Việt Nam - Thành viên chủ chốt, tích cực, có trách nhiệm của Cộng đồng Pháp ngữ

Trong khuôn khổ chuyến công tác từ ngày 30/9-7/10, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm sẽ tham dự Hội nghị cấp cao Pháp ngữ lần thứ 19 tại Pháp và thăm chính thức Cộng hòa Pháp theo lời mời của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron.

Việc Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm tham dự Hội nghị cấp cao Pháp ngữ lần thứ 19 tiếp tục khẳng định Việt Nam là thành viên chủ chốt, tích cực, có trách nhiệm trong việc tăng cường hình ảnh và sự hiện diện của Cộng đồng Pháp ngữ tại khu vực châu Á-Thái Bình Dương cũng như trên thế giới.

Hơn 5 thập kỷ hợp tác của Cộng đồng Pháp ngữ

Francophonie là khái niệm về Cộng đồng các nước có sử dụng tiếng Pháp, xuất hiện lần đầu tiên vào cuối thế kỷ 19, dưới ngòi bút của một nhà địa lý người Pháp - O. Reclus. Lúc đó, khái niệm chỉ được hiểu là bao hàm toàn bộ các dân tộc, các vùng nói tiếng Pháp trên thế giới.

Đến những năm 60 của thế kỷ 20, cùng với sự tiến bộ nhanh chóng của khoa học kỹ thuật và xu thế liên kết khu vực, quan hệ giữa các nước thuộc địa nói tiếng Pháp mới giành được độc lập với chính quốc và giữa các nước này với nhau có những biến đổi sâu sắc.

Trong bối cảnh đó, bắt đầu từ sáng kiến của Tổng thống Senegal Léopold Sédar Senghor đưa ra tháng 3/1962, đã dấy lên một phong trào vận động cho sự ra đời của một cộng đồng các nước có sử dụng tiếng Pháp với mục đích phát triển các mối quan hệ văn hóa, khoa học và kỹ thuật giữa các quốc gia này.

Hàng loạt các tổ chức quốc tế sử dụng tiếng Pháp được thành lập, như Hội nghị Bộ trưởng Giáo dục các nước có sử dụng tiếng Pháp (CONFEMEN, năm 1960), Hiệp hội các trường đại học sử dụng từng phần hoặc toàn phần tiếng Pháp (AUPELF-UREF, năm 1961), Liên minh các nghị sỹ nói tiếng Pháp (AIPLF, năm 1967), Tổ chức hợp tác văn hóa và kỹ thuật (ACCT, năm 1970)...

Tuy nhiên, hợp tác giữa các nước trong các tổ chức này vẫn mang đậm tính chất nghề nghiệp và kỹ thuật, chưa đáp ứng được nguyện vọng của nhiều nước muốn có một tổ chức có tầm vóc chính trị, có vị trí và tiếng nói đáng kể trong quan hệ quốc tế.

Ngày 20/3/1970, tại Cộng hòa Niger, 77 thành viên Cộng đồng Pháp ngữ đã ký Hiệp định Niamey (La Francophonie). Kể từ đó, ngày 20/3 hằng năm được lấy làm Ngày quốc tế Pháp ngữ để kỷ niệm ngôn ngữ và văn hóa của Cộng đồng Pháp ngữ.

Hội nghị thượng đỉnh được tổ chức lần đầu tiên vào tháng 2/1986 và từ đó diễn ra 2 năm/1 lần.

Tháng 12/1998, Hội nghị Bộ trưởng phụ trách Pháp ngữ lần thứ 12, họp tại Bucharest (Romania), đã thông qua tên gọi chính thức của Cộng đồng các nước có sử dụng tiếng Pháp (ACCT) là Tổ chức quốc tế Pháp ngữ (OIF).

Trải qua hơn 50 năm hình thành và phát triển, Cộng đồng Pháp ngữ đã cho thấy tinh thần đoàn kết và mong muốn được chung sống trong sự khác biệt, đa dạng và cùng phát huy các giá trị nhân văn của thế giới.

Cộng đồng Pháp ngữ hiện có 88 quốc gia và vùng lãnh thổ thành viên, trong đó có 27 quan sát viên, hiện diện ở khắp các châu lục trên thế giới. Với khoảng 1,2 tỷ người, cộng đồng Pháp ngữ chiếm 16% dân số thế giới và 20% thương mại toàn cầu.

Ngày nay, tiếng Pháp là một trong những ngôn ngữ được sử dụng nhiều trên thế giới và vì vậy Cộng đồng Pháp ngữ ngày càng phát triển thành một không gian đa dạng, có nhiều tiềm năng để thúc đẩy hợp tác giữa các nước thành viên.

Hội nghị cấp cao Pháp ngữ lần thứ 19 diễn ra vào ngày 4-5/10/2024 tại Pháp, trong bối cảnh hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu hướng chủ đạo của tình hình thế giới và khu vực, song vẫn tồn tại nhiều biến động phức tạp, khó lường.

Dù đối mặt với nhiều thách thức nhưng Tổ chức quốc tế Pháp ngữ (OIF) đã nỗ lực thể hiện vai trò trong tìm kiếm giải pháp cho các xung đột, làm trung gian hòa giải, hỗ trợ tiến trình thực thi dân chủ, tăng cường nhà nước pháp quyền và quản trị tốt; tiếp tục thực hiện cải cách, thúc đẩy triển khai các chiến lược, chương trình và các sáng kiến hợp tác về thực hiện các Mục tiêu phát triển bền vững, ứng phó với biến đổi khí hậu, thúc đẩy bình đẳng giới, tăng cường sử dụng và đào tạo tiếng Pháp, đa dạng văn hóa và ngôn ngữ...

Với những nỗ lực đó, sức hút của Cộng đồng Pháp ngữ vẫn được duy trì, thể hiện qua việc có gần 10 nước và vùng lãnh thổ đang xin gia nhập OIF hoặc chuyển từ cơ chế quan sát viên thành thành viên liên kết, từ thành viên liên kết thành thành viên chính thức.

Việt Nam - thành viên chủ chốt và trách nhiệm của Cộng đồng Pháp ngữ

Việt Nam chính thức gia nhập Cộng đồng các nước có sử dụng tiếng Pháp từ năm 1970. Trước đó, phần lớn các nước Pháp ngữ đều ủng hộ tích cực cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc trong thế kỷ 20 và coi Việt Nam là biểu tượng của cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.

Đặc biệt, trong thời kỳ bị bao vây, cấm vận, Việt Nam đã tranh thủ được nhiều sự giúp đỡ, hỗ trợ quý báu của Cộng đồng Pháp ngữ về nguồn vốn, chất xám và kỹ thuật...

Đồng thời, Cộng đồng Pháp ngữ là diễn đàn để Việt Nam triển khai chính sách đối ngoại, là kênh để tranh thủ tăng cường quan hệ song phương với một số thành viên phát triển như Pháp, Canada, Thụy Sĩ... hay với các nước bạn bè châu Phi truyền thống.

Kể từ khi chính thức gia nhập Tổ chức quốc tế Pháp ngữ (OIF), Việt Nam đã lần lượt tham gia vào nhiều tổ chức khác thuộc Cộng đồng Pháp ngữ. Việt Nam đã tham dự các Hội nghị cấp cao ngay từ hội nghị đầu tiên. Việt Nam đã lần lượt được bầu là thành viên của Ủy ban nối tiếp quốc tế (CIS) trước đây, sau đó là Ủy viên Hội đồng thường trực Pháp ngữ (CPF).

Việt Nam đã được Cộng đồng nhiều lần tín nhiệm bầu vào các cương vị quan trọng, như Chủ tịch Hội đồng thường trực Pháp ngữ (CPF) năm 1996, Chủ tịch Hội nghị Bộ trưởng Pháp ngữ (CMF) nhiệm kỳ 1996-1997, Chủ tịch Hội nghị cấp cao nhiệm kỳ 1997-1998, Phó Chủ tịch Ban Tài chính và Hành chính thuộc CPF hai nhiệm kỳ 2009-2011 và 2011-2013, Chủ tịch Ủy ban Hợp tác và Chương trình của Hội đồng thường trực Pháp ngữ (2013-2015) và là thành viên của Hội đồng quản trị của Cơ quan đại học Pháp ngữ (2013-2017), Chủ tịch Mạng lưới các đại diện quốc gia phụ trách Pháp ngữ của khu vực châu Á-Thái Bình Dương (RESIFAP) (2013-2016), Đại sứ Trần Thị Hoàng Mai được Tổng Thư ký OIF bổ nhiệm làm Trưởng Đại diện Văn phòng Pháp ngữ tại khu vực Tây Phi, là người châu Á đầu tiên đứng đầu một văn phòng khu vực của OIF (tháng 9/2020)...

Việt Nam được đánh giá là một thành viên tích cực và có vai trò quan trọng trong tổ chức Pháp ngữ. Do tham gia đầy đủ và thực chất trên hầu hết các vấn đề ưu tiên của Cộng đồng, từ hoạch định chiến lược hợp tác, thúc đẩy cải cách hành chính, tài chính cho đến điều chỉnh nguồn lực cho các lĩnh vực giáo dục và phát triển, nên Việt Nam thuộc nhóm đang phát triển nòng cốt, có tiếng nói đối với việc hoạch định và triển khai chiến lược hợp tác của Cộng đồng Pháp ngữ.

Tại OIF, Việt Nam đã có nhiều sáng kiến thúc đẩy hợp tác và tăng cường đối thoại giữa các nước thành viên trong cộng đồng. Việc lãnh đạo cấp cao Việt Nam tham dự các hội nghị thượng đỉnh Pháp ngữ cũng đã thể hiện sự coi trọng của Việt Nam đối với Cộng đồng Pháp ngữ.

Dấu ấn đậm nét nhất của Việt Nam phải kể đến là sự kiện Hội nghị thượng đỉnh Pháp ngữ lần thứ 7 tổ chức tại Hà Nội (tháng 11/1997). Qua sự kiện này, Việt Nam đã đóng góp quan trọng vào việc thể chế hóa hoạt động chính trị, đề cao hợp tác kinh tế bên cạnh các lĩnh vực chính trị, văn hóa-ngôn ngữ và giáo dục-đào tạo.

Tiếp đó, tháng 3/2019, Việt Nam lần đầu tiên tổ chức Lễ kỷ niệm Ngày quốc tế Pháp ngữ mang tên “Sắc màu Pháp ngữ” nhằm quảng bá, giới thiệu về Cộng đồng Pháp ngữ cũng như những mục tiêu, giá trị chung của Pháp ngữ, đề cao vai trò và đóng góp của Việt Nam...

Việt Nam cũng là nước điều phối xây dựng thành công Chiến lược kinh tế Pháp ngữ giai đoạn 2020-2025, đồng thời cũng là quốc gia đầu tiên đoàn doanh nghiệp Pháp ngữ đến trong chuỗi hoạt động triển khai chiến lược này. Việc lựa chọn Việt Nam là điểm đến đầu tiên thể hiện sự coi trọng đặc biệt của cộng đồng đối với vai trò của Việt Nam trong thúc đẩy hợp tác kinh tế Pháp ngữ.

Tháng 11/2021, nhân chuyến thăm của Thủ tướng Phạm Minh Chính đến trụ sở Cộng đồng Pháp ngữ tại Pháp, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã có cuộc hội kiến Tổng thư ký Cộng đồng Pháp ngữ Louise Mushikiwabo, trong đó hợp tác kinh tế là nội dung trọng tâm mà hai bên tập trung trao đổi.

Thủ tướng đã đề nghị khối Pháp ngữ có những giải pháp cụ thể để tăng cường hợp tác kinh tế giữa các nước thành viên, tạo điều kiện cho các nước nghèo có điều kiện phát triển, hội nhập kinh tế quốc tế.

Tiếp đó, Tổng Thư ký Pháp ngữ Louise Mushikiwabo đã có chuyến thăm chính thức và dẫn đầu đoàn xúc tiến kinh tế, thương mại Pháp ngữ tới Việt Nam. Nhân dịp này, Việt Nam đã đăng cai tổ chức Diễn đàn kinh tế cấp cao Việt Nam-Pháp ngữ (từ ngày 22-26/3/2022) với nhiều hoạt động, như: Diễn đàn doanh nghiệp Pháp ngữ, Diễn đàn kinh tế cấp cao Việt Nam-Pháp ngữ, Liên hoan sách Pháp ngữ...

Gần đây nhất, nhân dịp tham dự Hội nghị Hội đồng Bộ trưởng của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) năm 2024 tại Pháp, Bộ trưởng Ngoại giao (nay là Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao) Bùi Thanh Sơn đã tới thăm trụ sở Tổ chức quốc tế Pháp ngữ (OIF) và có cuộc gặp với Tổng Thư ký OIF Louise Mushikiwabo (ngày 3/5/2024).

Tại buổi gặp mặt, Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn khẳng định Việt Nam là thành viên tích cực và có trách nhiệm của Cộng đồng Pháp ngữ; luôn ủng hộ những nỗ lực của OIF trong việc thúc đẩy hợp tác vì hòa bình, phát triển trên thế giới và trong không gian Pháp ngữ; hỗ trợ các nước thành viên thực hiện Mục tiêu phát triển bền vững, tăng cường chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, ứng phó với các thách thức toàn cầu như dịch bệnh, ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu...

Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn khẳng định Việt Nam sẽ tham gia và đóng góp tích cực tại Hội nghị cấp cao Pháp ngữ lần thứ 19 diễn ra tại Pháp vào tháng 10/2024; mong muốn hội nghị lần này sẽ mang lại những kết quả thiết thực, tạo động lực cho hợp tác Pháp ngữ trong thời gian tới.

Về phần mình, Tổng Thư ký OIF Louise Mushikiwabo nhấn mạnh OIF hết sức coi trọng vai trò và vị trí của Việt Nam trong Cộng đồng Pháp ngữ; hoan nghênh việc Việt Nam tăng mức đóng góp hàng năm và chia sẻ kinh nghiệm với các nước châu Phi trong việc tự chủ lương thực, xóa đói giảm nghèo; nhất trí ủng hộ đề nghị của Việt Nam về việc thúc đẩy các hoạt động hợp tác ba bên trong không gian Pháp ngữ trên các lĩnh vực nông nghiệp, y tế, giáo dục; sẵn sàng làm cầu nối thúc đẩy quan hệ kinh tế, thương mại, đầu tư, du lịch bền vững giữa Việt Nam và các nước Pháp ngữ, đặc biệt là thông qua Chiến lược kinh tế Pháp ngữ 2020-2025 và Chương trình hợp tác giai đoạn 2024-2027...

Theo nhận định của Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn, với 88 quốc gia và vùng lãnh thổ thành viên, dân số khoảng 1,2 tỷ người, không gian kinh tế Pháp ngữ còn nhiều dư địa để Việt Nam đẩy mạnh hợp tác một cách sâu rộng, đặc biệt trong các lĩnh vực kinh tế, thương mại, đầu tư, giáo dục và đào tạo, nông nghiệp, du lịch bền vững, khoa học, công nghệ...

Việc Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm tham dự Hội nghị cấp cao Pháp ngữ lần thứ 19 tại Pháp tiếp tục khẳng định vai trò của Việt Nam là thành viên chủ chốt của Cộng đồng Pháp ngữ tại khu vực châu Á-Thái Bình Dương, cũng như sự tham gia tích cực, có trách nhiệm của Việt Nam vào các hoạt động chung của cộng đồng Pháp ngữ nói riêng và cộng đồng quốc tế nói chung, góp phần tăng cường, củng cố chủ nghĩa đa phương, hợp tác và đoàn kết quốc tế; thông qua đó tiếp tục khẳng định những thành tựu phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa của Việt Nam thời gian qua./.