Những vấn đề đặt ra khi quy hoạch cảng biển khu vực phía Nam - Bài 4: Đồng hành cùng doanh nghiệp cảng biển

Cảng quốc tế Cái Mép. Ảnh: T.H.

Tạo thuận lợi cho DN

Trong những lần trao đổi với chúng tôi, các DN cảng biển tâm sự, hạ tầng cảng biển tốt, năng lực kinh doanh của DN cảng biển tốt nhưng các đơn vị liên quan tại cảng biển như Hải quan, Cảng vụ, cơ quan Kiểm dịch, Biên phòng cửa khẩu, kể cả DN logistics... không cải tiến phương thức hoạt động, trách nhiệm không cao thì hoạt động của cảng cũng kém hiệu quả. Tâm sự của các DN cảng biển là một thực tế, bởi lẽ trong một “guồng máy” vận hành chỉ cần một khâu xộc xệch thì “guồng máy” ấy trục trặc ngay.

Phải nói rằng trong những năm gần đây, thực hiện Nghị quyết 19 và Nghị quyết 35 của Chính phủ với quyết tâm, trách nhiệm tạo thuận lợi cho cộng đồng DN, các cơ quan liên quan hoạt động cảng biển, XNK hàng hóa của DN đã có nhiều cải tiến về cải cách thủ tục hành chính, áp dụng công nghệ thông tin vào quản lý, xử lý thủ tục đảm bảo thuận lợi và nhanh chóng cho DN, trong đó đặc biệt là cơ quan hải quan. Đối với ngành Hải quan nói chung và các đơn vị Hải quan tại nhóm cảng biển số 5 nói riêng, cơ bản đã thực hiện thủ tục hải quan điện tử cho cảng biển. Trong đó có từ 60-65% hàng hóa XNK thuộc luồng Xanh (thông quan ngay theo khai báo của DN); 30% hàng hóa thuộc luồng Vàng (chỉ kiểm tra hồ sơ) và 5% hàng hóa thuộc luồng Đỏ (kiểm tra thực tế hàng hóa). Các cơ quan Hải quan này, đặc biệt là BR-VT và Hải quan TP.HCM đã lắp đặt hệ thống máy soi container ở các cảng biển lớn, giảm tải việc kiểm tra hàng hóa thủ công cho DN. Nhiều thủ tục hải quan đã được ứng dụng công nghệ thông tin. Từ đầu năm 2018, Cục Hải quan Bà Rịa-Vũng Tàu và Cục Hải quan TP.HCM đã triển khai thí điểm Hệ thống quản lý hải quan tự động. Đến nay, đã triển khai tại 14/17 cảng biển trên địa bàn BR-VT và 5 cảng biển tại TP.HCM, đã giảm gánh nặng trong khai báo thủ tục, đẩy nhanh quá trình thông quan hàng hóa, rút ngắn chi phí và thời gian làm thủ tục cho người khai hải quan.

Dẫn chúng tôi tham quan một vòng quanh cụm cảng Cái Mép, ông Phan Trí Dũng, Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Cái Mép-Cục Hải quan Bà Rịa-Vũng Tàu cho biết, cảng Cái Mép là một trong những cảng được đầu tư trang thiết bị khá hiện đại, tàu hàng cập cảng nhiều, nhưng phần lớn hàng hóa được các DN chuyển xà lan về các cảng TP.HCM (cảng Cát Lái) làm thủ tục, lượng hàng làm thủ tục tại cảng chưa nhiều. Trong những năm qua, việc thu hút hàng hóa XNK qua cụm cảng Cái Mép- Thị Vải luôn là một trong những trăn trở của đơn vị. Chính vì thế, để tạo điều kiện tốt nhất cho DN cảng biển hoạt động hiệu quả, thu hút các DN làm hàng tại cảng, Cục Hải quan Bà Rịa-Vũng Tàu và Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Cái Mép đã ứng dụng nhiều chương trình quản lý hải quan hiện đại nhằm cải cách thủ tục, rút ngắn thời gian thông quan hàng hóa. Đặc biệt, Chi cục đã chủ động phối hợp với các DN kinh doanh cảng và các đơn vị có liên quan triển khai nhiều giải pháp để hỗ trợ, tạo thuận lợi cho DN XNK hàng hóa.

Không chỉ đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho DN, Hải quan cửa khẩu cảng Cái Mép- Hải quan BR-VT còn đưa ra một số kiến nghị, các hãng tàu vào khu vực cảng Cái Mép mở văn phòng đại diện hoặc ủy quyền cho cảng để giải quyết ngay các vướng mắc của khách hàng. Bên cạnh đó, các hãng tàu có chính sách về giá cước tàu biển và sà lan linh hoạt để khách hàng thấy lợi khi giao nhận hàng trực tiếp tại Cái Mép...

Là đơn vị đồng hành, quản lý hàng hóa XNK tại nhiều cảng biển lớn trên địa bàn TP.HCM, trước những bất cập trong việc thông quan hàng hóa tại các cảng biển, Cục Hải quan TP.HCM cho rằng, khó khăn của doanh nghiệp cũng là khó khăn của cơ quan Hải quan. Chẳng hạn, tại cảng Cát Lái có tình trạng hàng hóa ùn tắc cục bộ vào dịp lễ, tết do hạ tầng giao thông khu vực cảng Cát Lái chưa được cải thiện, thời gian nghỉ lễ, tết kéo dài. Một nguyên nhân nữa khiến hàng hóa luôn quá tải tại cảng Cát Lái, đó là xung quanh khu vực cảng không có các kho bãi chứa hàng chờ bốc, hạ container. Những thời điểm như thế, Cục Hải quan TP.HCM đã bố trí lực lượng thực hiện thủ tục hải quan cả ngày nghỉ và ngoài giờ để giải phóng hàng cho doanh nghiệp.

Chủ động kiến nghị giải quyết vướng mắc của DN

Bên cạnh đó, để tránh tình trạng “cảng quá tải, cảng đìu hiu”, Cục Hải quan TP.HCM đã kiến nghị UBND TP.HCM tạo điều kiện cho cụm cảng Hiệp Phước mở rộng hoạt động về lĩnh vực logistics và dịch vụ giá trị gia tăng đối với mặt hàng xe ô tô nhập khẩu nguyên chiếc, cung cấp các dịch vụ lưu kho bãi, đăng kiểm, hải quan, kiểm tra kỹ thuật... để đáp ứng nhu cầu đang tăng trưởng nhanh chóng của thị trường xe ô tô nhập khẩu tại Việt Nam, phát triển cụm cảng Hiệp Phước thành trung tâm khai thác, nhập khẩu mặt hàng ô tô lớn nhất khu vực TP.HCM nói riêng và cả khu vực miền Nam nói chung. Quy hoạch xây dựng cảng, bến cảng và các dịch vụ giá trị gia tăng nhằm đón tàu du lịch trong nước và quốc tế; Xây dựng kế hoạch, triển khai điều tiết lượng hàng hóa qua các cảng nhằm giảm ùn tắc cục bộ tại khu vực cảng Cát Lái, như: điều tiết hàng về các cảng xung quanh: SP-ITC, Hiệp Phước, ICD Phước Long, VICT...

Các đơn vị Cảng vụ, Biên phòng, Kiểm dịch theo đánh giá của các DN cảng biển đã có những chuyển biến tích cực trong những năm gần đây, như Cảng vụ hoạt động một cửa, đã tạo thuận lợi nhiều các hãng tàu xuất nhập cảng; các hãng tàu khai báo e-manifest trước khi tàu cập cảng; các cảng biển lớn đã có kiểm tra chuyên ngành tập trung...

Ông Nguyễn Hải Nam, Giám đốc Cảng vụ Hàng hải TP.HCM cho biết: Cảng vụ luôn tạo thuận lợi nhất cho các DN cảng biển và các hãng tàu ra vào cảng TP.HCM thuận tiện và an toàn, an ninh hàng hải. Những khó khăn, vướng mắc của DN cảng biển trong quá trình hoạt động, cảng vụ là người trực tiếp lắng nghe và hỗ trợ DN; phản ánh những vướng mắc đó đến lãnh đạo TP và trung ương để giải quyết. Cảng vụ cũng là một trong những đơn vị đi đầu trong thực hiện một cửa quốc gia tạo thuận lợi cho DN...

Theo các DN cảng biển nhóm 5, các cơ quan liên quan đến hoạt động cảng biển có năng lực hoạt động tốt, tích cực cải tiến thủ tục tạo thuận lợi cho DN. Đặc biệt, các cơ quan Hải quan, Biên phòng cửa khẩu, Cảng vụ hàng hải, Kiểm dịch luôn đồng hành cùng các DN cảng biển, tạo thuận lợi cho DN cảng biển, các hãng tàu và cộng đồng DN hoạt động XNK hàng hóa trong làm thủ tục cho tàu xuất, nhập cảng; hàng hóa xuất, nhập khẩu được thuận lợi. Tuy nhiên, cũng theo các DN, các cơ quan quản lý này cần đẩy mạnh việc thực hiện cơ chế một cửa quốc gia, tiếp tục cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa cho DN cảng biển và DN dịch vụ logistics nói riêng, cũng như cộng đồng DN xuất nhập khẩu nói chung, giúp các DN đủ năng lực vươn ra biển lớn, cạnh tranh với DN nước ngoài.