Thuốc kém chất lượng, hậu quả khôn lường – Bài 2: Thuốc kém chất lượng “lọt” hàng rào kiểm soát chất lượng

	Thuốc kém chất lượng, hậu quả khôn lường- Bài 1: Thuốc kém chất lượng: Dễ ra thị trường, khó thu hồi
	Tiêu hủy 15 tấn thuốc lá, xì gà, thực phẩm… kém chất lượng
	Ngăn chặn nhiều vụ sản xuất, kinh doanh vật tư y tế kém chất lượng, đã qua sử dụng

Website Công ty dược phẩm VN PHARMA với slogan “Sức khỏe của bạn – Trách nhiệm của tôi”. Công ty này sau đó đã bị phát hiện đưa thuốc ung thư giả ra thị trường

Đầy hiểm nguy

Theo bác sỹ Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, người bệnh sẽ phải đối diện với những di chứng khó lường liên quan tới sức khỏe khi không may sử dụng phải thuốc kém chất lượng. Chẳng hạn, với một bệnh nhân bị đái tháo đường được chỉ định sử dụng thuốc hạ đường huyết, nhưng do mua phải thuốc kém chất lượng khiến đường huyết chẳng những không xuống mà lại tăng cao hơn, rất dễ tử vong. Bên cạnh đó, khi thuốc không bảo đảm các hoạt chất như đăng ký, còn có thể chứa các chất có tác dụng phụ gây hại sức khỏe như gây dị ứng, nhiễm độc.

Nguy hiểm là vậy, song theo thừa nhận của các cơ quan quản lý, việc phân biệt được đâu là thuốc thật, đâu là thuốc kém chất lượng lại không thể tiến hành bằng mắt thường. Phát hiện thuốc kém chất lượng chỉ có cách duy nhất là đưa đến kiểm nghiệm tại Viện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương, song có những loại thuốc, việc kiểm nghiệm này mất rất nhiều thời gian, đến khi có kết quả thì thuốc đã nằm trong cơ thể người bệnh.

Thực tế cũng cho thấy công tác tiền kiểm chất lượng thuốc vẫn còn những lỗ hổng nhất định dù cơ quan quản lý là Cục Quản lý Dược khẳng định quy trình đã "khá chặt". Phân tích về điều này, bà Phạm Khánh Phong Lan, Phó Chủ tịch Hội Dược học Việt Nam nhận định, từ vụ việc VN Pharma đưa thuốc ung thư giả ra thị trường cho thấy, Cục Quản lý Dược khi cấp phép nhập khẩu thuốc nếu chỉ dựa trên hồ sơ, giấy tờ mà thiếu biện pháp kiểm soát chất lượng sẽ tiềm ẩn nguy cơ thuốc giả, thuốc kém chất lượng có mặt trên thị trường.

Theo bà Lan, đa số các nước rất chú trọng việc xây dựng hàng rào kỹ thuật thuốc nhập khẩu; nghiên cứu giới hạn số lượng nhập khẩu theo nhu cầu, nhất là những mặt hàng đã sản xuất trong nước. Điểm mạnh ở các nước là tiến hành kiểm tra định kỳ nhà máy sản xuất, kiểm nghiệm sản phẩm mà chi phí do bên xuất khẩu đáp ứng. Khi kiểm tra đủ điều kiện mới cho nhập thuốc. Tuy nhiên, ở Việt Nam, hiện vẫn chưa có chiến lược định hướng rõ ràng về thuốc cần ưu tiên hoặc hạn chế nhập khẩu, từ đó chưa có các giải pháp cụ thể.

Ở một khía cạnh khác, theo các chuyên gia chính sách công, để thuốc kém chất lượng có cơ hội tiếp cận với người dùng là do sự minh bạch thông tin và giám sát việc đấu thầu các gói thầu cung cấp thuốc còn nhiều bất cập.

Khó trông chờ vào đạo đức kinh doanh!

Để ngăn ngừa thuốc kém chất lượng hoành hành, theo các chuyên gia, các cơ quan quản lý cần tăng cường kiểm soát chất lượng thuốc ở cả khâu tiền kiểm và hậu kiểm, đồng thời xử phạt nghiêm những DN nhập khẩu, phân phối thuốc kém chất lượng.

Ông Trần Tuấn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Đào tạo phát triển cộng đồng, trong bối cảnh hiện nay nếu mong đợi đạo đức kinh doanh tự nguyện của DN là không phù hợp mà cần có các biện pháp để kiểm soát DN và chấn chỉnh ngay hệ thống giám sát thuốc trên thị trường.

Chuyên gia này cho hay, để bảo đảm đánh giá chất lượng thuốc sản xuất trong nước cần thực hiện công tác tiền kiểm về điều kiện cơ sở, nhà máy sản xuất của DN chứ không chỉ thực hiện công tác hậu kiểm như hiện nay. Bởi, nếu chỉ tiến hành hậu kiểm, khi thuốc đã lưu hành trên thị trường một thời gian mới lấy mẫu kiểm nghiệm có vấn đề xảy ra, người dân chẳng biết kêu ai vì đã trót uống hết thuốc.

“Đồng thời người tiêu dùng phát huy quyền của mình trong việc giám sát hoạt động của nhà nước qua các cơ quan truyền thông, qua các tổ chức độc lập và Hiệp hội Bảo vệ người tiêu dùng”, ông Trần Tuấn nói.

Để xảy ra tình trạng thuốc kém chất lượng đe doạ sức khoẻ người dân, theo ý kiến của ông Đoàn Cao Sơn, Viện trưởng Viện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương, cần nâng cao hiệu quả công tác kiểm nghiệm thuốc bởi hiện công tác này còn nhiều hạn chế.

Theo phân tích của ông Sơn, về nguyên tắc hầu hết các lô thuốc nhập khẩu của các nhà sản xuất có nguy cơ cao về chất lượng đã được thực hiện tiền kiểm 100% trước khi lưu hành. Tuy nhiên, công tác này còn tồn tại khó khăn khi hệ thống kiểm nghiệm có công suất hạn chế nhưng số lượng hoạt chất, mặt hàng thuốc được lưu hành trên thị trường ngày càng tăng. Đó là còn chưa kể, có nhiều loại là những hoạt chất mới, dạng bào chế mới và các thuốc có nguồn gốc sinh học, thuốc được bào chế sản xuất bằng công nghệ cao.

Để khắc phục hạn chế này, theo ông Sơn, Nhà nước cần nâng cao năng lực chuyên môn, nhất là tăng cường các thiết bị và chất chuẩn tại các cơ sở kiểm nghiệm thuốc để thực hiện kịp thời tiền kiểm thuốc NK vào Việt Nam. “Đồng thời mở rộng quỹ chất chuẩn, chất đối chiếu và dược liệu chuẩn để phục vụ công tác kiểm nghiệm, nhằm tăng tỷ lệ kiểm tra chất lượng toàn bộ đối với các hoạt chất, chế phẩm lưu hành trên thị trường”, chuyên gia cho hay.

Người tiêu dùng cần có trách nhiệm

Trong khi chờ các cơ quan quản lý tăng cường các biện pháp kiểm soát tốt chất lượng thuốc chữa bệnh, các chuyên gia y tế khuyến cáo người tiêu dùng cần nâng cao nhận thức, khi mua thuốc cần khám bệnh, kê đơn, mua thuốc ở những cơ sở lớn, có tên tuổi, xem kỹ thời hạn sử dụng ghi trên sản phẩm, ghi nhớ thông tin về những loại thuốc đã bị làm giả và kém chất lượng do cơ quan quản lý dược công bố để tránh “tiền mất tật mang”.

Đưa ra khuyến cáo phía người dân, bác sỹ Nguyễn Trung Nguyên cho rằng, nên mua thuốc tại địa chỉ tin cậy, tuyệt đối không mua thuốc xách tay, các thuốc được bán trên mạng internet tại các quốc gia chưa có luật pháp kiểm soát loại hình bán thuốc này.

“Khi mua thuốc cần quan sát kỹ thuốc. Nếu là loại thuốc đã quen dùng, cần xem kỹ bao bì, dạng bào chế (dạng viên nén, viên nang…), mùi vị thuốc khi uống. Nếu có sự nghi ngờ nên nhờ các dược sỹ, bác sỹ tư vấn. Luôn luôn kiểm tra hạn sử dụng của thuốc để tránh dùng thuốc hết hạn, cảnh giác với những thuốc có giá thấp bất thường”, lãnh đạo Trung tâm Chống độc cho hay.

(Còn tiếp)