Thị trường tín chỉ carbon mở ra nhiều cơ hội cho doanh nghiệp

PGS.TS Nguyễn Đình Thọ - Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách tài nguyên và môi trường: Cần phối hợp liên cơ quan đảm bảo tính nhất quán trong chính sách tăng trưởng xanh

Chuyển đổi xanh không dừng lại ở xu hướng mà đang được luật hóa, trở thành quy định bắt buộc. Tuy nhiên Việt Nam hiện đối mặt với nhiều rào cản, như thiếu sự phối hợp và thống nhất giữa các ngành và các cấp chính quyền khác nhau, dẫn đến các chính sách và kế hoạch chồng chéo, không nhất quán, cản trở việc thực hiện và giám sát hiệu quả các hành động và mục tiêu tăng trưởng xanh.

Bên cạnh đó, hệ thống tài chính xanh còn non trẻ, khiến các dự án xanh gặp khó khăn trong việc huy động các nguồn tài chính; việc thực thi các quy định về môi trường đôi khi còn lỏng lẻo, rườm rà, dẫn đến tình trạng doanh nghiệp không tuân thủ...

Vì vậy, cần các giải pháp tăng cường phối hợp liên cơ quan để đảm bảo tính nhất quán và sức mạnh tổng hợp trong các chính sách tăng trưởng xanh. Cùng với đó là tăng cường đầu tư công và tư nhân vào các dự án cơ sở hạ tầng xanh, như nhà máy điện mặt trời, trang trại, hệ thống quản lý chất thải và sáng kiến phủ xanh đô thị; xây dựng hệ thống cơ sở pháp lý đồng bộ, mạch lạc cho tăng trưởng xanh. Tăng cường nỗ lực nâng cao nhận thức cộng đồng về các vấn đề môi trường và thực hành bền vững thông qua các tuyên truyền và sự tham gia của cộng đồng trong thích ứng với biến đổi khí hậu, dựa vào cộng đồng là yếu tố quan trọng để đẩy nhanh các nỗ lực trên.

TS. Nguyễn Phương Nam, Tổng giám đốc Công ty Tư vấn và Dịch vụ Đổi mới khí hậu KLINOVA: Để tạo ra tín chỉ carbon, doanh nghiệp phải có tầm nhìn về phát triển bền vững

Thế giới đã công nhận Việt Nam có tiềm năng lớn về tín chỉ carbon, đặc biệt là từ rừng, nông nghiệp và năng lượng. Khoảng 2 năm gần đây, tại Việt Nam nhu cầu tìm hiểu thông tin về thị trường mua bán tín chỉ carbon ngày càng nhiều. Đối với doanh nghiệp, để có tín chỉ carbon giao dịch trên sàn giao dịch thì phải tạo ra hàng hóa là tín chỉ carbon.

Tuy nhiên, để có thể tạo ra tín chỉ carbon, đòi hỏi doanh nghiệp phải có tầm nhìn về vấn đề bền vững, sẵn lòng đầu tư vào công nghệ sạch, chuẩn bị tâm thế cho sự chuyển dịch trong hệ thống chuỗi cung ứng xanh và bền vững của hệ sinh thái kinh doanh. Kết quả tín chỉ carbon không phải một sớm một chiều có được, thời gian ít nhất phải từ 3 năm cùng với sự quyết tâm cao của lãnh đạo doanh nghiệp.

Theo đó, trong khi chờ hoàn thiện khung pháp lý, ngay từ bây giờ, doanh nghiệp phải có sự chuẩn bị, tạo ra tín chỉ carbon và tham gia thị trường này. Trước hết, doanh nghiệp bắt buộc phải đăng ký dự án của mình với cơ quan chức năng thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường. Doanh nghiệp phải đánh giá hiện trạng phát thải khí nhà kính thông qua báo cáo của mình. Doanh nghiệp phải tự bỏ tiền ra kiểm kê khí nhà kính và làm chính xác, minh bạch nhất có thể. Trên cơ sở đó, cơ quan quản lý nhà nước và các cơ quan chuyên ngành sẽ phân bổ hạn ngạch phát thải cho doanh nghiệp. Theo kế hoạch sản xuất hàng năm sau khi phân bổ, doanh nghiệp sẽ tạo ra tín chỉ carbon trên cơ sở sản xuất của mình.

Ngoài ra, thị trường tín chỉ carbon tự nguyện thế giới có quy mô 2 tỷ USD/262 tỷ USD (2021) so với thị trường bắt buộc nhưng thời gian qua phát triển rất nhanh. Doanh nghiệp có thể tham gia thị trường trao đổi tín chỉ carbon tự nguyện trước. Sau đó vẫn có cơ hội quay lại thị trường tín chỉ carbon bắt buộc trong nước khi hình thành, dự kiến thí điểm 2025 và chính thức 2028.

Ông Nguyễn Hoàng Nam, Phó Tổng giám đốc Công ty tư vấn PwC Việt Nam: Hướng tiếp cận mua bán hạn ngạch phát thải đòi hỏi nhiều thời gian hơn để triển khai

Hiện nay có hai phương pháp tiếp cận đối với thị trường carbon, gồm mua bán hạn ngạch phát thải và mua bán tín chỉ để bù trừ. Với cách tiếp cận đầu tiên là mua bán hạn ngạch phát thải, Chính phủ sẽ quy định mức hạn ngạch phát thải, phân bổ cho các công ty. Các công ty sẽ tuân thủ mức hạn ngạch được cấp phép (giảm thiểu phát thải từ hoạt động vận hành; mua thêm hạn ngạch từ các công ty có mức phát thải thực tế ở dưới mức được cho phép). Cách tiếp cận thứ hai, các công ty bù trừ lượng phát thải không giảm được bằng cách mua tín chỉ carbon để bù đắp lượng phát thải không giảm được (thị trường tự nguyện).

Hướng tiếp cận mua bán hạn ngạch phát thải đòi hỏi nhiều thời gian hơn để triển khai. Trong khi đó, hướng tiếp cận mua bán tín chỉ để bù trừ carbon phù hợp hơn với khu vực Đông Nam Á trong ngắn hạn. Hướng tiếp cận mua bán tín chỉ để bù trừ carbon nên được triển khai trước ở thời điểm hiện tại. Trong khi hướng tiếp cận mua bán hạn ngạch phát thải có thể được cân nhắc triển khai sau. Cái nào chi phí ít, hiệu quả cao thì làm trước, rồi dần dần đầu tư thêm.

Ông Nguyễn Tung Sơn, Trưởng Phòng Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu, Sở Tài nguyên và Môi trường TPHCM: Giá trị tín chỉ carbon của mỗi ngành là khác nhau

Không phải cứ tạo ra được tín chỉ carbon sẽ bán đồng giá mà giá trị tín chỉ carbon của ngành này sẽ khác với ngành kia, của Việt Nam khác với Singapore, Hàn Quốc; hay vì sao có người bán 5 USD, người kia bán 100 USD… Tùy vào biên độ, thị trường quyết định.

Ví dụ tín chỉ carbon sinh ra từ năng lượng mặt trời, điện gió có giá trị thấp vì việc tạo ra tín chỉ carbon là phụ. Khác hẳn với doanh nghiệp nằm trong danh sách phải giảm phát thải khí nhà kính hay doanh nghiệp nằm ngoài danh sách phải áp dụng công nghệ để giảm phát thải, tạo ra tín chỉ carbon có giá trị cao và bán được giá hơn.

Bên cạnh đó, có thể hình dung tín chỉ carbon là sản phẩm hàng hóa đặc biệt, được phân bổ hạn ngạch trong biên độ. Ví dụ 2025-2030 doanh nghiệp phải giảm lượng phát thải khí nhà kính bao nhiêu. Nếu qua giai đoạn này tín chỉ carbon giảm giá trị hoặc bán giá rất thấp.

TPHCM dự kiến số lượng các cơ sở phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính năm 2023, 2024 là 157 cơ sở. Hiện, TPHCM đang hướng dẫn thực hiện kiểm kê khí nhà kính cho các cơ sở, nếu cơ sở đáp ứng các yêu cầu sẽ được Bộ Tài nguyên và Môi trường phân bổ hạn ngạch phát thải khí nhà kính. Tổ chức cá nhân muốn kinh doanh tín chỉ carbon phải nộp đơn đăng ký với Bộ Tài nguyên và Môi trường thông qua hệ thống đăng ký quốc gia.

T.D (ghi)