Tận dụng lợi thế của EVFTA: “Không thể đèn nhà ai nhà nấy rạng”

Việc xuất khẩu hàng hóa sang thị trường EU đang gặp một số khó khăn do các nước trong khối này có quy định cao về an toàn thực phẩm, trong đó có thủy sản nhập khẩu. Ảnh: Nguyễn Hiền

Còn thiếu thông tin về thị trường

Theo ông Ngô Xuân Nam, Phó Giám đốc Văn phòng Thông báo và Điểm hỏi đáp Quốc gia về vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động thực vật (SPS Việt Nam), đến nay, Việt Nam có hơn 16 năm tham gia Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), tham gia 19 Hiệp định Thương mại tự do (FTA) và có 16 Hiệp định đã được ký kết chính thức. Trong đó có nhiều FTA thế hệ mới, đây là lợi thế cho doanh nghiệp Việt Nam khi xuất khẩu sản phẩm nông sản đi các thị trường lớn. Sau khi các Hiệp định này được ký kết đã thúc đẩy xuất khẩu nông, lâm, thủy sản của Việt Nam sang các nước thành viên.

“Nhiều năm qua giá trị xuất khẩu của Việt Nam luôn đạt cột mốc khá cao, đặc biệt trong 2 năm vừa qua giá trị xuất khẩu của Việt Nam đạt trên 50 tỷ USD và năm 2023 dự kiến đạt trên 54 tỷ USD. Trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 và tình hình chiến sự giữa Nga và Ukraine đã khiến ‘túi tiền’ của người dân cạn dần, nhưng tình hình xuất khẩu của Việt Nam vẫn giữ được đà tăng trưởng là một tín hiệu đáng mừng”, Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam nhấn mạnh.

Đặc biệt, tháng 8/2020 Hiệp định Thương mại giữa Việt Nam với 27 nước Liên minh châu Âu (EU) đã thúc đẩy xuất khẩu nông sản 2 chiều giữa Việt Nam và các nước trong khối EU tăng lên. Trong đó, những ngành hàng lớn như: gạo, trái cây, thủy sản và một số mặt hàng thực phẩm… cũng được đẩy mạnh xuất khẩu sang thị trường EU. Ở chiều ngược lại, Việt Nam cũng đã nhập một số mặt hàng có nguồn gốc từ động, thực vật từ thị trường EU.

Việc xuất khẩu sang thị trường nào thì phải tuân thủ quy định của thị trường đó, không thị trường nào giống thị trường nào. Nhưng các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ còn thiếu thông tin về thị trường, còn tư tưởng chấp nhận rủi ro trong xuất khẩu nông sản... Hiện nay, đối với thị trường EU, Việt Nam đã có những cam kết về an toàn thực phẩm và an toàn dịch bệnh động, thực vật trong việc xuất khẩu nông sản, thực phẩm sang thị trường này. Đối với thị trường EU trong 10 tháng đầu năm 2023, các thành viên EU có đến 103 thông báo, dự thảo lấy ý kiến về các biện pháp an toàn thực phẩm và an toàn dịch bệnh động, thực vật phục vụ cho việc kiểm soát nông sản, thực phẩm khi nhập khẩu sang thị trường EU.

“Chính vì vậy, trong xuất khẩu nông sản không thể ‘đèn nhà ai nhà nấy rạng’. Các doanh nghiệp Việt muốn vươn ra thị trường lớn cần phải liên kết, hợp tác cùng nhau bởi chỉ như vậy chúng ta mới đủ năng lực cạnh tranh một cách sòng phẳng với các đối thủ. Những tập đoàn lớn của các nước khác họ không những mạnh về tiềm lực kinh tế mà còn cả về công nghệ trong khi doanh nghiệp nhỏ và vừa của Việt Nam chiếm đến 80%, nếu hoạt động riêng lẻ thì doanh nghiệp của ta có thể thua ngay trên sân nhà chứ đừng nói vươn ra thị trường bên ngoài", ông Ngô Xuân Nam nhấn mạnh.

Tăng rào cản kỹ thuật khi giảm hàng rào thuế quan

Cho biết thêm về những khó khăn khi xuất khẩu nông sản sang thị trường EU, ông Võ Quốc Văn, Phó Giám đốc Trung tâm Vùng 6, Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho biết, EU là thị trường xuất khẩu tiềm năng cho nhiều loại nông lâm thủy sản Việt Nam thời gian tới nhờ quy mô thị trường hơn 500 triệu dân và nhu cầu tiêu dùng nông sản, thực phẩm ngày càng tăng cùng với cam kết cắt giảm hầu hết thuế quan trong lộ trình ngắn theo FTA Việt Nam với EU. Tuy nhiên, đây cũng là một trong những thị trường khó tính nhất với những quy định về kiểm dịch động thực vật rất cao và kiểm soát chặt chẽ, đặc biệt với hàng nông lâm thủy sản.

Việc xuất khẩu hàng hóa sang thị trường EU đang gặp một số khó khăn do các nước trong khối này có quy định cao về an toàn thực phẩm, trong đó có thủy sản nhập khẩu; các lô hàng thủy sản của Việt Nam bị cơ quan thẩm quyền EU cảnh báo hóa chất kháng sinh có xu hướng tăng… Bên cạnh đó, Việt Nam vẫn chưa khắc phục “thẻ vàng” về chống khai thác bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU). Hiện nay, chỉ có một số cơ sở chế biến xuất khẩu được EU công nhận có danh sách, đối với các cơ sở còn lại chưa đáp ứng đầy đủ quy định của EU về điều kiện đảm bảo an toàn thực phẩm.

Nhiều chuyên gia cũng nhận định, xu hướng của thị trường EU là tăng rào cản kỹ thuật khi giảm hàng rào thuế quan. Có thể dễ dàng nhận thấy được điều nay khi ngay sau khi EVFTA có hiệu lực, EU đã có nhiều thông báo liên quan đến các quy tắc đối với các cơ sở nuôi trồng và vận chuyển động vật thủy sản hay tăng thêm quy định về yêu cầu sức khỏe động vật đối với các hoạt động di chuyển đối với động vật trên cạn và trứng ấp; quy tắc giám sát, chương trình loại trừ và tình trạng sạch bệnh đối với một số bệnh đã được liệt kê và bệnh mới nổi.

Ngoài ra, thị trường EU còn đưa ra nhiều tiêu chuẩn, chứng nhận của các hiệp hội người tiêu dùng, tổ chức phi chính phủ, nhà bán lẻ mà doanh nghiệp muốn xuất khẩu phải tuân theo như tiêu chuẩn toàn cầu về an toàn thực phẩm do Hiệp hội Bán lẻ Anh thiết lập (BRC), nuôi trồng thủy sản bền vững (ASC), thực hành sản xuất nông nghiệp tốt toàn cầu (GlobalGAP).

Chỉ riêng xuất khẩu thủy sản, những năm qua, Văn phòng SPS Việt Nam đã liên tục cung cấp những thông tin liên quan đến các điều kiện quy định xuất khẩu sang thị trường châu Âu về về sinh an toàn thực phẩm , kiểm dịch động, thực vật. Nếu không nắm rõ những quy định, điều kiện nhập khẩu của các thị trường thì khó tiếp cận được các thị trường này. Để khơi thông xuất khẩu thủy sản sang thị trường EU, Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam cho rằng cần quản lý, tổ chức canh tác, kiểm soát chất lượng bởi những mặt hàng bán được nhiều hôm nay nhưng thời gian tới sẽ có nguy cơ giảm. Trong đó, điều quan trọng đầu tiên là phải nâng cao chất lượng sản phẩm.