Tín hiệu “rã đông” từ thị trường trái phiếu doanh nghiệp

Thị trường TPDN đã có những tín hiệu tích cực ban đầu. Ảnh: ST

Phản ứng chính sách kịp thời

Bắt đầu từ quý 2/2022, đặc biệt là từ nửa cuối năm 2022, những vụ việc sai phạm bị các cơ quan chức năng xử lý đã tác động lớn tới tâm lý nhà đầu tư trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) riêng lẻ khiến niềm tin suy giảm. Bên cạnh đó, thanh khoản dòng tiền trả nợ trái phiếu của nhiều DN gặp khó khăn khiến thị trường này càng gia tăng rủi ro.

Theo GS.TS. Hoàng Văn Cường, Đại biểu Quốc hội, Phó Hiệu trưởng Đại học Kinh tế Quốc dân, khi xảy ra sự cố, một số DN rơi vào khủng hoảng pháp lý đã khiến thị trường TPDN rơi vào khó khăn: huy động từ phát hành trái phiếu mới giảm đi, thậm chí nhiều DN năng lực khá tốt nhưng vì tâm lý của nhà đầu tư mà phát hành giảm sút; nhiều khoản trái phiếu chưa đến hạn đáo hạn nhưng nhà đầu tư đã muốn rút; nhiều DN năng lực yếu, đến thời kỳ phải đáo hạn trái phiếu nhưng không phát hành được các lô mới nên không có nguồn để đáo hạn. Đây là yếu tố tạo ra rủi ro và sức ép lớn cho nhiều DN…

Để hỗ trợ thị trường và DN vượt qua giai đoạn khó khăn, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các cơ quan quản lý đã có nhiều quyết định quan trọng để ổn định thị trường, đưa thị trường về hoạt động đúng khuôn khổ pháp luật, góp sức cho nền kinh tế và quan trọng là khơi dậy niềm tin của nhà đầu tư để thị trường vượt qua khó khăn, phát triển bền vững.

Theo Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi, trong bối cảnh khó khăn của thị trường, chỉ trong một thời gian rất ngắn, Chính phủ ban hành 2 Nghị định gồm: Nghị định số 65/2022/NĐ-CP và Nghị định số 08/2023/NĐ-CP. Hai Nghị định này đã kịp thời giúp các DN phát hành, các nhà đầu tư có điều kiện và công cụ pháp lý để giải quyết những khó khăn trước mắt về dòng tiền, thanh khoản, tài sản đảm bảo, và những vấn đề khác liên quan… trên nguyên tắc xuyên suốt là lợi ích hài hòa và rủi ro chia sẻ. Trong đó, DN phát hành phải chịu trách nhiệm đến cùng với những nghĩa vụ như các cam kết của mình với nhà đầu tư; Nhà nước giám sát các DN, giám sát thị trường để đảm bảo việc thực thi các nhiệm vụ theo đúng các quy định của pháp luật; bản thân các nhà đầu tư cũng phải tôn trọng các quy định của pháp luật, cùng Nhà nước giám sát thị trường này minh bạch và đảm bảo hài hòa các quyền lợi, lợi ích của các bên.

Đánh giá về phản ứng chính sách của Chính phủ, GS.TS. Hoàng Văn Cường cho rằng, để thị trường trái phiếu đổ vỡ, không phục hồi được thì đây là một thất bại trong việc huy động các nguồn lực cho phát triển, tuy nhiên, tình hình thị trường TPDN của Việt Nam không đáng lo ngại vì trong cuộc khủng hoảng trái phiếu hiện nay, Chính phủ đã hành động khá kịp thời, bài bản, ngăn chặn sớm những rủi ro, không để cho tình trạng đó lún sâu. Phân tích kỹ hơn, GS.TS. Hoàng Văn Cường cho rằng, Chính phủ ban hành Nghị định 65/2022/NĐ-CP để tăng cường chuẩn hóa phát hành trái phiếu, nhưng sau đó, khi nhìn thấy việc chuẩn hóa ngay lúc này là biện pháp mạnh tay quá, gây ra nhiều khó khăn cho thị trường nên Chính phủ ngay sau đó đã ban hành Nghị định 08/2023/ NĐ-CP để giúp thị trường có thể thích nghi dần dần.

Những tín hiệu tích cực

Đến nay, tuy thị trường chưa phát triển như mong muốn nhưng đã có những tín hiệu tích cực. Thứ trưởng Nguyễn Đức Chi cho biết, phản ứng chính sách của Chính phủ rất linh hoạt, trên cơ sở căn cứ vào tính khoa học, nguyên tắc, quy chuẩn và yêu cầu thực tiễn và đã tác động khá tích cực tới thị trường.

Theo chia sẻ của Thứ trưởng, từ khi Nghị định 08 được ban hành ngày 5/3/2023, đã có 15 DN phát hành được khối lượng 26,4 nghìn tỷ đồng TPDN ra thị trường. Trong khi giai đoạn trước đó, cuối năm 2022 và 2 tháng đầu năm 2023, hầu như không có DN nào phát hành được trái phiếu ra thị trường. Đây là dấu hiệu tích cực cho thấy tác động chính sách giúp các DN và các nhà đầu tư có niềm tin và bắt đầu quay trở lại thị trường.

Ở một khía cạnh khác, Thứ trưởng Nguyễn Đức Chi cho biết, sau khi Nghị định 08 ra đời, nhiều DN đã đàm phán thành công với các nhà đầu tư trong xử lý vướng mắc về quá trình thanh khoản khi trái phiếu đến hạn. Nhờ có quy định mới của Chính phủ, các doanh nghiệp cùng với nhà đầu tư đã thực hiện được các phần việc như đàm phán, gia hạn, chuyển đổi thành tài sản,… thành công. Theo báo cáo của Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam, có 16 DN đàm phán thành công để giải quyết khối lượng trái phiếu với tổng giá trị khoảng 7,9 nghìn tỷ đồng, trong đó có một số doanh nghiệp phát hành lớn như: Tập đoàn địa ốc Bulova, Công ty cổ phần Hoàng Anh Gia Lai, Công ty cổ phần Hưng Thịnh Land… Một điểm tích cực được lãnh đạo Bộ Tài chính nhấn mạnh là việc Nghị định 08 cho phép ngưng thi hành điều kiện mới về nhà đầu tư chuyên nghiệp và xếp hạng tín nhiệm trái phiếu đến hết năm 2023. Quy định này được đánh giá là giúp DN, nhà đầu tư đáp ứng các điều kiện, quy chuẩn của Nghị định 65, bởi nếu bắt buộc áp dụng ngay thì sẽ gây sốc, giật cục, có khả năng không những không giúp thị trường tốt lên mà có thể còn xấu đi. “Sau khi có Nghị định 65 và Nghị định 08, nhận thức, ý thức của các chủ thể tham gia thị trường tốt lên rất nhiều, hiểu được trách nhiệm và nghĩa vụ của mình khi tham gia thị trường hơn. Các tổ chức phát hành, cung cấp dịch vụ chấp hành nghiêm túc chế độ cung cấp thông tin cho các nhà đầu tư. Như vậy, những quy định mới của Chính phủ bước đầu đã giúp đạt kết quả rất tích cực. Trong thời gian tới, thị trường sẽ có những điều chỉnh và bắt đầu đi lên một cách bền vững”, Thứ trưởng Nguyễn Đức Chi kỳ vọng.