Nhớ những lần được gặp ông Phan Văn Dĩnh

Tổng cục trưởng Phan Văn Dĩnh (bên phải) và Tổng cục trưởng Hải quan Hàn Quốc ký Hiệp định hợp tác Hải quan cấp Chính phủ giữa Việt Nam và Hàn Quốc, tại Hà Nội, tháng 2-1995

Là phóng viên Báo Hải quan, tôi đã vài lần được Ban biên tập giao nhiệm vụ gặp gỡ ông Phan Văn Dĩnh, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan, để trao đổi, xin ý kiến của ông mỗi dịp kỷ niệm thành lập ngành hay Báo Hải quan kỷ niệm ngày ra số báo đầu tiên… Lần nào gọi điện để xin gặp, tôi cũng bất ngờ vì lúc thì ông đang ở Đồng Nai, khi lại đang ở Huế, Hà Nội hay có mặt ở Bến Tre... Dù đã nghỉ hưu nhiều năm nhưng sức đi, sức làm việc của ông vẫn bền bỉ, say sưa như ngày nào.

Nhớ lần đến thăm và xin ý kiến của ông về kỷ niệm sâu sắc nhân ngày Truyền thống ngành Hải quan Việt Nam, ông cho biết: Một buổi sáng năm 1994, ông hoàn toàn bất ngờ khi hay tin sẽ về làm Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan. Lúc đó, ông được Thủ tướng Chính phủ Võ Văn Kiệt mời lên Văn phòng Chính phủ làm công tác tư tưởng, động viên, giải thích cho ông yên tâm sang làm Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan. Ông kể, trước hết Thủ tướng đánh giá tốt về ông vì chỉ trong vòng 4 năm, ông đã giúp Bộ Tài chính (lúc đó ông Phan Văn Dĩnh là Thứ trưởng Bộ Tài chính- PV), Chính phủ, Quốc hội, triển khai nghiên cứu, biên soạn, ban hành các Luật thuế mới, kiện toàn tổ chức bộ máy ngành Thuế tập trung, thống nhất, dọc từ Trung ương đến địa phương, tổ chức biên soạn các văn bản nghiệp vụ hướng dẫn công tác hành thu; hợp nhất đội ngũ cán bộ thuế gồm 45.000 người đi vào hoạt động thu có nề nếp… Nay ngành Hải quan đang đặt ra yêu cầu phải cải cách, đổi mới, mở cửa, hội nhập quốc tế nhanh, vì thế phải có người biết tổ chức quản lý, biết nghiên cứu cải cách, đổi mới công tác nghiệp vụ, mới thúc đẩy ngành Hải quan tiến nhanh ngang tầm nhiệm vụ được Chính phủ giao. Ông Trương Quang Được (Tổng cục Trưởng Tổng cục Hải quan lúc bấy giờ- PV ), Bộ Chính trị đã quyết định điều động làm Chủ tịch tỉnh, vì thế phải có người thay thế…

Những lần được gặp gỡ, nghe ông chia sẻ, điều chúng tôi thấy ông thật sự trăn trở về những ngày đầu mới về ngành Hải quan là phải làm sao nhanh chóng cải cách thủ tục hành chính về hải quan để đáp ứng được yêu cầu phát triển hội nhập của đất nước. Ông Phan Văn Dĩnh từng kể: Khi về làm Tổng cục trưởng, ông chịu sức ép từ nhiều phía, nhiều vấn đề bức xúc đang đặt ra buộc người lãnh đạo phải có kế hoạch, biện pháp giải quyết, không thể lùi bước được. Sức ép về thủ tục giấy tờ, về thái độ phiền hà, sách nhiễu, tiêu cực của một bộ phận CBCC; sức ép về chống buôn lậu về thất thu thuế XNK; sức ép từ phía các nhà đầu tư nước ngoài, hành khách XNC, khách du lịch nước ngoài… Có câu chuyện mà ông thấy cứ đau đáu trong lòng khi ở thời điểm ông mới về ngành Hải quan là lúc ấy đồng chí Nguyễn Mạnh Cầm, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Chính phủ, đại diện cho Chính phủ Việt Nam đi dự Hội nghị quốc tế kêu gọi đầu tư nước ngoài tại Tokyo, Nhật Bản, đã nghe các nhà đầu tư nói: “Việt Nam cái gì cũng được, riêng công tác hải quan không có cuộc thay đổi thì các nhà đầu tư chúng tôi sẽ không vào Việt Nam đâu”. Sau đó, Thủ tướng Võ Văn Kiệt có bút phê chỉ đạo Tổng cục trưởng Phan Văn Dĩnh yêu cầu xây dựng Đề án cải cách thủ tục hành chính hải quan trình lên Thủ tướng Chính phủ duyệt và có các biện pháp triển khai mạnh mẽ và quyết liệt đề án đó.

Trước yêu cầu thực hiện đường lối cải cách, đổi mới, mở cửa, hội nhập quốc tế của Đảng, Nhà nước ta, và yêu cầu của Thủ tướng, Tổng cục trưởng Phan Văn Dĩnh đã cùng các đồng chí trong Ban Cán sự, lãnh đạo Tổng cục Hải quan chung tay xây dựng Đề án cải cách thủ tục hải quan từng phần ở sân bay quốc tế từ cuối năm 1994, ở cảng biển quốc tế Sài Gòn, Hải Phòng từ đầu năm 1995 đến năm 1996. Sau đó xây dựng Đề án cải cách đổi mới đồng bộ toàn diện ngành Hải quan và được Chính phủ phê duyệt rồi triển khai mạnh mẽ từ năm 1998 và liên tục triển khai sau đó nhằm đảm bảo cho công tác hải quan được thông thoáng nhanh chóng, thuận tiện, văn minh, lịch sự.

Nội dung Đề án cải cách đổi mới đồng bộ toàn diện ngành Hải quan được Chính phủ phê duyệt lúc đó tập trung vào các mục tiêu chủ yếu là: Cải tổ, cơ cấu lại thẩm quyền hải quan, cửa khẩu cảng biển quốc tế lớn theo hướng quy trình một cửa, khép kín, tại chỗ. Chia cửa khẩu ra thành nhiều khu vực, làm thủ tục hải quan ngay tại cửa khẩu, xóa bỏ được việc làm thủ tục hải quan chỉ tập trung tại hải quan thành phố trong hoàn cảnh mặt bằng chật hẹp, doanh nghiệp đi lại nhiều, mất thời gian. Thành lập mới các đơn vị hải quan quản lý khu công nghiệp, các địa bàn và các loại hình XNK mới nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế của đất nước. Cải cách thủ tục cấp giấy phép hoạt động XNK của Bộ Thương mại và cải tiến cấp giấy phép của ngành Hải quan. Rà soát, kiến nghị sửa đổi, bổ sung cơ chế chính sách quản lý XNK, XNC phù hợp với cơ chế mới, phân luồng hành lý, hàng hóa làm thủ tục hải quan, đảm bảo kiểm tra trọng điểm, thông quan nhanh. Gắn cải cách thủ tục hành chính hải quan với cải cách đội ngũ công chức hải quan và bộ máy công quyền; gắn với việc tăng cường ứng dụng từng bước khoa học kỹ thuật, công nghệ thông tin, trang thiết bị, phương tiện nghiệp vụ, đẩy mạnh tiến trình tự động hóa, hiện đại hóa ngành Hải quan…

Sau thời gian thực hiện các nội dung cải cách thủ tục hành chính nêu trên, ngành Hải quan đã có nhiều chuyển biến thay đổi rõ rệt, mang lại hiệu quả cho cả cơ quan quản lý nhà nước và tạo thông thoáng cho hoạt động XNK, XNC, giao thương của các DN. Kết quả này là bước đi ban đầu để sau này ngành Hải quan tiếp tục thực hiện hàng loạt chương trình sâu, rộng cải cách thủ tục và hiện đại hóa hải quan, hướng tới chuyên nghiệp, chuyên sâu, đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế…

Ông thanh thản rời xa cõi tạm, chúng tôi nhớ mãi những câu chuyện của ông về những ngày đầu nhận nhiệm vụ lãnh đạo hoạt động của ngành Hải quan với nhiều suy tư, trăn trở. Xin dâng nén hương thơm vĩnh biệt ông!