Tìm “kịch bản” lạc quan cho lãi suất năm 2025

Nguồn: VCBS tổng hợp từ NHNN và báo cáo tài chính quý 3/2024 của 27 ngân hàng.

Vì sao Lãi suất huy động tăng?

Từ đầu tháng 12 đến nay, nhiều ngân hàng thương mại, từ những ngân hàng quy mô nhỏ đến quy mô lớn, đã tăng lãi suất tiết kiệm, mức tăng phổ biến 0,3-0,5% với mức lãi cao nhất đã vượt 7%/năm cho kỳ hạn dài. Mức độ phân hóa trong lãi suất huy động giữa các nhóm ngân hàng khá rõ rệt, nhóm ngân hàng quốc doanh có lãi suất thấp hơn nhiều so với các ngân hàng tư nhân.

Theo các chuyên gia, lãi suất tiết kiệm liên tục được điều chỉnh tăng tại nhiều ngân hàng phản ánh nhu cầu vốn tăng cao nhằm phục vụ sản xuất và tiêu dùng trong giai đoạn cuối năm. Chuyên gia kinh tế TS. Võ Trí Thành nhận định, lãi suất tăng một phần do yếu tố mùa vụ, một phần do một số ngân hàng thanh khoản chưa tốt.

Theo số liệu mới nhất từ Ngân hàng Nhà nước (NHNN), tính đến ngày 13/12/2024, tín dụng toàn nền kinh tế tăng khoảng 12,5% so với cuối năm 2023, cao hơn so với thống kê cuối tháng 11/2024 là 11,9%. Mức này cũng cao hơn so với mức tăng trên 9% cùng kỳ năm 2023.

Do vậy, các ngân hàng đã điều chỉnh lãi suất huy động nhằm thu hẹp khoảng cách giữa số dư tiền gửi và dư nợ tín dụng. Chưa kể, một số tổ chức tín dụng (TCTD) đang gặp áp lực thanh khoản do tỷ lệ LDR (cho vay trên huy động) ở mức cao, buộc phải tăng cường huy động vốn để duy trì các chỉ số an toàn tài chính.

Nhưng nhìn chung cả năm 2024, khi được hỏi về đánh giá phương hướng điều hành lãi suất, các chuyên gia đều ghi nhận sự điều hành linh hoạt cũng như sự hài hoà trong việc phối hợp chính sách tiền tệ và tài khóa, giúp ổn định lãi suất và đảm bảo nền kinh tế có thể tiếp cận nguồn vốn với chi phí hợp lý.

Theo báo cáo đánh giá kết quả điều hành chính sách tiền tệ năm 2024 của NHNN, trong điều hành lãi suất, NHNN tiếp tục giữ nguyên các mức lãi suất điều hành trong bối cảnh lãi suất thế giới vẫn neo ở mức cao, tạo điều kiện cho TCTD tiếp cận nguồn vốn từ NHNN với chi phí thấp, qua đó có điều kiện để hỗ trợ nền kinh tế.

NHNN cũng đã tiếp tục chỉ đạo các TCTD tiết giảm chi phí hoạt động để phấn đấu giảm lãi suất cho vay, đồng thời yêu cầu các TCTD thực hiện báo cáo và công bố công khai mức lãi suất cho vay bình quân, chênh lệch lãi suất tiền gửi và cho vay bình quân trên trang thông tin điện tử của TCTD.

Vì thế, theo báo cáo lãi suất của các ngân hàng thương mại, đến nay, mặt bằng lãi suất cho vay tiếp tục giảm khoảng 0,96%/năm so với cuối năm 2023.

Hiện trên thị trường, lãi suất cho vay bình quân của ngân hàng thương mại trong nước đối với các khoản cho vay mới và cũ còn dư nợ ở mức 6,7-9%/năm. Lãi suất cho vay ngắn hạn bình quân bằng VND đối với lĩnh vực ưu tiên khoảng 3,8%/năm, thấp hơn mức lãi suất cho vay ngắn hạn tối đa theo quy định của NHNN (4%/năm). Lãi suất cho vay USD bình quân của ngân hàng thương mại trong nước đối với các khoản cho vay mới và cũ còn dư nợ ở mức 4,1-5%/năm đối với ngắn hạn; 6-7%/năm đối với trung và dài hạn.

Duy trì môi trường lãi suất thấp

Bước sang năm 2025, nhiều dự báo về lãi suất cho thấy tín hiệu khá tích cực. Trong báo cáo về ngành ngân hàng mới công bố, các chuyên gia Công ty Chứng khoán VCBS cho rằng, khả năng lãi suất huy động sẽ duy trì đi ngang với sự hỗ trợ đến từ nỗ lực thúc đẩy tín dụng của NHNN, cùng với định hướng “tiếp tục bám sát diễn biến thị trường trong nước và quốc tế, sẵn sàng hỗ trợ thanh khoản, tạo điều kiện cho các tổ chức tín dụng cung ứng tín dụng cho nền kinh tế và kịp thời có giải pháp điều hành chính sách tiền tệ phù hợp”.

VCBS kỳ vọng, tốc độ tăng lãi suất huy động sẽ theo hướng nhích dần đều, nhưng vẫn ở mặt bằng thấp so với giai đoạn trước Covid-19. VCBS dự báo, mức lãi suất huy động sẽ tăng nhẹ 0,2-0,3 điểm % ở các kỳ hạn trung và dài hạn cho giai đoạn cuối năm 2024 và đi ngang trong năm 2025.

Tương tự, báo cáo cập nhật vĩ mô vừa phát hành của Công ty Chứng khoán VNDirect nhận định, hiện tại chưa nhận thấy động cơ để NHNN tăng lãi suất điều hành vào năm 2025, đặc biệt khi các ngân hàng trung ương khác trong khu vực đang theo xu hướng cắt giảm lãi suất điều hành. Theo VNDirect, việc mặt bằng lãi suất huy động tăng lên, mặc dù ở tốc độ vừa phải, sẽ tiếp diễn trong thời gian tới và xu hướng này chịu tác động lớn từ nhu cầu tín dụng cũng như áp lực tỷ giá.

Do đó, VNDirect dự báo lãi suất huy động bình quân năm tới sẽ tăng nhẹ nhưng vẫn sẽ thấp hơn đáng kể so với thời điểm trước dịch Covid-19. Qua đó giúp duy trì môi trường lãi suất cho vay thấp, khuyến khích doanh nghiệp và người dân mở rộng kinh doanh, đầu tư và tiêu dùng, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế vào năm 2025.

Cũng về lãi suất cho vay, báo cáo của VCBS đưa ra dự báo, mặt bằng lãi suất đi ngang và duy trì ở mức thấp cho giai đoạn cuối 2024, đầu năm 2025 theo định hướng hỗ trợ nền kinh tế. Việc lãi suất huy động tăng nhẹ sẽ tạo áp lực nhất định lên lãi suất cho vay. Tuy nhiên, hạn mức tăng trưởng (room) tín dụng dồi dào trong thời gian qua làm tăng cạnh tranh tăng trưởng tín dụng giữa các ngân hàng và giúp duy trì mặt bằng lãi suất cho vay ở mức thấp.

Theo VCBS, trong ngắn hạn, lãi suất cho vay sẽ có sự phân hóa. Lãi suất cho vay đối với nhóm ngành thuộc lĩnh vực ưu tiên như nông nghiệp, xuất khẩu… theo các chương trình ưu đãi về lãi suất có thể tiếp tục giảm nhẹ. Lãi suất ở nhóm ngành có mức độ hồi phục nhanh hơn và rủi ro hơn như bất động sản, xây dựng sẽ điều chỉnh tăng theo đà tăng của lãi suất huy động.

Tuy nhiên, với mong muốn của nhiều doanh nghiệp là lãi suất cho vay giảm thêm, thậm chí có doanh nghiệp kiến nghị giảm thêm 2-3% nữa thì vẫn là bài toán khó của không ít ngân hàng trong bối cảnh nhiều áp lực từ nợ xấu, thanh khoản hay biến động của tỷ giá ngoại tệ…

Theo VCBS, tính đến quý 3/2024, biên lợi nhuận (NIM) toàn ngành ngân hàng đã giảm xuống 3,37% so với cuối năm 2023. Dù dự kiến NIM sẽ phục hồi trong quý cuối năm 2024 khi thanh khoản dồi dào trở lại, nhu cầu tín dụng mạnh mẽ hơn và sức khoẻ tài chính của khách hàng cải thiện nhưng vẫn là áp lực cho các ngân hàng khi giai đoạn đầu năm tín dụng khó tăng cao. Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) khuyến nghị, NIM của ngân hàng phải giữ ở mức 3-3,5% mới đảm bảo cho sự phát triển an toàn bền vững của hệ thống.

Nhìn chung, việc phối hợp chặt chẽ giữa chính sách tiền tệ và tài khóa sẽ tiếp tục là yếu tố quyết định trong việc giữ vững lãi suất ổn định, giúp nền kinh tế duy trì được sức tăng trưởng bền vững. Để đạt được mục tiêu tăng trưởng kinh tế trên 8% trong năm 2025 như Chính phủ đề ra, các ngân hàng sẽ cần phải tiếp tục đẩy mạnh các biện pháp tiết giảm chi phí và cải thiện hiệu quả hoạt động.

Đồng thời, các gói tín dụng ưu đãi và các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất và xuất khẩu, sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc giúp doanh nghiệp giảm gánh nặng tài chính, thúc đẩy đầu tư và mở rộng thị trường, đối tác.

Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Đức Phớc: Hỗ trợ doanh nghiệp để “cả hai cùng thắng” Năm 2024, NHNN đã điều hành chính sách tiền tệ hợp lý, hiệu quả, lãi suất ổn định và có xu hướng giảm để hỗ trợ cho sự phát triển kinh tế; tăng trưởng tín dụng tốt; ổn định tỷ giá; hỗ trợ tín dụng cho các khách hàng bị ảnh hưởng do bão số 3 gây ra… Năm 2025, NHNN cần tiếp tục theo dõi sát tình hình kinh tế thế giới để sẵn sàng các giải pháp điều hành kịp thời, phù hợp, hiệu quả; phối hợp chính sách tiền tệ, chính sách tài khóa và các chính sách khác để đảm bảo an toàn hệ thống ngân hàng, giảm nợ xấu, cung cấp vốn hiệu quả để thúc đẩy phát triển kinh tế. NHNN và các TCTD tiếp tục triển khai hiệu quả các giải pháp hỗ trợ vốn cho doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ trên tinh thần "cả hai cùng thắng". (Lược ghi phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị Triển khai nhiệm vụ ngân hàng năm 2025, ngày 14/12/2024) TS. Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam: Cần thúc đẩy thị trường vốn phát triển lành mạnh Trong năm 2024, các TCTD chủ động tháo gỡ khó khăn cho khách hàng, ban hành nhiều cơ chế tạo điều kiện thuận lợi cho khách hàng tiếp cận vốn tín dụng. Đồng thời, chấp hành nghiêm chỉ đạo của Chính phủ, NHNN về việc cơ cấu nợ, giảm lãi suất cho vay, giảm phí, giải ngân vốn cho các lĩnh vực nông nghiệp, thủy sản, xuất nhập khẩu, sản xuất kinh doanh và nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, dự án cải tạo, xây dựng lại chung cư. Tuy nhiên, thị trường vốn gặp nhiều khó khăn, dẫn đến áp lực vốn trung và dài hạn cho nền kinh tế chuyển sang vốn tín dụng ngân hàng. Ngoài ra, việc triển khai một số chương trình, chính sách tín dụng theo chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ gặp nhiều vướng mắc do quy định pháp luật giữa các bộ, ban, ngành chưa thống nhất. Vì thế cần thúc đẩy thị trường vốn phát triển lành mạnh, an toàn, hiệu quả, đồng thời có chính sách hỗ trợ tăng trưởng xanh nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp và cá nhân sản xuất kinh doanh đáp ứng tiêu chuẩn ESG… Chuyên gia kinh tế PGS.TS. Đinh Trọng Thịnh: Giảm áp lực lên lãi suất Hiện nay, các ngân hàng vẫn phải tăng lãi suất huy động để hút nguồn vốn phục vụ nhu cầu kinh doanh cuối năm, cũng như đảm bảo cạnh tranh với các kênh đầu tư khác. Trong khi đó, lãi suất cho vay vẫn duy trì ở mức thấp, nếu tiếp tục giảm lãi suất cho vay thì NIM của nhiều ngân hàng sẽ mỏng dần, còn dưới mức 3%, nhất là các ngân hàng không có lợi thế nguồn vốn rẻ, hay tỷ lệ tiền gửi không kỳ hạn CASA thấp. Sang năm 2025, nếu đồng USD mạnh lên thì cũng gây áp lực lên lãi suất. Nhưng nếu NHNN tiếp tục giữ ổn định tỷ giá như năm 2024, thì sẽ làm giảm áp lực lên lãi suất. Để kinh tế tăng trưởng theo mục tiêu phấn đấu trên 8% mà Chính phủ đặt ra, chính sách tiền tệ và chính sách tài khoá cần tiếp tục có sự phối hợp hài hoà trong cân đối cung tiền, sử dụng các công cụ tài chính phù hợp để không tạo sức ép lên lãi suất hay thanh khoản ngân hàng. Ông Phạm Toàn Vượng, Tổng giám đốc Agribank: Kịp thời hỗ trợ khách hàng Trong năm 2024, Agribank đã chủ động triển khai kịp thời các giải pháp hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho khách hàng theo đúng chỉ đạo của Chính phủ, NHNN. Hiện nay, lãi suất cho vay bình quân của Agribank đã giảm gần 2% so đầu năm và thuộc nhóm thấp trên thị trường. Bên cạnh đó, Agribank dành nguồn lực chủ động triển khai nhiều chương trình, gói tín dụng đặc thù, ưu đãi lãi suất theo từng đối tượng khách hàng với lãi suất thấp hơn từ 2-3%/năm so với lãi suất thông thường. Đặc biệt, ngay sau khi cơn bão số 3 gây thiệt hại nặng nề, Agribank đã thực hiện ngay việc giảm lãi suất cho vay để giúp khách hàng sớm ổn định đời sống, khôi phục sản xuất kinh doanh. Đến 30/11/2024, dư nợ được giảm lãi suất hỗ trợ hơn 39.000 tỷ đồng, số tiền lãi hỗ trợ là 30 tỷ đồng với 25.000 khách hàng. Agribank cam kết sẽ tiếp tục phấn đấu tăng trưởng tín dụng, ngay từ đầu năm sẽ giữ mặt bằng lãi suất cho vay ổn định, tiếp tục tập trung xử lý nợ xấu… Minh Chi (ghi)