Tạc tượng vua Hùng là cái duyên đối với người làng nghề

Một pho tượng khó

Để chế tác ra một sản phẩm không hề đơn giản, đặc biệt là trong việc chế tác đồ thờ và tượng thờ lại càng khó hơn do phải tuân thủ theo các tính chất của tôn giáo, lịch sử. Pho tượng “sống” đòi hỏi những nghệ nhân thật sự tài hoa và có phẩm hạnh, tâm linh mới tạo nên được cái thần cho các pho tượng. Và để tạc một pho tượng Vua Hùng có hồn và uy nghiêm lại càng khó hơn.

Vua Hùng là một nhân vật lịch sử có trong truyền thuyết nên không thể nhận diện chính xác hình dáng, khuôn mặt. Hiện hình dáng, khuôn mặt Vua Hùng đều do con người tưởng tượng và sau đó tạc thành tượng. Do vậy, tất cả những pho tượng Vua Hùng được sản xuất ở làng nghề Sơn Đồng đều dựa vào yêu cầu khách hàng, hoặc dựa vào mẫu pho tượng được đặt ở Đền Hùng (Phú Thọ). Đây cũng chính là lí do khiến cho đôi bàn của người thợ phải thực sự lành nghề, với tình cảm sâu lắng mới có thể đạt được sự thăng hoa khi hoàn thành những bức tượng.

Theo những người thợ lành nghề ở Sơn Đồng, để tạc một pho tượng Vua Hùng cũng đòi hỏi mất nhiều thời gian và công sức và sự tỉ mỉ hơn những pho tượng khác.

Vừa sản xuất xong một pho tượng Vua Hùng, chủ cở sở sản xuất đồ thờ Tới Hà (Sơn Đồng, Hoài Đức, Hà Nội) cho biết: “Nếu như một pho tượng các nhân vật khác với những khuôn mẫu phổ biến, người thợ chỉ cần một đôi tuần đến một tháng là có thể tạc xong, còn đối với pho tượng Vua Hùng chúng tôi mất thời gian gần 3 tháng để hoàn thành”. Theo chủ cơ sở sản xuất này, tượng Vua Hùng có nhiều chi tiết, hoa văn nên quá trình đục gỗ đòi hỏi người thợ phải tỉ mỉ, cẩn thận. Hơn nữa, do quá trình tạc tượng người thợ phải dựa vào mẫu của khách hàng nên sự sáng tạo cũng bị giới hạn và đôi bàn tay cũng trở nên “cứng” hơn. “Cái khó nhất của người thợ là tạo hình khuôn mặt và đôi mắt, để làm sao vừa thể hiện sự uy nghiêm và phúc hậu của một vị vua. Để làm được điều này, người thợ phải hiểu rõ về lịch sử, tính cách đặc trưng của nhân vật được tạc thành tượng. Đặc biệt, để có được tác phẩm đẹp, người thợ trước hết phải yêu nghề, phải có trình độ, có tâm, có sự nhẫn nại và chịu khó”, chủ cơ sở sản xuất này cho biết.

Mặc dù vậy, những pho tượng ở làng nghề Sơn Đồng vẫn mang nét riêng, bởi người thợ nơi đây có bí quyết và kinh nghiệm điêu khắc riêng. Không những vậy, từ cách chọn gỗ, cách chế tác nơi đây đều được thực hiện công phu tỉ mỉ, kết hợp với bàn tay khéo léo để tạo nên một sản phẩm có chất lượng. Chủ cơ sở sản xuất Doãn Tuấn (Sơn Đồng, Hoài Đức, Hà Nội) chia sẻ, xét về yếu tố tâm linh, loại gỗ được chọn để tạc tượng Vua Hùng là gỗ mít. Quá trình tạc tượng hoàn toàn thủ công, người thợ dựa vào đôi bàn tay khéo léo, vốn hiểu biết lịch sử và trí tưởng tượng. Đặc biệt, khâu tạo khối khuôn mặt, đôi mắt sẽ được những người thợ cẩn thận trong từng chi tiết. Khuôn mặt và đôi mắt sẽ quyết định đến sự thành công của pho tượng. Những chi tiết, hoa văn trên mũ, trên áo cũng được những người thợ làm cẩn thận, góp phần tạo nên sự thành công của một pho tượng.

Không phải ai cũng có duyên được tạc tượng Vua Hùng

Tại làng nghề Sơn Đồng, các pho tượng Phật được sản xuất đại trà với nhiều mẫu mã, kích thước khác nhau, chỉ riêng có tượng Vua Hùng sẽ được làm theo đơn đặt hàng. Lý giải về việc này, chủ cơ sở sản xuất Doãn Tuấn tâm sự: “Do tính chất lịch sử nên hầu hết tượng vua Hùng được đặt ở các khu di tích lịch sử, một số đền thờ Vua Hùng. Cả làng nghề mỗi năm chỉ nhận được 1-2 đơn đặt hàng làm tượng Vua Hùng vào dịp Giỗ Tổ Hùng Vương”.

Hoạt động sản xuất tại một cơ sở ở làng nghề Sơn Đồng

Đối với các cơ sở sản xuất ở làng nghề Sơn Đồng, nhận được đơn đặt hàng làm tượng Vua Hùng cũng là may mắn. Chia sẻ với chúng tôi, anh Nguyễn Văn Cường, một người thợ làng nghề Sơn Đồng cho biết: “Có khi cả cuộc đời làm thợ của người dân Sơn Đồng cũng không có cơ duyên được tạc tượng Vua Hùng. Phải người thợ nào có duyên và gặp may mới được tạc tượng Vua Hùng”.

Trước ngày Giỗ Tổ Hùng Vương, cơ sở sản xuất Doãn Tuấn may mắn được một khách hàng ở tỉnh Đắk Lắk đặt làm pho tượng Vua Hùng cao 1,7m. Theo chủ cơ sở này, để làm được pho tượng như khách hàng yêu cầu mất khoảng thời gian 3 tháng. “Những tượng Phật thông thường thì người thợ Sơn Đồng không phải nhìn hình ảnh cũng có thể tạc đúng từng chi tiết, hoa văn. Nhưng riêng với tượng Vua Hùng, trước khi tạc người thợ phải quan sát kỹ từng chi tiết, từng hoa văn. Đặc biệt, công đoạn tạo hình khuôn mặt mất nhiều thời gian nhất”. Khó là vậy, nhưng khi cho chúng tôi xem bức ảnh tượng vua Hùng đã được tạc thành công, trên khuôn mặt chủ cơ sở sản xuất này không giấu nổi niềm vui và niềm tự hào. Theo chủ cơ sở Doãn Tuấn, đó cũng là may mắn đối với cơ sở này khi nhận được đơn đặt hàng này.

Những khối gỗ vô tri khi qua bàn tay khéo léo của người thợ đã trở thành những sản phẩm có tính thẩm mỹ, tính nghệ thuật và lịch sử. Mỗi một tác phẩm dù khó hay dễ nhưng khi hoàn thành đều ẩn chứa trong đó mồ hôi, trí tuệ của những người thợ.