồn vốn đầu tư cho ngành đường sắt vẫn còn rất hạn chế, chính vì vậy, trong thời gian gần, ngành đường sắt vẫn chỉ tập trung ưu tiên vào việc cải tạo và nâng cấp các tuyến đường sắt hiện hữu.

Thực tế hiện nay cho thấy không chỉ thiếu vốn trầm trọng cho việc đầu tư các dự án đường sắt mới mà ngay cả việc nâng cấp, bảo trì, bảo dưỡng, cải tạo các tuyến đường sắt hiện hữu cũng đang rất khó về nguồn vốn. Có thể kể đến như dự án đường sắt Yên Viên (Hà Nội) - cảng Cái Lân (Hạ Long, Quảng Ninh) dài 131 km, trong đó có 43 km đường sắt được xây dựng mới, 88 km còn lại nâng cấp, cải tạo từ tuyến đường sắt Kép - Hạ Long. Tuyến đường này được kỳ vọng sẽ rút ngắn thời gian chạy tàu từ Yên Viên tới Hạ Long còn 1 giờ 30 phút - 2 giờ với tàu khách, 3 - 4 giờ với tàu hàng so với 7 giờ 30 phút như hiện nay. Dự án kỳ vọng hoàn thành năm 2011, nhưng từ đó tới nay vẫn đang dở dang và đình hoãn do “ế” nhà đầu tư. Không chỉ thế, nhiều tuyến đường sắt khác đang trong tình trạng chạy cầm chừng, thậm chí phải bù lỗ vài chục tỷ đồng mỗi năm như tuyến Hà Nội - Quán Triều (Thái Nguyên), Hà Nội - Đồng Đăng (Lạng Sơn)...

Có cần thiết?

Cho biết rõ hơn về phương án quy hoạch tuyến đường sắt mới khổ tiêu chuẩn (1,435m) Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, theo Bộ Giao thông vận tải, đây là tuyến đường sắt có vị trí quan trọng trong việc hình thành mạng lưới vận tải ở phía Bắc sông Hồng, nối liền vùng Tây Bắc với vùng đồng bằng và cảng biển Hải Phòng - một trong những trung tâm hàng hải lớn nhất Việt Nam.

Liên danh tư vấn Công ty CP Đầu tư và Xây dựng Giao thông vận tải (TRICC) và Viện khảo sát thiết kế số 5 đường sắt Trung Quốc (đơn vị tư vấn) đang nghiên cứu báo cáo cuối kỳ quy hoạch tuyến đường sắt khổ tiêu chuẩn Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng. Cụ thể, tuyến đường sắt tiêu chuẩn Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng sẽ chạy qua 8 tỉnh với chiều dài khoảng 390km và được kết nối với tuyến đường sắt Hà Khẩu (Trung Quốc). Ước tính tổng mức đầu tư khoảng 100.000 tỷ đồng (chưa tính chi phí giải phóng mặt bằng). Kinh phí cho quy hoạch tuyến đường sắt này Chính phủ Trung Quốc viện trợ.

Theo nhiều chuyên gia, trong khi tuyến đường sắt cao tốc Bắc – Nam, một dự án với tổng mức đầu tư quá lớn vẫn đang “xếp hàng” chờ vốn và một số các dự án đường sắt khác vẫn đang “đắp chiếu” chờ tiếp tục triển khai thì việc triển khai thêm một dự án đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng với tổng vốn đầu tư có thể lên đến 100.000 tỷ đồng có thể gây ra tình trạng đầu tư dàn trải, lãng phí nguồn lực và chưa xác định được hiệu quả kinh tế rõ ràng.

Trao đổi với phóng viên Báo Hải quan về việc liệu có cần thiết đầu tư xây dựng thêm một tuyến đường sắt mới trong khi nguồn vốn ngân sách hiện nay đang rất hạn hẹp, chuyên gia kinh tế Đặng Đình Đào cho rằng, trong bối cảnh nguồn vốn cho ngành đường sắt vẫn còn “nhỏ giọt”, đầu tư thêm một tuyến đường sắt là lãng phí.

Ông Nguyễn Xuân Thủy, chuyên gia giao thông cũng cho rằng, việc đầu tư xây dựng tuyến đường sắt cao tốc Bắc – Nam với số vốn khoảng 58 tỷ USD là việc cần tập trung cho trước mắt của ngành giao thông. Bởi đây là một tuyến đường sắt xuyên suốt, với nhiều giá trị về kinh tế với nguồn vốn cần huy động là rất lớn trong khi tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng chỉ là một tuyến đường sắt thuộc phân khúc nhánh.

Cũng theo chuyên gia này, việc ôm đồm và lập quá nhiều quy hoạch tuyến đường sắt có thể khiến Bộ Giao thông vận tải “vỡ trận”. Chính vì vậy, Bộ Giao thông vận tải cần xác định rõ lợi ích hiệu quả, tránh tình trạng đầu tư dàn trải và lãng phí.