Đau đầu với những khoản thuế nợ đọng

Hoạt động nghiệp vụ tại Chi cục Hải quan Yên Phong, Cục Hải quan Bắc Ninh. Ảnh: T.Trang.

Nợ “treo”từ năm này qua năm khác

Phó cục trưởng Cục Công nghệ thông tin và Thống kê hải quan Lê Đức Thành chia sẻ, hiện trên hệ thống quản lý thuế của cơ quan Hải quan đang hiển thị nhiều khoản nợ thuế, trong đó có những khoản nợ thuế rất nhỏ, có khoản nợ chỉ vài chục nghìn đồng từ năm 1994, vì không tìm ra được “chủ nợ” và cũng không có văn bản nào của Bộ Tài chính hướng dẫn xử lý hoặc xóa nợ, do đó khoản nợ này cứ thế “treo” từ năm này qua năm khác.

Không chỉ riêng khoản nợ thuế XNK, những khoản nợ phí, lệ phí hải quan cũng khiến cơ quan Hải quan đau đầu. Lệ phí hải quan chỉ 20.000 đồng cho 1 tờ khai, tuy nhiên có trường hợp DN nợ tới vài triệu đồng tiền lệ phí hải quan, trong khi đó hiện không có bất kỳ văn bản nào của Bộ Tài chính cho phép cơ quan Hải quan cưỡng chế trong trường hợp DN nợ lệ phí, vì vậy, cơ quan Hải quan rất vất vả trong việc thu đòi những khoản nợ này.

Thực tế, các khoản nợ thuế tồn đọng là các khoản phát sinh do cơ chế chính sách cũ (Luật Thuế XK, thuế NK) cho phép DN được ân hạn thuế. Các DN lợi dụng quy định này, sau khi XNK hàng hóa đã bỏ trốn khỏi địa chỉ đăng ký kinh doanh hoặc tự giải thể để thành lập DN mới. Một số DN nợ thuế mặc dù đang hoạt động nhưng không có khả năng trả nợ do kinh doanh thua lỗ, khó khăn về tài chính, tài sản đã mang đi thế chấp, cầm cố. Một số DN nợ thuế quá lâu (từ 10 năm đến 20 năm), hiện không còn tồn tại trên hệ thống của cơ quan quản lý thuế, không nằm trong diện được xóa nợ.

Hiện số nợ thuế của ngành Hải quan được phân ra 3 nhóm: Nhóm nợ có khả năng thu; nhóm nợ khó thu; nhóm nợ chờ xóa, xét miễn, giảm, được giảm, khoanh, gia hạn. Tính đến thời điểm 28/02/2018, số tiền nợ thuế của ngành Hải quan là 5.405,89 tỷ đồng, trong đó: nhóm nợ có khả năng thu là 1.433,37 tỷ đồng, nhóm nợ quá hạn chờ xóa, xét miễn, giảm là 113,19 tỷ đồng (giảm 13,22 tỷ đồng so với thời điểm 31/12/2017; nhóm nợ khó thu hồi là 3.859,34 tỷ đồng.

Có thể thấy, từ khi Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý thuế có hiệu lực, DN không còn được nợ thuế, mà phải nộp thuế ngay khi thông quan hàng hóa (DN chỉ được nợ thuế khi có tổ chức tín dụng bảo lãnh), đã giúp ngành Hải quan giảm thiểu được nợ thuế và không phát sinh nợ mới. Vì vậy, số nợ thuế hiện tại của ngành Hải quan chủ yếu là nợ cũ còn lại trước khi Luật Quản lý thuế có hiệu lực và nợ do ấn định thuế từ khâu kiểm tra sau thông quan.

Trong công tác quản lý nợ, cơ quan Hải quan cũng đã định rõ các tiêu chí phân loại nợ theo những nhóm nợ cụ thể: Nhóm nợ khó thu; nhóm nợ chờ xóa, chờ miễn thuế, giảm, gia hạn, nộp dần; nhóm nợ có khả năng thu. Các bước thực hiện phân loại nợ và lập hồ sơ theo dõi người nộp thuế. Tuy nhiên, đau đầu nhất với cơ quan Hải quan vẫn là các loại nợ khó thu, đến thời điểm hiện nay, con số nợ này là 3.859,34 tỷ đồng. Số nợ này bao gồm: Nợ của DN đã giải thể, nợ của DN đã phá sản, nợ của người nộp thuế có liên quan đến trách nhiệm hình sự, nợ của người nộp thuế có khiếu nại, khởi kiện chưa chịu nộp theo quyết định truy thu, ấn định thuế của cấp có thẩm quyền, nợ của DN không còn hoạt động sản xuất kinh doanh tại địa điểm đăng ký kinh doanh, ngừng và tạm ngừng hoạt động kinh doanh.

Thu không được, xóa cũng khó

“Ôm” các khoản nợ từ năm này qua năm khác, đã áp dụng mọi biện pháp cưỡng chế nhưng không thu được nợ, vì vậy một trong những nội dung được Hải quan các tỉnh, thành phố kiến nghị nhiều nhất là quy định về cưỡng chế và xóa nợ thuế.

Kiến nghị về công tác quản lý nợ thuế, theo Cục Hải quan Bình Dương và Cục Hải quan Hà Nội, mặc dù Luật Quản lý thuế đã quy định một số trường hợp được xóa nợ tiền thuế nhưng chưa bao gồm hết những trường hợp phát sinh trong thực tế. Có những trường hợp DN nợ thuế đã quá 10 năm, nhưng cơ quan Hải quan không thể áp dụng hết các biện pháp cưỡng chế theo Luật quy định vì các DN này đã được các cơ quan có thẩm quyền (như Sở Kế hoạch và Đầu tư, Ban quản lý các Khu công nghiệp, UBND tỉnh…) ra quyết định chấm dứt hoạt động hoặc giải thể trước thời điểm Luật có hiệu lực (1-7-2006). Hoặc cả những trường hợp nhiều chủ DN nước ngoài bỏ trốn về nước khi chưa hoàn thành nghĩa vụ về thuế.

Bên cạnh đó, trong quá trình thực hiện các biện pháp đôn đốc thu hồi nợ thuế, các cục hải quan gặp khó khăn và không thực hiện được các biện pháp cưỡng chế (khấu trừ một phần tiền lương, thu nhập; kê biên tài sản, bán đấu giá tài sản kê biên, thu tiền, tài sản khác của đối tượng bị cưỡng chế thi hành quyết định hành chính do tổ chức, cá nhân khác đang nắm giữ…). Nguyên nhân là do cơ quan Hải quan không có cơ sở để xác định về tiền lương, thu nhập, tài sản của đối tượng bị cưỡng chế. Luật Quản lý thuế không quy định cơ quan có thẩm quyền chịu trách nhiệm cung cấp thông tin về tài sản các loại của DN. Mặt khác, nhiều DN phát sinh nợ thuế từ lâu, đã thực hiện thu hồi Giấy Chứng nhận đăng ký kinh doanh, đã giải thể nên không thể thực hiện các biện pháp cưỡng chế trên. Không những thế, biện pháp khấu trừ tiền lương hoặc thu nhập chỉ có thể áp dụng với cá nhân nợ thuế, không thể áp dụng với DN nợ thuế.

Từ thực tế trên, hai đơn vị này cùng kiến nghị, cần xây dựng cơ chế xóa nợ thuế phù hợp, đơn giản hóa quy trình xóa nợ tiền thuế, tiền phạt chậm nộp, tiền xử phạt đối với DN mất tích, phá sản, bỏ trốn để vừa tránh thất thu ngân sách, vừa giảm áp lực, thời gian và công sức cho cơ quan quản lý thuế.

Liên quan đến vấn đề này, Cục Hải quan Lạng Sơn kiến nghị, cơ quan có thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật về cưỡng chế thi hành quyết định hành chính trong lĩnh vực hải quan cần có những biện pháp cưỡng chế hiệu quả hơn, tăng cường trách nhiệm của các cơ quan tổ chức, cá nhân trong việc phối hợp thực hiện các biện pháp cưỡng chế. Đồng thời cần sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến việc giải thể, phá sản, tạm ngừng hoạt động của các DN để ngăn chặn hiện tượng trốn tránh thực hiện trách nhiệm nộp thuế truy thu, tiền phạt xử phạt vi phạm hành chính trong công tác kiểm tra sau thông quan.

Đặc biệt cần xem xét lại quy định về các trường hợp được xóa nợ thuế, trong đó yêu cầu cơ quan quản lý thuế phải áp dụng hết các biện pháp cưỡng chế quy định tại điểm b, c, d khoản 1 Điều 93 Luật Quản lý thuế. Đối với quy định này, cơ quan Hải quan không thể thực hiện được do vướng mắc về quyền sở hữu được quy định tại Hiến pháp và trình tự thủ tục thực hiện đối với các trường hợp này hết sức phức tạp.

Bên cạnh đó, Hải quan Lạng Sơn cũng đề nghị mở rộng đối tượng được xóa nợ thuế đối với các khoản nợ thuế trên 10 năm mà cơ quan Hải quan đã thực hiện các biện pháp đôn đốc, cưỡng chế nhưng không thu hồi được.

Có cùng ý kiến trên, đại diện Cục Hải quan Đồng Nai và Khánh Hòa cho rằng, Bộ Tài chính và Tổng cục Hải quan cần có những kiến nghị để sửa đổi về trường hợp DN phát sinh các khoản nợ tiền thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt chưa đủ 10 năm mà cơ quan Hải quan đã áp dụng đủ các biện pháp cưỡng chế thi hành quyết định hành chính thuế vẫn không thu được tiền, trong khi đó, chủ DN đã bỏ trốn, mất tích, không có đối tượng để thu hồi nợ thuế, DN đã bị thu hồi giấy chứng nhận kinh doanh, giấy phép thành lập và hoạt động, giấy phép hành nghề… đề xuất lập hồ sơ xóa nợ (không cần đủ 10 năm).

Có thể thấy, cơ chế xóa nợ thuế là nội dung mà tất cả hải quan tỉnh, thành phố đều nêu ra và đề xuất kiến nghị. Đa số ý kiến của hải quan các tỉnh, thành phố đều cho rằng, cần bổ sung quy định cụ thể việc xóa nợ thuế đối với những khoản nợ khó đòi và mở rộng đối tượng được xóa nợ thuế trên 10 năm mà các cơ quan quản lý thuế đã thực hiện đầy đủ các biện pháp cưỡng chế nhưng không có hiệu quả.