Tuân thủ quy định của từng thị trường để xuất khẩu rau quả thuận lợi

Ông Đặng Phúc Nguyên

Ngành rau quả đang trở thành một trong những lĩnh vực nông nghiệp chủ lực của nước ta. Theo ông, đâu là nguyên nhân giúp ngành rau quả Việt Nam liên tục vượt kỉ lục trong thời gian qua?

Với vị trí địa lý nằm trong khu vực Đông Nam Á sát cạnh bờ biển Đông trải dài 3.260 km và điều kiện khí hậu nhiệt đới gió mùa với lượng mưa lớn hàng năm thuận lợi cho ngành trồng trọt, Việt Nam có tiềm năng rất lớn để trở thành một trong những quốc gia dẫn đầu về sản xuất và xuất khẩu rau, hoa, quả nhiệt đới trên thị trường khu vực và quốc tế. Với diện tích trồng cây ăn quả khoảng 1,2 triệu ha và tổng sản lượng trên 14 triệu tấn/năm, Việt Nam có tiềm năng trở thành một trong những nước xuất khẩu trái cây quan trọng cho thế giới. Bằng chứng là kim ngạch xuất khẩu rau quả Việt Nam không ngừng tăng từ 3,3 tỷ USD năm 2022 trở về trước lên 5,6 tỷ USD năm 2023 và năm nay có thể đạt hơn 7,2 tỷ USD. Dự kiến kim ngạch xuất khẩu rau quả có thể đạt hơn 10 tỷ USD vào năm 2030.

Kết quả này có được là do chất lượng rau quả của chúng ta ngày càng được nâng cao nhờ áp dụng quy trình sản xuất hiện đại với các tiêu chuẩn chất lượng quốc tế như VietGap, GlobalGap. Ngoài ra, chúng ta có sự đa dạng về chủng loại và cạnh tranh về giá.

Điều quan trọng nữa là Nhà nước đang có nhiều chính sách hỗ trợ phát triển ngành nông nghiệp, tạo điều kiện rất thuận lợi cho việc sản xuất và xuất khẩu rau quả. Ngoài ra, hiện nay, nhu cầu về thực phẩm tươi sống đang tăng cao, đặc biệt sau đại dịch Covid-19, thói quen tiêu dùng của người dân đã thay đổi, có xu hướng tiêu dùng thực phẩm tươi sống nhiều hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu rau quả.

Bên cạnh đó, Việt Nam đã thương lượng và ký được một loạt Hiệp định thương mại tự do (FTA). Theo đó, 16/19 FTA cùng với nhiều nghị định thư với các thị trường quan trọng đã mở ra nhiều cơ hội cho xuất khẩu rau quả Việt Nam thâm nhập sâu vào các thị trường, nhất là những thị trường có nhu cầu lớn, mới nổi như Trung Quốc, Trung Đông, Nam Á, Ấn Độ,... tạo ra nhiều cơ hội mới cho doanh nghiệp Việt Nam.

Ngoài ra, Việt Nam có vị trí địa lý thuận lợi, sát bên thị trường tiêu thụ rau quả lớn nhất thế giới là Trung Quốc. Đây là một thị trường có kim ngạch nhập khẩu rau quả hàng năm lên tới gần 20 tỷ USD. Trung Quốc cũng là một trong những thị trường nhập khẩu lớn trái cây của Việt Nam trong năm qua, ước đạt 4,6 tỷ USD, chiếm gần 70% lượng trái cây xuất khẩu của Việt Nam. Đây là thị trường lớn, tiềm năng, với dân số 1,4 tỷ người và là nền kinh tế lớn thứ hai của thế giới. Các cửa khẩu ở biên giới Việt Nam nằm rất gần các chợ đầu mối bên Trung Quốc nên đã rút ngắn rất nhiều thời gian vận chuyển hàng rau quả từ nơi sản xuất đến chợ tiêu thụ phía Trung Quốc, giảm đáng kể chi phí logistics so với các nước khác. Các cảng biển ở Trung Quốc cũng rất gần các cảng của Việt Nam giúp tăng thêm tính cạnh tranh cho ngành hàng rau quả Việt Nam. Hơn nữa, xuất khẩu trái cây của Việt Nam còn có lợi thế về các hiệp định thương mại song phương và đa phương mà hai nước cùng là thành viên. Ðây là cơ hội lớn để trái cây Việt Nam thâm nhập sâu vào thị trường rộng lớn này.

Bên cạnh những thuận lợi như ông đã phân tích ở trên, rau quả Việt Nam cũng phải đối mặt với nhiều thách thức, xin ông cho biết rõ hơn?

Mặc dù có nhiều lợi thế về địa lý, song rau quả Việt Nam vẫn đối diện với nhiều đối thủ cạnh tranh trên sân chơi quốc tế như Thái Lan, Malaysia, Philippines, Campuchia, Australia và một số nước ở Nam Mỹ như Chile, Peru, Ecuador. Rau quả Việt Nam phải đối mặt với nhiều thách thức như sự cạnh tranh gay gắt từ nhiều nước xuất khẩu, các rào cản kỹ thuật khắt khe về chất lượng, về bao bì, truy xuất nguồn gốc của những thị trường nhập khẩu.

Trung Quốc tuy là thị trường tiềm năng của rau quả Việt Nam nhưng đối thủ cho hàng rau quả của Việt Nam tại Trung Quốc cũng rất nhiều. Trong khi đó, tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm của Trung Quốc ngày càng nghiêm ngặt, đòi hỏi các doanh nghiệp Việt phải cập nhật và đáp ứng các yêu cầu từ thị trường.

Cụ thể, các quy định về vệ sinh thực vật và kiểm dịch động thực vật của Trung Quốc tương đối phức tạp. Hàng rau quả xuất khẩu của Việt Nam phải có mã số vùng trồng do Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC) cấp. Các cơ sở chế biến, đóng gói sản phẩm xuất khẩu cũng phải được GACC cấp mã số. Bên cạnh đó, quy định về phytosanitary (vệ sinh thực vật) và kiểm dịch động thực vật của Trung Quốc khá phức tạp và mất thời gian. Các cơ sở chế biến, đóng gói cũng phải đăng ký xin mã số của Hải quan Trung Quốc cấp sau khi kiểm tra nghiêm ngặt.

Hơn nữa, việc tìm kiếm khách hàng và xây dựng kênh phân phối tại Trung Quốc cũng là một thách thức không nhỏ bởi đa số hàng rau quả Việt Nam được bán cho thương lái nhỏ lẻ của Trung Quốc tập trung nhiều ở biên giới phía Bắc Việt Nam.

Không chỉ Trung Quốc mà nhiều thị trường chủ lực của ngành hàng rau quả Việt Nam như Mỹ, Nhật Bản, Australia cũng có hàng rào kỹ thuật ngày càng phức tạp và có tiêu chuẩn cao. Cụ thể, việc tăng loại trái cây nhập khẩu vào Mỹ cũng được đi kèm với những quy định về đa dạng hoá các hình thức kiểm dịch, các vùng trồng và cơ sở chế biến phải đáp ứng các tiêu chuẩn khác nhau, đảm bảo không có dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, không nhiễm các loại vi sinh vật, vi khuẩn nấm mốc. Quá trình thu hoạch không ảnh hưởng đến chất lượng trái cây...

Các hàng rào kỹ thuật của nước nhập khẩu nếu không được nắm bắt và tuân thủ đầy đủ sẽ biến thành “ổ gà” đối với doanh nghiệp Việt Nam trên con đường xuất khẩu, thậm chí có thể xóa sổ những nỗ lực trong công tác mở cửa thị trường vốn rất gian nan, vất vả.

Theo ông, chúng ta cần làm gì để “vượt” qua được những rào cản này?

Việc am hiểu và tuân thủ quy định của từng thị trường là cách duy nhất để hàng hóa có thể xuất khẩu thuận lợi. Theo đó, doanh nghiệp và nông dân nước ta vẫn phải tuân thủ về vùng trồng, cơ sở đóng gói, vệ sinh an toàn thực phẩm, kiểm dịch thực vật, đáp ứng toàn bộ hàng rào kỹ thuật.

Bên cạnh đó, cần đa dạng hóa sản phẩm kể cả sản phẩm chế biến sâu để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng ngày càng đa dạng về mẫu mã và xuất xứ. Doanh nghiệp cần đầu tư nhiều hơn vào công nghệ sản xuất, chế biến, áp dụng các kỹ thuật, tiêu chuẩn quốc tế để đảm bảo chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm.

Xin cảm ơn ông!