Xuất khẩu sang EU không thể bỏ qua Cơ chế điều chỉnh carbon (CBAM)

	Nhà máy và trang trại của Vinamilk được chứng nhận đạt trung hòa carbon
	Cần cơ chế thông tin, hỗ trợ doanh nghiệp Việt có “tấm vé” xuất khẩu vào EU
	Háo hức ngóng chờ thị trường tín chỉ carbon

CBAM sẽ tập trung vào hàng hóa có nguy cơ rò rỉ carbon cao nhất- thách thức lớn cho ngành thép. Ảnh: ST

Tập trung vào hàng hóa có nguy cơ rò rỉ carbon cao

Theo Thương vụ Việt Nam tại Bỉ và EU, CBAM sẽ bắt đầu áp dụng trong giai đoạn chuyển tiếp vào ngày 1/10/2023, giai đoạn báo cáo đầu tiên cho các nhà nhập khẩu kết thúc vào ngày 31/1/2024. Bộ quy tắc và yêu cầu đối với việc báo cáo lượng phát thải theo CBAM sẽ được cụ thể hóa trong đạo luật triển khai và sẽ được Ủy ban thông qua sau khi tham khảo ý kiến của Ủy ban CBAM, bao gồm các chuyên gia từ các quốc gia thành viên EU.

Trong giai đoạn đầu, CBAM sẽ tập trung vào hàng hóa có nguy cơ rò rỉ carbon cao nhất là xi măng, sắt và thép, nhôm, phân bón, hydrogen và điện. Thương vụ Việt Nam tại Bỉ và EU cho biết, theo quy định có hiệu lực vào 16/5/2023, CBAM sẽ bắt đầu áp dụng trong giai đoạn chuyển tiếp từ ngày 1/10/2023. Để tạo điều kiện triển khai suôn sẻ, các nhà nhập khẩu EU sẽ không phải thực hiện điều chỉnh tài chính trong thời gian này.

Tuy nhiên, sau khi thực hiện đầy đủ vào năm 2026, CBAM sẽ hoạt động như sau: các nhà nhập khẩu hàng hóa thuộc phạm vi điều chỉnh của CBAM tại EU sẽ cần phải mua giấy chứng nhận CBAM. Nhà nhập khẩu EU phải khai báo trước ngày 31/5 hàng năm số lượng hàng hóa và phát thải gắn liền trong những hàng hóa được nhập khẩu vào EU trong năm trước. Đồng thời, nhà nhập khẩu nộp lại số lượng chứng chỉ CBAM tương ứng với lượng phát thải khí nhà kính có trong sản phẩm.

“Nếu các nhà nhập khẩu EU có thể chứng minh, dựa trên thông tin đã được xác minh từ các nhà sản xuất ở nước thứ ba, rằng giá carbon đã được thanh toán trong quá trình sản xuất hàng hóa nhập khẩu, thì số tiền tương ứng có thể được khấu trừ vào hóa đơn cuối cùng của họ”, Thương vụ Việt Nam tại Bỉ và EU cho biết.

Bà Phạm Châu Giang, chuyên gia cao cấp Quỹ VinaCapital cho rằng, theo lộ trình hiện nay, trước mắt năm 2027-2028 các doanh nghiệp phải bước đầu đưa ra những cải tiến giảm phát thải carbon nếu không sẽ phải đối mặt với một số mức thuế, phí nhất định. Đặc biệt những ngành đầu tiên phải đóng thuế carbon nếu như không đưa ra được các giải pháp giảm phát thải carbon. Tiếp theo các nước xuất khẩu khác sẽ lần lượt áp thuế carbon nếu doanh nghiệp không chủ động chuyển đổi.

Tăng tốc chuyển đổi năng lượng

Ông Nguyễn Cảnh Cường, Tham tán thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Anh cho biết, EU đã ban hành Cơ chế điều chỉnh carbon qua biên giới (CBAM) mới. Anh cũng đang tiến hành tham vấn về một cơ chế tương tự từ ngày 30/3 đến hết ngày 22/6/2023.

CBAM sẽ thay thế Cơ chế thị trường phát thải của EU cho giai đoạn 2026 – 2035. CBAM là một công cụ chính sách mới của EU cho phép đánh thuế bổ sung đối với hàng nhập khẩu trong các ngành có mức phát thải cao gồm sản xuất gang, thép, nhôm, phân bón, xi măng, điện và hydrogen. Thuế bổ sung này được gọi là thuế carbon và được tính toán dựa trên mức độ phát thải của sản phẩm trong quá trình sản xuất.

Trong giai đoạn chuyển tiếp, các nhà nhập khẩu phải báo cáo về mức độ phát thải khí nhà kính của sản phẩm nhập khẩu nhưng chưa phải nộp thuế. Sau khi CBAM có hiệu lực, các nhà nhập khẩu phải khai báo về mức độ phát thải của sản phẩm nhập khẩu năm trước để Cơ quan thẩm quyền Anh tính thuế.

CBAM có mục đích ngăn chặn hiện tượng chuyển dịch phát thải CO2 hay còn gọi là rò rỉ CO2 qua biên giới nói trên và khuyến khích các ngành công nghiệp toàn cầu tăng tốc quá trình từ bỏ nhiên liệu hóa thạch có mức phát thải CO2 cao sang sử dụng năng lượng sạch hơn có mức phát thải thấp như năng lượng gió, năng lượng mặt trời,…). Ngoài ra, CBEM còn có mục đích tăng nguồn thu từ thuế carbon để chi cho các dự án môi trường và bảo hộ một số ngành công nghiệp nội địa (sản xuất gang, thép, nhôm, phân bón, xi măng, điện và hydrogen) trước sức ép cạnh tranh của hàng nhập khẩu có giá thấp hơn.

Về bản chất, CBAM vừa là công cụ giảm dịch chuyển phát thải CO2 qua biên giới, vừa khuyến khích các ngành công nghiệp trong và ngoài nước ứng dụng công nghệ carbon thấp, chuyển đổi năng lượng theo hướng sạch hơn (để được giảm thuế carbon) và vừa là công cụ bảo hộ công nghiệp nội địa của các nước phát triển. CBAM cũng khuyến khích các nước khác ban hành các biện pháp chống biến đổi khí hậu mạnh mẽ hơn và hiệu quả hơn.

CBAM sẽ không có tác động đáng kể đối với thương mại trong giai đoạn từ nay đến ngày 1/1/2026. Tuy nhiên, trong thời kỳ chuyển tiếp này, các ngành công nghiệp sử dụng nhiều năng lượng (điện, gas) và có mức độ phát thải khí nhà kính cao phải chuyển đổi công nghệ để không vấp phải rào cản thuế carbon qua biên giới mới trong tương lai.

Những tác động dài hạn của CBAM có thể dự báo là sản xuất và xuất khẩu các sản phẩm gang, thép, nhôm, xi măng và phân bón của các nước đang phát triển trong đó có Việt Nam sẽ gặp khó khăn khi lợi thế cạnh tranh nhờ giá điện rẻ hơn và chi phí bảo vệ môi trường thấp hơn sẽ giảm sút vì chi phí thuế carbon qua biên giới mới phát sinh. Bên cạnh đó, các ngành công nghiệp phát thải thấp sẽ có cơ hội tăng trưởng trong khi các ngành công nghiệp phát thải cao sẽ suy giảm.

Do đó, theo ông Nguyễn Cảnh Cường, các doanh nghiệp trong các ngành chịu tác động của CBAM cần tăng tốc chuyển đổi năng lượng và từng bước ứng dụng công nghệ phi carbon hóa trong sản xuất. Cùng với đó tăng cường phổ biến CBAM tới các doanh nghiệp và hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng kế hoạch chuyển đổi công nghệ phi carbon hóa để thích ứng với sự thay đổi của thị trường xuất khẩu.