Thị trường trái phiếu Chính phủ chuyên biệt: Phát triển cả về quy mô và chất lượng

	Phát hành 6.524 tỷ đồng trái phiếu Chính phủ bảo lãnh trong tháng 8
	Rộng cửa phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp – Bài cuối: Khuyến nghị 6 giải pháp để phát triển lành mạnh thị trường trái phiếu doanh nghiệp
	Giao dịch trái phiếu Chính phủ đạt trên 8 nghìn tỷ đồng/phiên

Thị trường TPCP đã trở thành kênh huy động vốn trung và dài hạn quan trọng cho NSNN. Ảnh: ST

Những con số ấn tượng

Theo Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX), thị trường TPCP đã trở thành kênh huy động vốn trung và dài hạn quan trọng cho ngân sách nhà nước (NSNN). TPCP đã khẳng định được vai trò là công cụ tái cơ cấu nợ công, giúp nợ công giảm tỷ trọng vay nước ngoài từ 73,6% năm 2010 xuống mức 63,4% năm 2015 và 34,8% năm 2021. Bên cạnh đó, TPCP cũng góp phần tái cơ cấu nợ công theo hướng an toàn, bền vững và giảm dần các đỉnh nợ khi lãi suất bình quân huy động thời điểm hiện tại đã giảm mạnh so với thời điểm năm 2009, kỳ hạn phát hành bình quân tăng lên nhiều so với lúc thị trường TPCP mới ra đời.

Số liệu từ HNX cho thấy một loạt con số ấn tượng của thị trường TPCP thời gian qua. Theo đó, trên thị trường sơ cấp, trong vòng 12 năm, hơn 2,47 triệu tỷ đồng vốn đã được huy động cho NSNN để phục vụ nhu cầu đầu tư phát triển kinh tế đất nước. Con số này tương ứng với mức huy động bình quân/năm đạt hơn 206 nghìn tỷ đồng, chiếm xấp xỉ 10% tổng vốn đầu tư của toàn xã hội năm 2020, và 28,3% tổng vốn đầu tư của khu vực Nhà nước năm 2020. Để huy động được lượng vốn hơn 2,47 triệu tỷ đồng này, đã có hơn 2.600 phiên đấu thầu được tổ chức tại HNX với tỷ lệ huy động thành công bình quân đạt 60-70% trên tổng khối lượng gọi thầu.

Qua 12 năm, lãi suất huy động vốn trên thị trường TPCP đã giảm đáng kể, giúp tiết kiệm cho NSNN hàng nghìn tỷ đồng tiền trả lãi và hỗ trợ tích cực trong điều tiết kinh tế vĩ mô. Lãi suất huy động vốn trung bình đã giảm từ 4 đến 6%/năm trên tất cả các kỳ hạn. Trong đó, đặc biệt giảm mạnh tại kỳ hạn 5 năm (giảm từ 10,49%/năm trong 2009 xuống còn 1%/năm trong 2021; kỳ hạn 10 năm (giảm từ mức 9,7%/năm trong 2009 xuống còn 2,06%/năm trong 2021). Cùng với đó, kỳ hạn phát hành của TPCP ngày càng tăng. Kỳ hạn phát hành bình quân đã tăng từ 2-3 năm trong năm 2009 lên 13,8 năm trong năm 2020.

Trên thị trường thứ cấp, giao dịch TPCP không ngừng tăng về quy mô và độ sâu, tiệm cận với các nước có thị trường TPCP phát triển trong khu vực và trên thế giới. Tổng dư nợ thị trường TPCP tại HNX tính đến hết tháng 8/2021 đạt 1,4 triệu tỷ đồng, gấp 8,7 lần quy mô năm 2009. Thanh khoản trái phiếu năm 2021 đạt mức 10,8 nghìn tỷ đồng/phiên, gấp 29,7 lần so với năm 2009. Giá trị giao dịch Repos theo đó cũng tăng trưởng mạnh từ quy mô khiêm tốn với tỷ trọng 6,5% trên tổng giá trị giao dịch năm 2009 lên mức 33% tổng giá trị giao dịch toàn thị trường năm 2021. Cùng với đó, cơ sở nhà đầu tư trên thị trường TPCP đã được cải thiện theo hướng giảm tỷ lệ nắm giữ của các ngân hàng thương mại, tăng tỷ lệ nắm giữ của các tổ chức bảo hiểm và các tổ chức khác.

Kỳ vọng vào những điểm mới

Về phương thức phát hành TPCP, thời gian qua, Kho bạc Nhà nước tập trung phát hành theo phương thức đấu thầu để tăng tính cạnh tranh và công khai minh bạch trong tổ chức phát hành trái phiếu. Đáng chú ý, Sở GDCK Hà Nội cho biết, sắp tới đây, phương thức đấu thầu đa giá sẽ được triển khai chính thức nhằm tạo thêm tính linh hoạt trong việc xác định kết quả đấu thầu.

Liên quan đến các sản phẩm của TPCP, trên thị trường thứ cấp, sản phẩm phái sinh hợp đồng tương lai (HĐTL) TPCP 5 năm bắt đầu hoạt động từ tháng 7/2019. Mới đây, HĐTL TPCP 10 năm ra mắt vào tháng 6/2021 đã bổ sung thêm công cụ phòng vệ rủi ro cho nhà đầu tư. Khẳng định việc HNX đưa ra sản phẩm HĐTL TPCP kỳ hạn 10 năm để đáp ứng nhu cầu phòng vệ rủi ro của nhà đầu tư, bà Nguyễn Thị Thu Hà, Giám đốc Phòng Thị trường chứng khoán phái sinh (HNX) cho biết, so với các sản phẩm được giao dịch trước đây, HĐTL TPCP kỳ hạn 10 năm hấp dẫn hơn đối với nhà đầu tư. Đơn cử, so với sản phẩm HĐTL TPCP kỳ hạn 5 năm thì đối tượng được mua HĐTL TPCP kỳ hạn 10 năm có sự thay đổi, đó là không chỉ nhà đầu tư tổ chức chuyên nghiệp mà đối tượng nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp cũng được tham gia. Theo HNX, bên cạnh sản phẩm HĐTL TPCP kỳ hạn 10 năm, tháng 7/2021, sản phẩm mua lại có kỳ hạn TPCP từ nguồn NSNN tạm thời nhàn rỗi của KBNN đã được triển khai chính thức, tạo thêm một kênh mới, giúp các chủ sở hữu có thể bán lại TPCP cho KBNN, lần đầu tiên mở ra cơ chế cho phép KBNN trở thành nhà đầu tư có thể mua lại TPCP trên thị trường thứ cấp do chính tổ chức này phát hành.

Về tầm nhìn và mục tiêu phát triển thị trường TPCP trong các năm tới, HNX cho biết, sẽ bám sát các quan điểm phát triển của TTCK trong giai đoạn mới với định hướng phát triển cả về quy mô và chất lượng, tăng khả năng cạnh tranh của các tổ chức tham gia thị trường, chú trọng đổi mới, ứng dụng khoa học, công nghệ tiên tiến cũng như tiếp cận với các thông lệ và chuẩn mực quốc tế. Trên thị trường sơ cấp, HNX tập trung vào việc tiếp tục đa dạng hóa các sản phẩm trái phiếu mới phù hợp với sự phát triển của thị trường và nhu cầu của nhà đầu tư như trái phiếu xanh, trái phiếu có lãi suất thả nổi, trái phiếu có gốc, lãi được giao dịch tách biệt (strip bond), trái phiếu gắn với chỉ số lạm phát..., đồng thời tăng quy mô các mã trái phiếu và công bố các mã trái phiếu chuẩn trên thị trường. Cùng với đó, tiếp tục đa dạng hóa các kỳ hạn phát hành, tập trung phát hành trái phiếu có kỳ hạn dài trên 5 năm và linh hoạt phát hành các kỳ hạn ngắn (tín phiếu, trái phiếu Chính phủ kỳ hạn 1-3 năm) nhằm tạo đường cong lãi suất tham chiếu trên thị trường với đầy đủ các kỳ hạn; chủ động nghiệp vụ hoán đổi, mua lại để tái cơ cấu danh mục nợ TPCP nhằm kéo dài kỳ hạn còn lại và giảm đỉnh nợ, giãn áp lực trả nợ cho ngân sách nhà nước.