Thế nào là vũ khí thô sơ?

Các loại dao cắt cỏ, câu liêm, dao, kéo làm vườn, đi rừng của người dân có phải là vũ khí thô sơ?

Việc giải quyết vấn đề này trước hết từ khâu chính sách, các văn bản quy phạm pháp luật đang điều chỉnh, tránh việc các đối tượng lợi dụng NK các mặt hàng có khả năng làm vũ khí, gây ảnh hưởng đến an ninh, trật tự, đồng thời đảm bảo cho cán bộ hải quan thực hiện đúng các quy định pháp luật.

Trước tiên, việc xác định mặt hàng này là hàng hoá thông thường hay vũ khí, vũ khí thô sơ phải căn cứ vào Pháp lệnh Quản lý sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ năm 2011 (được sửa đổi, bổ sung năm 2013). Theo đó, tại khoản 1, Điều 3 quy định: “Vũ khí gồm vũ khí quân dụng, súng săn, vũ khí thô sơ, vũ khí thể thao và các loại vũ khí khác có tính năng, tác dụng tương tự”. Tại khoản 4, Điều 3 quy định vũ khí thô sơ gồm: “các loại dao găm, kiếm, giáo, mác, lưỡi lê, đao, mã tấu, quả đấm, quả chùy, cung, nỏ”.

Như vậy, Pháp lệnh Quản lý sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ năm 2011 đã giải thích một số thuật ngữ về vũ khí, vũ khí thô sơ. Tuy nhiên, đối với vũ khí thô sơ thì pháp lệnh giải thích dưới dạng liệt kê một số loại vũ khí thô sơ và hiện nay cũng chưa có các giải thích hướng dẫn cụ thể (thế nào là đao, thế nào là mã tấu…). Vậy đối với mặt hàng có “tính năng và hình dáng tương tự” như các loại trên có phải là vũ khí thô sơ hay không?

Theo quy định tại khoản 3, Nghị định 25/2012/NĐ-CP ngày 5/4/2012 của Chính phủ giải thích: “Vũ khí khác có tính năng, tác dụng tương tự quy định tại Khoản 1 Điều 3 Pháp lệnh là loại vũ khí khi sử dụng có khả năng gây thiệt hại đến tính mạng, sức khoẻ đối với con người, thiệt hại về tài sản, ảnh hưởng đến môi trường tương tự như vũ khí quân dụng, súng săn, vũ khí thô sơ, vũ khí thể thao quy định tại Khoản 2, 3, 4 và 5 Điều 3 Pháp lệnh”. Việc giải thích như vậy dẫn đến cách hiểu gồm các mặt hàng dùng trong nông nghiệp, lâm nghiệp (như dao đi rừng, liềm, kéo); dùng trong nhà bếp (như dao, kéo…); dùng cho du lịch (như dao, đinh…) có tính năng, tác dụng tương tự như vũ khí, vũ khí thô sơ bởi đều có khả năng gây hại đến tính mạng, sức khoẻ của con người. Do đó, việc xác định theo nội hàm tính năng, tác dụng tương tự rất rộng. Điều này dẫn đến một thực tế khi các DN Việt Nam NK các loại hàng hoá có các tính năng, tác dụng tương tự như vũ khí thì cơ quan Hải quan phải làm như thế nào để vừa đảm bảo quản lý lại không gây cản trở hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp?

Căn cứ mục II, Phụ lục I Ban hành kèm theo Nghị định số 187/2013/NĐ-CP ngày 20/11/2013 quy định vũ khí, đạn dược, vật liệu nổ (trừ vật liệu nổ công nghiệp), trang thiết bị kỹ thuật quân sự thuộc danh mục này và Chính phủ giao Bộ Quốc phòng công bố danh mục cụ thể và ghi mã số HS đúng trong Biểu thuế XK, thuế NK). Tuy nhiên, hiện vẫn chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể của Bộ Quốc phòng về công bố danh mục cụ thể về các loại vũ khí cấm NK.

Căn cứ Phụ lục I quy định danh mục hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu Việt Nam ban hành kèm theo Thông tư 103/2015/TT-BTC ngày 1/7/2015 của Bộ Tài chính trong đó tại Chương 93 quy định một số mặt hàng liên quan đến lĩnh vực an ninh quốc phòng, nhóm hàng 9307: “Kiếm, đoản kiếm, lưỡi lê, giáo và các loại vũ khí tương tự và bộ phận của chúng, kể cả vỏ và bao cho chúng” liên quan đến các loại vũ khí thô sơ.

Tuy nhiên, tại Phụ lục II, ban hành kèm theo Thông tư số 04/2014/TT-BCT ngày 27/01/2014 của Bộ trưởng Bộ Công Thương khi ban hành Danh mục hàng hoá có ảnh hưởng đến an ninh, quốc phòng quy định đối với Chương 93, nhóm 9304 và loại trừ nhóm hàng 9307. Ngoài ra, tại Chương 82, nhóm hàng 8201 “Dụng cụ cầm tay gồm mai, xẻng, cuốc chim, cuốc, dụng cụ xới và làm tơi đất, chĩa và cào; rìu, câu liêm và các dụng cụ tương tự dùng để cắt chặt; kéo tỉa cây các loại; hái, liềm, dao cắt cỏ, kéo tỉa xén hàng rào, cái nêm gỗ và các dụng cụ khác dùng trong nông nghiệp, làm vườn hoặc trong lâm nghiệp”.

Nếu dựa vào các quy định trên thì khi mặt hàng đó không phải là dao găm, kiếm, giáo, mác, lưỡi lê, đao, mã tấu, quả đấm, quả chùy, cung, nỏ và khai theo các mã HS theo danh mục hàng hoá xuất NK tại Thông tư 103/2015/TT-BTC ngày 1/7/2015 thì mặt hàng đó được NK bình thường. Tuy nhiên, nếu xác định mặt hàng có tính năng, tác dụng tương tự” thì mặt hàng đó lại được xác định là vũ khí. Chính vì vậy, việc xác định mặt hàng đó có phải là vũ khí hay không có ý nghĩa quan trọng để xác định đó là hàng hoá thông thường hay thuộc danh mục NK có giấy phép, cấm NK.

Hiện nay, Bộ Công an đang tiến hành xây dựng Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ. Theo đó, tại khoản 1, Điều 3 dự thảo Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ “Vũ khí là phương tiện biểu hiện ở các dạng khác nhau, được chế tạo có khả năng sát thương, gây nguy hại cho tính mạng, sức khỏe đối với con người, phá hủy kết cấu vật chất. Vũ khí gồm: Vũ khí quân dụng, súng săn, vũ khí thô sơ, vũ khí thể thao và các loại vũ khí khác có tính năng, tác dụng tương tự và khoản 4 , Điều 3 dự thảo Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ “Vũ khí thô sơ là vũ khí có cấu tạo, nguyên lý hoạt động đơn giản gồm: Các loại dao găm, kiếm, giáo, mác, thương, lưỡi lê, đao, mã tấu, côn, quả đấm, quả chùy, cung, nỏ, phi tiêu”.

Như vậy, Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ bước đầu nêu được khái niệm của vũ khí thô sơ, nhưng vẫn xác định theo hướng mở đó là dựa trên cấu tạo, nguyên lý, tính năng và tác dụng tương tự. Nên chăng, trong điều kiện hiện nay đối với các mặt hàng liên quan trực tiếp đến các loại vũ khí thì việc xác định hàng hoá đó có phải là vũ khí, vũ khí thô sơ hay phải dựa trên cơ sở kết luận giám định của Viện Khoa học hình sự, Bộ Công an để xác định “loại khác đó” có phải là vũ khí hay không?

Để vừa đảm bảo quyền tự do kinh doanh của DN vừa đáp ứng được yêu cầu về quản lý đảm bảo an toàn, trật tự xã hội thì Bộ Quốc phòng và Bộ Công an cần có hướng dẫn, chú giải cụ thể về danh mục các loại vũ khí, vũ khí thô sơ trong danh mục hàng hoá cấm NK theo sự phân công của Chính phủ. Bên cạnh đó, cần có hướng dẫn về hình ảnh, tính năng, tác dụng của các loại vũ khí, vũ khí thô sơ để cơ quan Hải quan căn cứ phân loại hàng hoá.